کورک

کورک نام گیاهی‌ است که به صورت خودرو می روید و نام میوه آن گلک می باشد. به فارسی در کتب طب سنتی « کبر » ، « کورک » ، « کورز » ، « کورزه » ، « کور » و به عربی « کبار » و به سریانی « قبار » نام بدره میشود . به فرانسوی Caprier و به انگلیسی Caper bush گفته می شود . درختچه پرشاخه است از خانواده کبریان نام علمی ان کبر (گیاه) می باشد . غنچه های این درختچه ها را كه ترشی می اندازند و خورده می شود نی « کورز » - « کورک » - « کبر » و به فرانسه Capre می نامند . واریته ای از این گیاه با نام علمی Capparis spinosa var canescens cosson . كه مترادف ان C . herbacca Willd می باشد میوه ان به فارسی به نام « خیار کبر » و « خیار شنگ » معروف می باشد.

کورک درختچه ای است با شاخه های پوشیده از کرک ، برگهای بزرگ متقابل با کناره صاف، بیضی ، دراز ، نوک تیز ، به رنگ سبز روشن ، در بن برگ دو زایده کوچک خار ، گلهای ان سفید و دارای چهار قسمت است. گلها درشت و در حدود ۶۰ سانتی متر بلندی هر گل است. فلورا ایرانیکا گرونه هایی را كه در ایران می رویند واریته هایی از گونه C.spivosa می داند. تکثیر این درختچه از طریق قلمه است . طول متوسط قلمه در حدود ۲۵ سانتی متر که درحدود ۳ – ۲ سانتی متر ان را قسمت چوبی تشکیل میدهد و پس از تولید ریشه ان را به محل اصلی منتقل می نماید. یک درختچه کورک ممکن است تا سی سال عمر کند و اگر منظور استفاده از جوانه و غنچه های ان برای ترشی باشد همه ساله پس ازبرداشت انها میتوان از برگ و سرشاخه های ان به عنوان علوفه گوسفند و بز استفاده کرد ولی در مواردی که استفاده گیاه از نظر طبی باشد از میوه و ریشه و پوست ان استفاده می شود. خیار شنگ یا خیار کبر کمی از میوه بلوط بزرگتر و در ابعاد یک خیار كوچک است . ابتدا رنگ ان مانند خیار سبز روشن است ولی پس از رسیدن مغز ان سرخ رنگ و تخم ان زرد و با رطوبت و طعم ان کمی شیرین و کمی تلخ و گس و هر قدر بیشتر رسیده باشد تلخی و گسی ان كمتر و شیرینی ان بیشتر است. ریشه ان سفید ، بزرگ ، طولانی و پوست ان ضخیم و اغلب بعد از خشک شدن از مغز چوبی ان جدا شده طعم ان تلخ است . غنچه های نارس گل ان را در اب نمک انداخته و تلخی ان را می گیرند و بعدا در سرکه ترشی می اندازند كه خیلی لذیذ است.

