تالابها و دریاچه های ایران مانند ارومیه، انزلی، گاوخونی، پریشان، هامون، چغاخور، شادگان، طشک، گندمان، هورالعظیم و... یا خشک شده اند و یا با بحران کم آبی مواجه اند. در واقع وضعیت تالابهای ایران در حالی موجب نگرانی بسیاری از حامیان محیط زیست کشور شده که در آستانه برگزاری چهلمین سال شکل گیری کنوانسیون رامسر در همین شهر، تعدادی از تالابهای ایران در حال خارج شدن از لیست کنوانسیون و تعدادی در حال ورود به این لیست هستند.

متخصصان محیط زیست ارزش اکولوژیک تالابها را 10 برابر جنگلها و دویست برابر زمینهای زراعی برآورد می کنند این در حالی است که از 33 تالاب ثبت شده ایران در فهرست کنوانسیون جهانی رامسر هفت سایت به دلیل تنشهای شدید اکولوژیک سر از لیست مونترو درآورده اند.

به گزارش خبرنگار مهر، تالابها و دریاچه های ایران مانند ارومیه، انزلی، گاوخونی، پریشان، هامون، چغاخور، شادگان، طشک، گندمان، هورالعظیم و... یا خشک شده اند و یا با بحران کم آبی مواجه اند. در واقع وضعیت تالابهای ایران در حالی  موجب نگرانی بسیاری از حامیان محیط زیست کشور شده که در آستانه برگزاری چهلمین سال شکل گیری کنوانسیون رامسر در همین شهر، تعدادی از تالابهای ایران در حال خارج شدن از لیست کنوانسیون و تعدادی در حال ورود به این لیست هستند.

33 تالاب در لیست کنوانسیون رامسر

کارشناس امور تالابهای معاونت محیط طبیعی سازمان محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: 33 تالاب در لیست کنوانسیون رامسر با 22 عنوان ثبت شده اند به طوری که گاهی سه تالاب با یک عنوان ثبت شده که می توان به تالابهای اقماری یادگارلو، درگه سنگی و حسنلو در حاشیه دریاچه ارومیه اشاره کرد.

مسعود باقرزاده کریمی با اشاره به تالابهایی سیستان و بلوچستان مانند "هامون پوزک"، "هامون صابری" و "هامون هیرمند" تاکید کرد: این سه تالاب با دو عنوان ثبت شده اند و از این نمونه ها می توان به تالابهای سه گانه "آلاگل"، "‌آلماگل" و "آجی گل" در گلستان اشاره کرد.

وی با تاکید بر اینکه مساحت کل تالابهای ثبت شده ایران 1.5 میلیون هکتار است، اضافه کرد: از 22 عنوان سایت ثبت شده هفت تالاب به دلیل تغییرات شدید اکولوژیک، متاسفانه همچنان در لیست مونترو Montreux (تالابهای تخریب شده ) کنوانسیون رامسر قرار دارند.

باقرزاداه کریمی با اشاره به اهمیت لیست مونترو تاکید کرد: کشورهای دنیا که تالابهای با ارزشی دارند اما به دلیل شرایط خاص اقلیمی و مشکلات اکولوژیک تخریب شده اند تصمیم گرفتند تالابهای با ارزش جهانی را در این لیست قرار دهند تا در صورت احیا مجدد به لیست اصلی کنوانسیون رامسر برگردند.

ورود و خروج از لیست مونترو

این کارشناس امور تالابها اضافه کرد: یکی از این هفت عنوان تالاب ایرانی که در لیست مونترو قرار داشت سال گذشته از لیست خارج شد که شامل سه تالاب اقماری "آلاگل"، "‌آلماگل" و "آجی گل" در استان گلستان است  به طوری که اکنون این تالابها کارکرد خود را پیدا کرده اند. همچنین تلاش می کنیم با خارج کردن یک تالاب دیگر تعداد تالابهای ایران در لیست مونترو را به پنج تالاب کاهش دهیم.

وی ابراز امیدوری کرد که در اسفند ماه امسال همزمان با برگزاری چهلمین سالگرد شکل گیری کنوانسیون رامسر در همین شهر یک عنوان تازه به سایتهای رامسر اضافه کنیم و تالاب کانی برازان را در لسیت این کنوانسیون بگنجانیم. تالاب کانی برازان در ارومیه از مهمترین سایتهای پرنه نگری ایران است که توسط جوامع محلی به خوبی مدیریت می شود.

وی به فراهم نشدن شرایط برای پیوستن تالاب زریوار در کردستان به لیست سایتهای کنوانسیون رامسر اشاره کرد و گفت: تالاب چغاخور در چهارمحال و بختیاری تمامی شرایط برای پیوستن به لیست را دارد و در طول برگزاری چهلمین سالگرد کنوانسیون این اقدام انجام می شود.

وی اظهار داشت: تا آخر سال تلاش می شود یکی دیگر از تالابهای سه گانه یادگارلو، حسنلو، درگه سنگی را از لیست مونترو خارج کنیم و تعداد سایتهای خارج شده را به پنج عنوان کاهش دهیم.

تالابهای سه گانه شورگل، ‌یادگارلو و درگه سنگی در آذربایجان غربی،‌ تالاب شادگان و خورموسی در خوزستان،‌ هامون هیرمند و صابری،‌ هامون پوزک در سیستان و بلوچستان و‌ تالابهای سه گانه آلاگل، ‌آلماگل و آجی گل در گلستان، ‌تالاب نیریز، بختگان، در فارس و تالاب انزلی، هفت سایتی هستند که از مجموع ۲۲ سایت ایرانی در فهرست مونترو ثبت شده است.

