معنای میراث فرهنگی در اساسنامه تشکیل سازمان میراث فرهنگی (1364)، این طور آمده است: به کلیه آثار باقیمانده از گذشته که نشان دهنده خط سیر انسان باشد و باعث عبرت انسانها شود. و در قانون اساسی ایران، عناصر تشکیلدهنده میراث فرهنگی یک کشور، آثار فرهنگی – تاریخی نامیده میشوند که به طور کلی به دو بخش میراث مادی و میراث معنوی تقسیم میشود.(رادیو ایران، 22فروردین91)
میراث فرهنگی معنوی شامل شخصیتهای علمی، فرهنگی و آیینها و افکار فرهنگی است.
میراث فرهنگی مادی شامل آثار منقول و آثار غیرمنقول است، آثار منقول به آثاری گفته میشود که قابل انتقال و جابه جایی باشند مانند آثار موزهای، یافتههای باستانشناسی و...
آثار غیرمنقول شامل: مجموعههای تاریخی، بناهای تاریخی، محوطههای باستانی، شهرهای تاریخی و تزئینات وابسته به معماری است. (رادیو ایران، 22فروردین91)
برخی از این میراث فرهنگی، در دنیا حرفی برای گفتن دارند و از این رو به عنوان میراث ملی یک کشور یا جامعه در سازمانی زیر نظر سازمان ملل با داشتن شاخصههای بینالمللی ثبت میگردند.
ثبت جهانی آثار، نتیجه نگرانی جهانی از حفاظت میراث فرهنگی و طبیعی بود که در کنفرانس یونسکو(سازمان علمی ، فرهنگی و تربیتى ملل متحد (UNESCO) که به‌طور خلاصه یونسکو نامیده می‌شود، یکی از سازمان‌های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است که درسال ۱۹۴۵ تشکیل شد. هدف این سازمان کمک به صلح و امنیت در جهان از راه همکاری بین‌المللی در زمینه‌های آموزشی و علمی و فرهنگی وتربیتى به منظور افزایش احترام به عدالت و قانون‌مداری و حقوق بشر، بر پایه منشور سازمان ملل متحد است. ) در ۱۹۷۲ به تصویب رسید. بناهای یادبود، گروه‌هایی از بناها و مانند آن باید دارای ارزش جهانی زیادی از نظر تاریخ، هنر یا علم باشند تا صلاحیت قرار گرفتن در طبقهبندی جهانی را به دست آورند.
علاوه بر برخی آثار که در یونسکو ثبت میگردد، برخی نیز جزو میراث فرهنگی ملی در سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی میرسند.
آثار چه آنان که در یونسکو ثبت میشوند و چه آنانی که در داخل کشور ثبت میگردند، پس از ثبت بر اساس معیارهای بینالمللی و ملی باید نگهداری شوند.
طبق آن چه گفته شد، مشخص است که میراث فرهنگی، میتواند دارای ارزش تاریخی، هنری، علمی و حتی ارزش معنوی باشد. از این روست که خانه یا وسایل مشاهیر سیاسی، هنری، ادبی، علمی و ... را نگهداری میکنند و براساس این که چقدر آن فرد مشهور بوده است مورد توجه قرار میگیرد.
اما برخی آثار هستند که باید حفظ شوند و به آیندگان سپرده شوند تا یادگاری از زمان ما و فرهنگ ما و دیدگاههای حاکم بر جامعه ما باشد.
در همه جای دنیا، در همه فرهنگها، میراث فرهنگی بازمانده از قهرمانان و مدافعان کشور و ملت به عنوان میراث فرهنگی آن جامعه مورد توجه قرار گرفته و از آنها نگهداری میشود.
بنیاد شهید و امور ایثارگران، در کنار خدماتی که به خانوادههای این عزیزان میدهد، چند سالی است که با تشکیل موزهای، که تنها در تهران و برخی از شهرهای خاص وجود دارد، به نگهداری و نگهبانی از این میراث ارزشمند همت گماشته است.
