توسعه یکپارچه ناحیه‌ای(شهرستانی)، ضامن شکوفایی، پیشرفت و توسعه همه‌جانبه شهرستان کازرون

موضوع توسعه يكی از موضوعاتی است که نه‌تنها در حوزه جامعه‌شناسی توسعه، بلكه در بسیاری از حوزه‌های جامعه‌شناسی، جغرافیا، اقتصاد، علوم اجتماعی، توسعه منطقه‌ای و... مورد بحث قرار می‌گیرد. صاحب نظران توسعه، مقوله توسعه را در بردارنده پیشرفت و ترقی جامعه در تمامی ابعاد زندگی می دانند. دستیابی به توسعه پایدار ناحیه ای، توزیع مناسب امکانات و فرصت‌ها و استفاده حداکثری از قابلیت‌های طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... در فرآیند توسعه مناطق را می‌توان از اهداف اصلی تمام برنامه‌ریزی‌ها در سطوح منطقه‌ای به شمار آورد.

یکی از نکات مهم بیان‌شده توجه به علم برنامه‌ریزی منطقه‌ای (آمایش سرزمین) شامل 1- شناسایی مشکلات و توان‌های محیطی (طبیعی، اجتماعی، فرهنگی یک منطقه، شهرستان) 2- توجه به محتوای اسناد توسعه سرزمینی در سطح ملی، منطقه‌ای و محلی در راستای گسترش عدالت اجتماعی، محرومیت‌زدایی، ارتقای کیفیت زندگی مردم یک منطقه، وحدت و یکپارچگی سرزمینی، حفظ هویت و میراث تاریخی و فرهنگی می‌باشد.

اینک نکته مهمی که از منظر برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای باید واکاوی نمود، این است که به‌منظور رفع محرومیت و توسعه یک بخش، شهرستان یا منطقه چه مسیری را باید طی کرد؟

یکی از مهم‌ترین مسیرهایی که در راه رفع محرومیت‌زدایی و عدالت‌گستری در یک جامعه می‌توان انتخاب نمود توجه به اصول، روش‌های برنامه‌ریزی آمایش سرزمین در یک ناحیه در جهت رسیدن توسعه پایدار در آن جامعه می‌باشد. به ‌عبارت ‌دیگر، آمایش سرزمین به معنای بهره جستن از توان‌ها و ویژگی‌های طبیعی، انسانی در ناحیه (شهرستان) در راستای رسیدن به توسعه یکپارچه ناحیه‌ای (شهرستان) است و تنظیم رابطه بین انسان، فضا و فعالیت در یک سرزمین می‌باشد.

شهرستان کازرون با دارا بودن و پراکندگی فضایی – مکانی مناسب جاذبه‌های تاریخی دوران ساسانی، دوره اسلامی، وجود بقاع متبرکه و جاذبه طبیعی مانند دریاچه پریشان، دشت برم، نرگس زار در پهنه شهرستان، داشتن پتانسیل‌های مناسب از نظر کشاورزی و باغداری، وجود اقوام مختلف (فارس، ترک، لر، عرب) دارای پتانسیل‌های بالقوه‌ای در جهت نیل به توسعه پایدار منطقه‌ای است.

اینک با توجه به موارد فوق‌الذکر آیا جدا کردن بخش‌هایی از شهرستان کازرون امری مناسب است؟ پاسخ این سؤال را می‌توان از دو منظر واکاوی نمود.

1- قوانین و مقررات مدیریت توسعه منطقه‌ای مصوب نظام جمهوری اسلامی ایران و نظام شهری ایران،

2- مزیت‌ها و وضعیت موجود شهرستان کازرون

از منظر قوانین آمایش سرزمین، مدیریت توسعه منطقه‌ای و نظام شهری کشور

ضوابط ملی آمایش سرزمین مصوب هیئت‌وزیران 1383: 1- بر ملاحظات امنیتی و دفاعی 2- کار آیی و بازدهی اقتصادی 3- وحدت و یکپارچگی سرزمین 4- گسترش عدالت اجتماعی 5- حفاظت محیط‌زیست و احیای منابع طبیعی 6- حفظ هویت اسلامی، ایرانی و حراست از میراث فرهنگی تأکید داشته است .

سیاست‌های کلی آمایش سرزمین ابلاغی مقام معظم رهبری 1390

سیاست‌های کلی آمایش سرزمین در 1390، به‌وسیله مقام معظم رهبری تصویب و برای اجرا به دولت ابلاغ شد. در این سند بر توزیع مناسب جمعیت، وحدت و یکپارچگی سرزمینی، حفظ هویت ایرانی – اسلامی، توجه به میراث فرهنگی، جاذبه‌های سرزمینی، توزیع عادلانه امکانات، کنترل مهاجرت‌های شدید و تخلیه نواحی پیرامونی به‌خصوص نواحی روستایی  از جمعیت و حفاظت محیط ‌زیست اشاره و تأکید شده است.

به‌طورکلی ویژگی‌های نظام شهری ایران در دهه‌های گذشته را می‌توان بدین‌صورت برشمرد: تعداد و اندازه شهرهای بزرگ عمدتا به دلیل افزایش مهاجرت به این شهرها فزونی یافته تعداد شهرهای کوچک به علت تبدیل روستاهای بزرگ به شهر و تعریف از مکانی با 10 هزار نفر جمعیت به 3500 نفر موجب افزایش تعداد شهر شده است. به‌گونه‌ای که از 1003 شهر در سال 1385به 1239شهر بالغ شده است.

بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390، نرخ شهرنشینی شهرستان کازرون 54 درصد می‌باشد که بیانگر اندازه به نسبت بالای جمعیت شهری و اهمیت نسبی سکونتگاه‌های شهری در ساختار فضایی شهرستان است. در سال 90 بیش از 65.7 درصد جمعیت شهری شهرستان در شهر کازرون استقرار یافته‌اند. جمعیت شهرهای شهرستان کازرون در سال 1390: شهر کازرون (89685 نفر)، شهر قائمیه (25355 نفر)، خشت (9108نفر)، کنار تخته (5478 نفر)، بالاده (4243 نفر) و نودان (2574 نفر) می باشد.

بنابراین می‌توان با توجه به اصول و روش‌های برنامه‌ریزی آمایش سرزمین و نگاهی یکپارچه به موضوع توسعه شهرستان، و تلاش همه‌جانبه از سوی (مسئولین، مردم) پیشران‌های توسعه (محرک‌های توسعه یکپارچه)  همانند توسعه بخش گردشگری، ایجاد منطقه ویژه اقتصادی و گمرک کازرون، توسعه شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی (افتتاح تونل محرم، گسترش بزرگراه‌ها در شهرستان)، تکمیل و افتتاح سد نرگسی، احیای دریاچه پریشان، تکمیل و افتتاح بیمارستان‌های درحال ساخت شهرستان و... که می‌تواند نتایجی همچون رونق اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری، ایجاد اشتغال جوانان، ارتقای کیفیت زندگی مردم، توزیع برابر فرصت‌ها و امکانات، گسترش عدالت اجتماعی، ارتقای جایگاه و نقش شهرستان و درنهایت می‌توان به توسعه یکپارچه، متوازن در کل شهرستان دست‌یافت.

توسعه ای برای همه وبرای همیشه، توسعه تلاش مردم برای مردم

* سعید رویین‌تن ، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی آمایش سرزمین دانشگاه تهران