امروزه نقشی که برنامه محوری و متکی بودن به تدوین و اجرای دقیق برنامه ها، در تحول و توسعه همه جانبه جوامع ایفا می کند بر کسی پوشیده نیست. در کشور ما نیز اتکاء به برنامه محوری جهت نیل به رشد و پیشرفت پایدار، همواره مد نظر و مورد توجه و تأکید مسئولان بلند پایه نظام جمهوری اسلامی بوده و از این جهت برنامه های پنج ساله توسعه، سند چشم انداز بیست ساله کشور، نقشه جامع علمی کشور، سندهای تحول بنیادین ارگانها و سازمان های مختلف  و ... همه و همه دلالت بر اهمیت برنامه محوری و نقش آن در توسعه کشور دارند. دنیای امروز پیچیدگی های خاص خود را دارد و مشکلات آن هم خاص بوده و برای غلبه بر این مشکلات، برنامه ریزی دقیق و اجرای صحیح آن ضروری است. در دنیای کنونی با پیشرفت شگرفی که در علم و تکنولوژی به عمل آمده، نیاز به داشتن برنامه هایی جامع، روشن، عملیاتی و کاربردی بیش از هر زمان دیگری برای دست یابی به توسعه ای پایدار و ریشه ای جدی به نظر می رسد. به همین دلیل، مدیریت های باری به هر جهتی، احساسی، متعصبانه، تفننی و غیر مبتنی بر برنامه محوری در پیشبرد و توسعه جوامع راه به جایی نخواهد برد. توسعه همه جانبه یک مجموعه تنها با رویکردی مبتنی بر برنامه محوری امکان پذیر است و از این جهت برنامه محوری از ضروریات یک مدیریت موفق است.

اکنون که ضرورت وجود و اجرای برنامه هایی مشخص برای توسعه بخش های مختلف در یک جامعه در سطح کلان بیان گردید، می توانیم به صراحت بیان کنیم که در مقیاسی کوچکتر، در سطح استان ها و یا شهرستان ها نیز ضرورت دارد با شناخت دقیق اسناد بالادستی که به برخی از آنها در بالا اشاره شده، و بومی سازی این اسناد، و با توجه به قابلیت های یک استان و یا شهرستان به تهیه برنامه هایی کاربردی و روشن برای رسیدن به توسعه و رشد دلخواه، پرداخته شود. استان های مختلف کشور و حتی شهرستان های یک استان، از نظر موقعیت جغرافیایی، آب و هوایی، جمعیتی و ... قابلیت های مختلفی دارند و به نظر می رسد توسعه استان ها و شهرستان ها که در نهایت منجر به توسعه همه جانبه کل کشور خواهد شد، مستلزم آن است که با داشتن نگاهی دقیق به قابلیت ها و توانمندی های استان ها و یا شهرستان ها، بر اساس برنامه هایی مشخص و مدون توسعه آنها پیگیری شود.

حال با این مقدمه، برای بسیاری از شهروندان شهرستان کازرون و علاقه مندان به رشد و پیشرفت این شهرستان این سؤالات در ذهن باقی است که:  آیا مدیریتی یکپارچه، کلان، هماهنگ و هدفمند در سطوح مختلف عملکردی حوزه های فعال در شهرستان حاکم است یا خیر؟ آیا برنامه های مشخص و معینی که بتواند بخوبی مسائل شهرستان را حل و فصل نماید و برای آینده شهرستان رشد و پیشرفت به همراه داشته باشد، تدوین شده است یا خیر؟ آیا نهاد یا ارگان خاصی متولی ایجاد هماهنگی در عملکرد حوزه های مختلف شهرستان و جهت دهی به فعالیت های آنها وجود دارد یا خیر؟ و اصولاً اقدامات و عملکردهای ارگان ها و نهادهای فعال در سطح شهرستان چه در بخش های دولتی و چه خصوصی، تا چه حد همساز با هم بوده و در راستای رشد و توسعه همه جانبه شهرستان بوده است؟ و ...

بی شک مجموعه ارگانها، ادارات، مراکز، و تمامی هسته های فعالیتی در حوزه های مختلف عملکردی یک شهرستان مانند قطعات پازلی می مانند که باید فعالیت آنها مکمل همدیگر بوده و با کنار هم قرار گیری آنها یک مجموعه واحد و کامل حاصل شود. نباید در عملکرد این بخش های مختلف همپوشانی، به معنای موازی کاری و دخالت ارگانها در امور یکدیگر،  و یا خلاء به معنی نبود فعالیت در برخی بخش ها، وجود داشته باشد. از این جهت ضروری است که بتوانیم حیطه و محدوده فعالیت هر یک از ارگانها و مراکز فعال در سطح جامعه کوچکی چون شهرستان کازرون را بصورت نقشه یا نموداری ترسیم نماییم تا بر اساس آن بتوانبم برای آینده ای روشن تر برنامه ریزی نماییم. تنها با داشتن چنین طرح هایی است که می توانیم نقش، تأثیرگذاری و عملکرد ارگانها و ادارات مختلف را مورد ارزیابی دقیق قرار داده و به سوی مطلوبیت بیشتر و کارآیی هرچه بیشتر گام های اساسی برداریم. اگر می خواهیم در شهرستان کازرون رشد و توسعه را، آن هم با سرعت مطلوب، مشاهده کنیم به ناچار باید به برنامه محوری تن در دهیم و بپذیریم که جز در قالب طرح و برنامه و اجرای دقیق آن امکان رشد و توسعه پایدار وجود ندارد. تنها در سایه داشتن یک طرح و برنامه دقیق است و تنها با داشتن یک نمودار و نقشه دقیق از فعالیت های انجام شده در شهرستان است که می توانیم مشکلات موجود و مسائل پیش رو را به دقت رصد نموده و با شناخت دقیق کمبودها و نقاط ضعف از  یک سو، و با بررسی دقیق تهدیدها و فرصت های پیش روی توسعه شهرستان از سوی دیگر، به ارائه برنامه های جامعی برای برای رشد و توسعه شهرستان بپردازیم.