در کنار سازمان بنیاد شهید، سازمان دفاع از ارزشهای دفاع مقدس، هیآت رزمندگان، سپاههای مقاومت شهرستانی و ... به این امر همت گماشتهاند و هر کدام در اندازه خود به حفاظت از این میراث اقدام نمودهاند.
این پراکندگی، از یک سو خوب و مفید مینماید و از سوی دیگر، همین پراکندگی باعث شده است تا بسیاری از آثار به دلایل گوناگون نابود شوند.
چرایی نگه داشتن این آثار، به خوبی بر همگان مشخص است. اما در این میان، برخی گروهها و جریانهای خاص، با بزرگنمایی میراث فرهنگی پیش از اسلام، و گاه میراث فرهنگی دوره اسلامی و یا حتی معاصر، بدون در نظر گرفتن مسئله ارزش معنوی، میراث فرهنگی باقی مانده از سالیان ابتدایی انقلاب، و هر آن چه بوی انقلاب و ارزشها را دارد، برای ایجاد انحراف در مسیر و تغییر مسیر و معرفی راه و ارزشهای دیگری به جای اصالت انقلاب و گفتمان حقیقی امام و شهدا و انقلاب، و گاه به تخریب یا ایجاد انحراف در آن اقدام میکنند. این امر از سوی عدهای معلومالحال به صورت عمد اتفاق میافتد و متاسفانه برخی از ما به صورت سهوی دانسته یا نادانسته به آن دامن میزنیم تا در دامی که آنها میخواهند بیفتیم.
تا کنون دقت کردهاید که چقدر از میراث فرهنگی شهدای شهر و دیارمان را دانسته یا نادانسته با دست خود از میان برداشتهایم و هیچ کداممان به آن توجه نداشتهایم و اکنون در حال تخریب مابقی آنها، به جای نگهداری و مرمت آنها هستیم؟
چقدر از آثار هنری و نقاشیهای مبلمان شهری که به دست هنرمندانه شهدایی نظیر شهید عنایت، شهید شعرا و ... بر در و دیوار شهر بوده و اکنون از بین رفته یا در شرف از بین رفتن است؟ آیا این آثار هنری را نمیتوان جزو میراث فرهنگی که آیندگان باید از روی آن راه و خط و نام و یاد شهدا را بفهمند، قرار داد؟
چقدر ما مردم از سویی و مسئولین امر از سویی دیگر برای حفاظت آن اقدام نمودیم؟
سنگ مزار، حکاکیها، شیوه آرامستانهای شهدا و ... و قطعههای شهدا که در طول یک دهه اخیر از سوی برخی عناصر فرهنگی انقلابی اصیل مطرح شد، چرا مدنظر قرار نگرفت تا این آثار که نشانی از نوع دیدگاه هنری و فرهنگی جامعه دوران دفاع مقدس بود، از بین برود؟
این آثار، تنها به دوران دفاع مقدس برنمیگردد؛ بلکه آثار به جای مانده از دوران انقلاب و یا طاغوت، به خصوص در شهرستانهای کوچک و انقلابی همچون دیار ما، گاه به طور کامل از بین رفته است و یا تغییرات بسیار در آن باعث شده تا از ارزش آنها بکاهد. البته بایستی مسئولان امر، برای نگه داشتن برخی از آنان اقدامات لازم را انجام دهند. مدارسی چون دبیرستانهای شیخ ابواسحق، و شهید بستانپور، خارج از دیدگاه صرفاً هنری، دارای ارزش معنوی به عنوان یکی از پایگاههای انقلاب در کازرون هستند. یا حتی ساختمان قدیمی واقع بر تل سپاه و یا نقاشیها و شعارنویسیهای روی دیوارهای شهر که به جا مانده از دوران انقلاب و دفاع مقدس هستند.