محل رویش این گیاه

این گیاه بومی مناطق گرمسیر آسیا می باشد. در هندوستان می روید و در ایران نیز در دامنه های کم ارتفاع البرز ، در کازرون و بلوچستان در اراضی مرطوب و لم یزرع می روید. شمال ایران در دامنه های البرز ، جاده فیروزکوه ، مازندران ، در اطراف تهران در کرج و اراضی ناکاشت ، در اذربایجان در مرند، خوی در غرب در تفرش ، نهاوند ، اراک ، از کورک طبق نظر حکمای طب سنتی از نظر طبیعت گرم و خشک است وارقامی از ان که در مناطق گرمسیر می روید خیلی خشک می باشد. بین تمام اعضای ان که گرم و خشک می باشند فقط میوه ان گرمتر است و ریشه و پوست ریشه ان از سایر قسمتها بیشتر گرم و خشک و از نظر خواص قوی تر است. از نظر خواص معتقدند كه بازکننده گرفتگی های كبد و طحال است و لطیف كننده و محلل گازها و بادها بوده و اخلاط لزجه و سودا را قطع می کند. جویدن پوست درختجه ان رطوبتهای دماغ را جذب می نماید و درد دندان را تسکین میدهد واگر پوست یا تخم ان را در سرکه بجوشانند و ان سرکه را مضمضه کنند درد دندان را تسکین میدهد و گرفتگی های دماغی را باز میکند و پاک کننده دماغ است و اگر با داروهای خوشبو مانند سنبل الطیب و اسطوخودوس خورده شود بلغم سینه را تحلیل بده و خارج میسازد و مسکن دردهای سینه است. اگر در نمک پرورده شود برای سینه تنگی نافع است و اگر دم کرده ان غرغره شود بلغم را از جهاز تنفسی دفع می کند. خوردن دم کرده ان مقوی احشا و الات داخل شکم و باز کننده گرفتگی های کبد و طحال و مسهل خوبی برای اخلاط و مدر موثری برای تلخی سودا میباشد. درعین حال ضد کرم روده هاست. ترشح ادرار و حیض را زیاد میکندو برای باز شدن قاعدگی در موارد قطع ان در زنان جوان موثر است. نیروی جنسی را افزایش میدهد و اگر نمک سود ان قبل از طعام خورده شود ملین است. بهترین دارو برای طحال می باشد خصوصا اگر با عسل و سرکه پرورده شده باشد . اغلب پس از خوردن ان مانند مسهل و مدر عمل کرده و مواد غلیظ و سوداوی از طحال خارج میشود و پس از ان ارامش ایجاد می شود اگر با فلفل خورده شود برای باز کردن گرتفگی های کبد سرد خوب است و اگر برگ ان خورده شود اقسام کرم معده و روده را کشته و خارج می سازد. ضماد ان با ارد جو و سرکه ورم طحال را تحلیل می برد و ترشح ادرار و حیض را افزایش میدهد. ضماد پوست تازه و ریشه و همچنین ضماد برگ خشک کوبیده ان برای جراحتهای بد خیم و خشک کردن انها خوب است. دردهای مفاصل و سیاتیک و نقرس و درد لگن خاصره را تسكین می دهدو برای تحلیل تورم غده مفید است. غنچه ان قبل از شکفتن گرم و خشك استو در جمیع خواص مانند ریشه ان و کمی ضعیفتر است و ترشی سرکه ان لذیذ و اشتها اور و مفید برای طحال و باز کننده گرفتگی های کبد و طحال است. میوه یا خیار کبر گرم تر است و تخم ان خیلگی رم و خشك است وساق و برگ ان کمی گرم و خشک و ضعیفتر از غنچه ان است .مقدار خوراکان تا ۳۲ گرم که با سرکه عسل و شكر خورده شود و مقدار خوراک از ریشه ان تا ۱۲ گرم و در دم کرده ها تا ۲۸ گرم است . برای گرم مزاجان مضر است از این نظر گرم مزاجان باید با سکنجبین بخورند برای مثانه مضر است و از این نظر باید با انیسون و اسطو خودوس خورده شود برای کبد مضر است و از این نظر باید با عسل خورده شود. در طب سنتی هندوستان از پوست ریشه کبر به عنوان تونیک، مدر ، نرم کننده سینه ، ضد كرم ، قاعده اور و مسکن درداستفاده می شود و در موارد روماتیسم ، فلج و طحال بزرگ شده و غده های توبرکولی تجویز میشود . از برگهای له شده ان ضمادی درست می كنند و برای تسکین درد نقرس به کار می برند.نطر ترکیبات و مواد عامله غنچه های نارس گل ان شامل گلوکوزید روتین است و درحدود ۴ درصد نیز پنتوزان دارد ( بر مبنای وزن خشك ) و به علاوه دارای روتیک اسید و پکتیک اسید و یك ماده فرار قی اور و ساپوین است درتخم ان در حدود ۳۵ درصد روغن وجود دارد.گلپایگان ، کرمانشاه در کوه پرو و در جنوب در اطراف ابادان و مناطق مرزی ایران و عراق و در گوتوند و شوش می روید. نام محلی ان در فارس کورک می باشد.

از نطر ترکیبات و مواد عامله غنچه های نارس گل ان شامل گلوکوزید روتین است و درحدود ۴ درصد نیز پنتوزان دارد ( بر مبنای وزن خشك ) و به علاوه دارای روتیک اسید و پکتیک اسید و یك ماده فرار قی اور و ساپوین است درتخم ان در حدود ۳۵ درصد روغن وجود دارد.

خواص و کاربرد