بهار سال ۱۲۱۶ هجری شمسی برای فرهنگ ایرانی تحول به همراه داشت و روزنامهای بدون نام در ۱۱ اردیبهشتماه آن سال توسط میرزا صالح شیرازی کازرونی در تهران منتشر شد.
11 ارديبهشت سالروز انتشار نخستین روزنامهی ایرانی ست؛ روزنامهای که بدون
نام متولد شد و کوتاه عمر کرد، اما سرآغاز تحولی نو شد.
بهار سال ۱۲۱۶ هجری
شمسی برای فرهنگ ایرانی تحول به همراه داشت و روزنامهای بدون نام در ۱۱
اردیبهشتماه آن سال توسط میرزا صالح شیرازی کازرونی در تهران منتشر شد.
میرزا محمدصالح شیرازی کازرونی از نخستین دانشآموختگان ایرانی بود که
توسط عباس میرزا، نایبالسلطنهی فتحعلیشاه به اروپا فرستاده شده بود.
میگویند پس از بازگشت میرزا صالح شیرازی از فرنگ، عباس میرزا از او
دربارهی اوضاع اروپا پرسید و میرزا صالح از انتشار روزنامه برای او گفت.
عباس میرزا هم پس از آشنا شدن با روزنامه، گفت چرا ما نداشته باشیم و
اینگونه شد که اولین روزنامهی ایرانی به دستور او و با مدیریت میرزا صالح
شیرازی در تهران منتشر شد.
این روزنامه مقدمهای برای انتشار روزنامهی
«وقایع الاتفاقیه» در سال ۱۲۲۹ هجری شمسی شد.
این
روزنامه که نام آن را بعدها «کاغذ اخبار» (ترجمهی Newspaper) گذاشتند در
سال چهارم سلطنت محمدشاه قاجار منتشر شد؛ اما گمانههایی هم مطرح شده مبنی
بر اینکه این روزنامه در اواخر سلطنت فتحعلیشاه منتشر شده است که البته
درست نیست.
روزنامهی «کاغذ اخبار» روی دو ورق بزرگ که یک روی هر ورق سفید
بود چاپ میشد و گفته شده که چاپ آن کیفیت خوبی نداشته است.
روزنامهی
«کاغذ اخبار» نام مشخصی نداشت و فقط نشان دولت ایران در صفحهی آخر آن مشخص
بود.
نخستین روزنامهی بینام ایرانی بهشکل ماهانه چاپ میشد. این نشریه
نخستین شمارهی خود را با دادن عدد «صفر» به آن «اعلامنامه» نامید و دارای
شانزده خبر مملکتی بود.
از این روزنامه، دو شماره در کتابخانهی موزهی
بریتانیا نگهداری میشود که مشخصات آنها به این شرح است: قطع ۴۰
سانتیمتر، طول ۲۴ سانتیمتر، عرض در دو صفحه با خط نسخ در تیترها و خط
نستعلیق در متن، با چاپ سنگی بدون نام و عنوان انتشار یافته است.
این دو
شماره بهوسیلهی «چارلز سوندت» از مأموران سیاسی سفارت انگلیس به آن
کشور فرستاده شد. گویا بهدلیل اینکه در یکی از آنها خبری دربارهی
تاجگذاری ملکه ویکتوریا وجود داشت.
اولین روزنامهی ایرانی در سال ۱۸۳۷ میلادی (۱۲۱۶ هجری شمسی) به چاپ
رسید در حالی که نخستین روزنامهی اروپایی در سال ۱۶۵۰ میلادی منتشر شد که
این فاصلهی زمانی میتواند دلیل فاصلهای باشد که تکنیک مطبوعاتی ما هنوز
با استانداردهای غربی دارد.
مطبوعات ایرانی هنوز پس از گذشت ۱۷۶ سال
نتوانستهاند از دولتی بودن فاصله بگیرند و هنوز نشریهی مستقل در کشور ما
چندان معنا ندارد.