از کبوترخانه هرات تا غار تنگ تیکاب کازرون / این غار می‌تواند کازرون را جهانی کند

این روزها، موضوع تخریب غار تنگ و تیکاب را زیاد شنیده‌اید و هشدار فعالان محیط زیست نسبت به این که تخریب این غار تاثیر بسیار منفی بر تغییرات اکولوژیک و محیط زیستی شهر کازرون خواهد داشت.

فعالان محیط زیستی کازرون می‌گویند احداث غیر اصولی پلکان فلزی و سیمان کاری کف غار همراه با نورپردازی در آن در عمل به معنای نابودی مامن و زیستگاه هزاران قطعه خفاشی است که به گفته آنان در سال چند تن از حشرات شهر کازرون را شکار می‌کنند. گویی نابودی این زیستگاه به افزایش قابل ملاحظه جمعیت حشرات کازرون منجر خواهد شد و در نهایت این تغییر اکولوژیک به نفع ساکنان این شهر باستانی نخواهد بود.

همزمان با اعلام نگرانی فعالان محیط زیست کازرون نسبت به تخریب غیراصولی غاز تنگ و تیکاب و نابودی هزاران قطعه خفاش بر گوش این شهر، مسئولان شهر هرات در افغانستان نیز از تخریب کبوترخانه های این شهر بر اثر مرور زمان و جنگ اعلام نگرانی کرده‌اند.

شهرداری هرات گفته است از میان ده ها کبوترخانه شهر هرات، در حال حاضر فقط چند عدد باقی مانده که آن ها نیز در حال تخریب هستند. شهرداری هرات و اداره حفظ محیط زیست تصمیم دارند چندین کبوتر خانه جدید را در حومه و اطراف این شهر و در بیابان ها احداث کنند. کارشناسان افغانی می‌گویند وجود این کبوترخانه‌ها در اطراف شهر، هم به بارور شدن و تقویت خاک کشاورزی منطقه بسیار کمک می‌کند و هم از آن جا که کبوترخانه ها علاوه بر کبورترها، مامن و لانه دیگر پرندگانی چون هزاردستان و سهره و حتی در لایه‌های زیرین مامن خفاش‌ها می‌شود، به ازدیاد دیگر پرندگان نیز منجر خواهد شد. آن گونه که مقامات هرات می‌گویند ازدیاد این پرندگان در اطراف شهر هرات کمک بزرگی به رونق کشاورزی خواهد کرد.

در سال‌های اخیر و به دنبال ابراز نگرانی اداره حفاظت محیط زیست نسبت به احتمال انقراض برخی از انواع پرندگان در افغانستان، دولت این کشور شکار و خرید و فروش پرندگان کمیاب را ممنوع اعلام کرد. حامد الهام، کارشناس اداره حفاظت محیط زیست هرات، معتقد است که ساختن کبوترخانه‌ها باید از سرگرفته شود، زیرا به گفته او، این بناها اهمیت چند جانبه دارند: "به لحاظ معماری هم زیبایند. خانه‌ای برای کبوترها. خانه‌ای برای پرندگان و برای این‌که اکوسیستم را به همان صورتی که هست منظم نگهدارید. این‌ها کبوترخانه خوانده می‌شوند، اما [در واقع] مینا و انواع دیگر پرندگان هم اینجا لانه می‌کنند و نسل‌شان زیاد خواهد شد."

یا این حال موضوع جالب همزمانی ساخت کبوترخانه در هرات افغانستان و نابودی مامن خفاش های در غار تنگ تیکاب کازرون است. مخالفان اقدامات غیراصولی را در عمل به معنای نابودی ارزش تاریخی و محیط زیستی این غار با ارزش و زیبا عنوان می‌کنند. در مقابل طرح نیمه تمامی که شهرداری کازرون برای رونق گردشگری این غار تهیه کرده، اما مخالفان این طرح و فعالان محیط زیست از طرح دیگری سخن می‌گویند که به گفته آنان می‌تواند این غار را جهانی کند.