آنچه امروز با شواهد و قراین مشخص دیده می شود، حکایت از آن دارد که انسجام و هماهنگی لازم بین ارگانهای مختلف عملگر در سطح شهرستان کازرون وجود ندارد. برای نمونه نگاهی کلی به وضعیت فعلی کشاورزی و بحران آب در شهرستان و خشکیده شدن دریاچه زیبای پریشان، خود نشان از بی برنامگی در این زمینه دارد. موضوعی که برای آینده شهرستان فاجعه بار است. حفاری های غیر مجاز و برداشت های غیر حساب شده از آبهای زیر زمینی، باعث این بحران گردیده و امروز نیز کسی از جهت این بی برنامگی پاسخگو نیست.  شهرستان کازرون در حال حاضر با بحران هایی از این دست به فراوانی روبروست که از آن جمله می توان به بحران بیکاری و مشکل اشتغال بخصوص برای اقشار تحصیل کرده و دارای مدارک دانشگاهی، بحران زیست محیطی مانند خشک شدن دریاچه پریشان وآسیب دیدگی و زوال جنگل های بلوط بخش کوهمره، بحران مهاجرت نخبگان و سرمایه دارن از شهرستان، بحران ناامنی و خشونت های اجتماعی و ... اشاره نمود. از سوی دیگر شهرستان کازرون دارای قابلیت ها و توانمندی های فراوانی نیز هست که از جمله می توان به بهره مندی از جاذبه های طبیعی و تاریخی فراون برای جذب گردشگران داخلی و خارجی، توانمندی های بخش کشاورزی (باغداری و زراعت)، توانمندی های بخش معدن و صنعت، قابلیت های رشد در بخش آموزش عالی و توسعه مراکز دانشگاهی و ... اشاره نمود. از این رو، تنها در سایه تهیه و تنظیم یک برنامه کلان و جامع حساب شده و دقیق است که می توان با دقت و با توجه به نقاط قوت و ضعف شهرستان و توجه ویژه به فرصت ها و تهدید های پیش رو، زمینه را برای رشد و شکوفایی ریشه دار و مستحکم شهرستان کازرون مهیا نمود. برنامه محوری می تواند نه تنها از بروز بسیاری از فجایع و بحران ها جلوگیری نماید، بلکه می تواند ضمن تضمین آینده ای روشن برای شهرستان کازرون، کمک کند بسیاری از مشکلات موجود شهرستان نیز در اسرع وقت رفع گردد.

امروز اگر به وضوح با معضلاتی چون بی انگیزگی نیروهای کار، سردرگمی مسئولان، کم بودن ساعات کار مفید در ادارات و عدم رضایت ارباب رجوع و ... روبرو هستیم، خود این مسائل نشانه هایی هستند از اینکه برنامه ریزی خوب و دقیقی برای ارزیابی و کنترل عملکردهای نهادها وجود ندارد. تدوین برنامه های راهبردی می تواند چون چشم انداز و دورنمایی مورد قبول و توجه همگان قرار گیرد و سمت و سوهای گاهاً غیر هم جهت در فعالیت ها را سامان داده و اقدامات را جهت بخشد. تنها در سایه تدوین و اجرای چنین برنامه های راهبردی و حساب شده ای است که می توان به آینده ای درخشان برای شهرستان کازرون امیدوار بود. بی شک اگر چنین شود، تغییر مدیریت ها و افراد نه تنها نمی تواند به برنامه های توسعه ای شهرستان لطمه ای وارد سازد، بلکه مدیران جدید خود را ملزم خواهند دانست بهتر و بیشتر از قبلی ها در راستای عملی شدن این برنامه های کلان تلاش نمایند.  امید آن که در آینده ای نزدیک نه تنها در شهرستان کازرون بلکه در تک تک شهرستان ها و استان های کشور عزیزمان شاهد آن باشیم که برنامه محوری و اعتقاد قلبی به اجرای برنامه های اصولی، سرمشق همه شهروندان و بویژه مسئولان قرار گیرد.

*عضو هیأت علمی دانشگاه دامغان  hashemi@du.ac.ir