در میان مباحث مهدویت بحث شناخت مهمترین و زیر بنایی ترین مباحث است چرا که جایگاه همه مباحث مهدویت بعد از شناخت امام زمان(عج)  می باشد. شناخت عنوانی است کلی که همه مباحث مهدویت را در بر می گیرد. از موارد شناخت در این مبحث می توان به شناخت لزوم امام(ع) ، شناخت مقام و جایگاه امام (ع) ، شناخت امام در زمان خودمان ، ضرورت منجی ، شناخت آخرالزمان و علائم ظهور ، شناخت ویژگی های یاران امام(عج) شناخت وظایف شیعیان نسبت به حضرت(عج) ، شناخت ویژگی های حکومت موعود و... اشاره کرد. که البته قبل از پرداختن به هر کدام از این مباحث جا دارد در مورد اهمیت و ضرورت همان بحث به گفتگو نشست که این خود نیز ضرورت شناخت امام زمان(عج) را روشنتر می سازد ، مثلا در باب شناخت ویژگی های حکومتی موعود بحث ِ نوع حکومت پس از ظهور است که بسیار اهمیت دارد و چه بسا در آن زمان اشخاصی و حتی شاید کسانی که مشتاق آمدن حضرتش هستند اما از شناخت کافی برخوردار نیستند در مقابل امام(عج) موضع بگیرند همچنانکه بعضی از اهل کتاب قبل از بعثت پیامبر(ص) مردم را به آمدن پیامبر آخرالزمان بشارت می دادند و افتخار می کردند که پیامبر خواهد آمد و دشمنان را منکوب میکند اما وقتی حضرت خاتم(ص) مبعوث شدند همانان با حضرت مقابله کردند ، اما برای جلوگیری از این عاقبت شوم در زمان ظهور وظیفه ماست که حضرت را بشناسیم ملاکها و معیارهای حضرت که همه وحیانی و قرآنی است را در نظر بگیریم و سلیقه و عقیده خودمان را آنچنان بسازیم که هر وقت حضرت(عج) آمدند هر آنچه را فرمودند سمعا و طاعتا بپذیریم ، والا خاسر و بدبختیم . در هر صورت در مورد شناخت و معرفت امام زمان(عج) به صورت اساسی و کلی بر اساس روایات وارده از ائمه (ع) باید گفت یکی از پیامدهای عدم معرفت به امام زمان(عج) گمراهی در دین است ، امام صادق(ع) در دعایی که برای زمان غیبت امام عصر(عج) تعلیم دادند فرمودند: ...اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي(اصول کافی کتاب الحجه باب فی الغیبه حدیث5)  خدایا حجتت را به من بشناسان که اگر حجت خود را به من نشناسانی از دین خود گمراه میشوم. مسلم است که امام(ع) وظیفه هدایت ما بر عهده دارد و با عدم شناخت امام(ع) هدایتی هم نخواهیم داشت و موجب گمراهی خواهد بود. بالاتر از این آنچه بر ضرورت شناخت امام خصوصا امام زمان(عج) دلالت دارد این است که ایمان و کفر دائر مدار معرفت و انکار امام(ع) است ، امام صادق(ع) می فرمایند : نَحْنُ الَّذِينَ فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَنَا لَا يَسَعُ النَّاسَ إِلَّا مَعْرِفَتُنَا وَ لَا يُعْذَرُ النَّاسُ بِجَهَالَتِنَا مَنْ عَرَفَنَا كَانَ مُؤْمِناً وَ مَنْ أَنْكَرَنَا كَانَ كَافِراً وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْنَا وَ لَمْ يُنْكِرْنَا كَانَ ضَالًّا حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى الْهُدَى الَّذِي افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ مِنْ طَاعَتِنَا الْوَاجِبَةِ فَإِنْ يَمُتْ عَلَى ضَلَالَتِهِ يَفْعَلِ اللَّهُ بِهِ مَا يَشَاءُ (اصول کافی کتاب الحجه باب فرض طاعه الائمه حدیث11)ما کسانی هستیم که خدا اطاعت ما را واجب فرموده است. مردم راهی جز معرفت ما ندارند و به خاطر نشناختن ما معذور نیستند هر کس معرفت ما را داشته باشد مومن و هرکه ما را انکار کند کافر است و کسی که نه اقرار به معرفت ما دارد و نه آن را انکار میکند گمراه است مگر اینکه به سوی هدایتی که خدا بر او واجب فرموده از اطاعت ما باز گردد. پس اگر بر همان گمراهی اش بمیرد خدا هرگونه که بخواهد با او رفتار میکند.

آنچه در باره معرفت امام(ع) گفه میشود در معرفت آخرین امام و حجت الهی یعنی وجود مقدس حضرت حجه بن الحسن (عج) خلاصه می شود. کسی که امامان منصوب خدا را قبول دارد باید به آخرین آنها که پیشوای زنده موجود در این زمان است نیز معتقد باشد قبول داشتن پیشوایان قبلی بدون اعتقاد به امام زمان(عج) بی فایده است لذا فرموده اند: لَا يَكُونُ الْعَبْدُ مُؤْمِناً حَتَّى يَعْرِفَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الْأَئِمَّةَ كُلَّهُمْ وَ إِمَامَ زَمَانِهِ وَ يَرُدَّ إِلَيْهِ وَ يُسَلِّمَ لَهُ(اصول کافی کتاب الحجه باب معرفه الامام و الرد الیه حدیث2 از امام باقر یا امام صادق(ع)) بنده مومن نخواهد بود مگر آنکه معرفت خدا و رسول او و همه امامان و (معرفت) امام زمان خود را داشته باشد و به آن حضرت رجوع کند و تسلیم ایشان باشد.

ملاحظه می شود با اینکه به معرفت همه امامان تصریح شده است برای نشان دادن اهمیت مطلب به ذکر امام زمان (عج) از باب ذکر خاص بعد از عام اشاره شده است و این نقش محوری معرفت امام هر زمان را در تحقق ایمان می رساند بطوری که وجود همه معرفتهای پیشین بدون معرفت امام زمانِ شخص فایده ای ندارد و انسان را از بی دینی و گمراهی خارج نمی سازد آنچه انسان را از بی دینی و اعتقاد جاهلی به نور ایمان و هدایت الهی می رساند فقط و فقط معرفت امام زمان(عج) است. به امید آنکه ما هم به دنبال معرفت امام زمان(عج)باشیم و از یاران آن حضرت.