فعالان میراث فرهنگی و محیط زیست، قدمت تنگ تیکاب را براساس اکتشافات باستانی شناسی دهه 1350، متعلق به دوران پیش از تاریخ و پارینه سنگی عنوان می‌کنند و براساس همین قدمت می‌گویند طرح‌شان براساس احداث موزه پیش تاریخ و پارینه سنگی در این غار است. موزه‌ای طبیعی تاریخی که هم به رونق گردشگری منجر خواهد شد و هم به حفظ زیستگاه هزاران خفاش ساکن در غار که برای تعدیل جمعیت حشرات کازرون بسیار لازم است. یکی از فعالان محیط زیست و از جمله مخالفانی که طرح شهرداری را غیراصولی و تخریب کننده می‌داند در ارتباط با این طرح می‌گوید:

«....طرح تمرکز بر ایجاد نخستین موزه پارینه سنگی و پیش تاریخی ایران و حتی خاورمیانه و از معدود اماکن گردشگری جهانی است. میز و صندلی سنگی، صرف غذای خام گیاهی و علفی در غار برای گردشگران، شبیه سازی انسان های اولیه در غار، پوشش لباسی گیاهی برای خدمه (لباسی رنگ پوست که کل بدن را می پوشاند و بعد روی این لباس برگ درخت به مانند انسان های اولیه نصب می شود) و نمایش سیر تاریخی از ابزارهای مورد استفاده غار نشین ها و سیر تکامل این ابزارها با نمایش در غار، ایجاد نقاشی های شبیه سازی شده از غارنشین ها بر دیواره غار و به طور کلی موزه ای طبیعی مربوط به دوران پیش از تاریخ است که بیش از گردشگران داخلی ظرفیت بسیار بسیار زیادی برای جذب گردشگران خارجی دارد... این موزه پیش از تاریخ این ظرفیت را خواهد داشت که حداقل بازدیدکنندگان تخت جمشید را تمام و کمال به کازرون و تنگ و تیکاب بکشاند... . موزه طبیعی پیش از تاریخ تنگ تیکاب. موزه ای که مشابه جهانی به ندرت دارد چه رسد به مشابه ایرانی...»

ارائه کنندگان طرح موزه تاریخ طبیعی تنگ تیکاب معتقدند، احداث این موزه به صورت اصولی و با به کاربردن مسیرهای گردشگری چوبی و ویژه در این غاز با امکان پذیرایی طبیعی از بازدید‌کندگان، نه تنها پای گردشگران داخلی، که گردشگران خارجی را به کازورن باز خواهد کرد. به گفته آنان تنگ تیکاب می‌تواند کازرون را جهانی کند و در صورت اطلاع رسانی، بخش قابل توجهی از گردشگران خارجی را که به تخت جمشید می‌آیند به کازرون خواهد کشاند. گردشگرانی که به احتمال زیادی برای نخستین بار خواهد بود که در غار پارینه سنگی قدم خواهند گذاشت؛ که در آن هم غذای خام گیاهی را صرف خواهند کرد و هم ابزارآلات و نقاشی‌ها سنگی و زندگی انسان‌های نخستین دوران غار نشینی را از نزدیک خواهند دید.

با این حال همزمانی جنجال غار تنگ تیکاب کازرون و احداث کبوترخانه‌های هرات، اگرچه اتفاقی است، اما نگاه متفاوت را در دو شهری می‌رساند که یکی درگیر جنگ و انفجارهای روزمره شبه نظامیان طالبان است و در عین حال به ساخت کبوترخانه‌های جدید و حفظ محیط زیست خود علاقه مند و دیگری شهر باستانی کازرون که اگرچه آرامشی خاص دارد که حداکثر صدای بلند در آن غرش گاه بی گاه چند تریلی است، اما مسئولانش گویی محیط زیست را بازیچه‌ای و بهانه‌ای بیش عنوان نمی‌کند. محیط زیستی که اگر رفت، بازگشتی در کارش نیست.