ایران به عنوان بنیانگذار کنوانسیون رامسر از میان 158 کشورهای عضو، کشور نوزدهم به سبب ثبت تعداد سایتها است که در این فهرست بیشترین تالابهای ثبت شده به ترتیب متعلق به انگلیس، مکزیک و استرالیا است. از سوی دیگر اما ایران بعد از یونان بیشترین تالاب در معرض تغیرات شدید اکولوژیک را برای خروج از لیست کنوانسیون دارد.

90 میلیارد تومان اعتبار برای تالابها

با این حال ایران طبق آنچه رئیس سازمان محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرده اعتباری معادل 90 میلیارد تومان برای 10 سال به تالابها اختصاص داده شده که 2/7 میلیارد تومان آن در سال جاری هزینه می شود و این اعتبار برای لایروبی بخشهایی از تالاب، کاهش حجم توده‌های نی برای تنفس و باز زنده‌سازی تالاب و ایجاد فرصتهای مناسب برای لانه گزینی پرندگان مهاجر (در حال حاضر انبوهی نی‌ها این امکان را کاهش داده است) در نظر گرفته شده است. 

امسال برخی تالابها از لیست مونترو خارج می شوند

مدیرملی طرح حفاظت از تالابهای ایران به خبرنگار مهر گفت: در دسامبر امسال ایران گزارشی از وضعیت تالابهای خود ارائه می دهد تا بتواند تعدادی از تالابها که وضعیت آسیب دیده آنها ترمیم شده است از لیست مونترو خارج و به لیست کنوانسیون رامسر برگرداند.

علی نظری دوست اضافه کرد: فرم این بررسی تهیه و طی یکی دو ماه آینده بررسی های نهایی برای مذاکره با دبیر خانه کنوانسیون انجام می شود. همچنین نماینده دفتر کنوانسیون در سوئیس در بازدیدی که از تالابهای ایران داشت با این فرایند همراهی کرد.

آخرین وضعیت شادگان، ارومیه و پریشان

وی به آخرین وضعیت تالابهای ارومیه، پریشان و شادگان که تحت مدیریت طرح حفاظت از تالابهای ایران است اشاره کرد و افزود: شادگان وضعیت خوبی دارد و برنامه مدیریت آن تصویب شد. هفته گذشته با سازمان آب خوزستان تشکیل جلسه دادیم و تمامی مراحل روند آبدهی تالاب بررسی و مسائل مهندسی آن گوشزد شد.

در تالاب پریشان با اینکه به تازگی بارندگی نسبتا خوبی داشته ایم  ولی هیچ تاثیری در آبهای زیرزمینی نداشت چرا که پریشان از کاهش سطح سفره های زیر زمینی آسیب دیده است. ولی آبگیر کوچکی که برای حفظ حداقل تنوع زیستی موجود در بستر خشکیده دریاچه پریشان وجود دارد توانسته انواع پرندگان، ماهیان و گونه های گیاهی را حفظ کند که این کار با کمک جوامع محلی و سازمانهای غیر دولتی در حال مدیریت است.

وی اظهار داشت: دریاچه ارومیه با برنامه ریزی های انجام شده در کمیته ملی نجات دریاچه، به زمانی پنج ساله در صورت اجرای دقیق مصوبات نیاز دارد که به سمت کنترل وضعیت و بدتر نشدن موقعیت اکولوژیک پیش برود.

کنوانسیون رامسر معاهده بین‌المللی است

کنوانسیون رامسر، معاهده بین‌المللی است که در فوریه سال 1971 برابر با بهمن ماه 1349 در شهر رامسر به امضا رسید و هدف آن، ترویج استفاده عقلایی از زیستگاه‌های تالابی در سطح دنیا بود. اتفاقی که بعد از 40 سال با تخریب گسترده تالابهای ایران نشانی از مدیریت عقلانی بر تالابهای ایران در آن دیده نمی شود.

کشورهای عضو این کنوانسیون، سایت‌های تالابی خود را که بنا بر معیارهای استاندارد تدوین شده و به آن تالاب بین‌المللی اطلاق می شود، به کنوانسیون معرفی و این کنوانسیون نیز نام تالاب‌های مهم بین‌المللی را همواره در فهرست خود و بر تارنمای رسمی اش منتشر می کند.

وسعت تالابهای جهان 570 میلیون هکتار

مرکز نظارت و پایش محیط زیست جهانی وسعت تالاب های جهان 570 میلیون هکتار است که تقریبا 6 درصد مساحت کره زمین را تشکیل می دهند.

طبق تقسیم بندی کنوانسیون رامسر 42 تیپ تالاب در سه دسته اصلی "تالاب های ساحلی - دریایی"، "تالاب های داخل خشکی" و "تالاب های مصنوعی" در جهان وجود دارد و در ایران بیش از 84 تالاب با اهمیت بین المللی شناسایی شده است که از بین آنها تا کنون 33 تالاب در قالب 22 عنوان با مساحت یک میلیون و 481 هزار و 147 هکتار در کنوانسیون رامسر ثبت شده اند.

به گفته کارشناسان تغییرات کاربری اراضی تالابی، عدم رعایت حق آبه طبیعی محیط های طبیعی از سوی مجریان مختلف طرح های آبی، عدم ملاحظات زیست محیطی در پروژه عمرانی ورود آلاینده های مختلف بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی به محیط های تالابی، شکار و صید غیرمجاز، بی رویه و قاچاق، خشکسالی های پی در پی که قطعا بخشی از آن به دلایل تغییرات اقلیم در سطح جهانی تاثیر می گذارد و بهره برداری بی رویه از منابع آبی زیرزمینی در اطراف تالابها و نجات تالاب هایی مانند ارومیه نیازمند عزمی جدی در تمامی بخش هاست.