به گزارش کازرون نما، دریاچه پریشان در بخش جره و بالاده در فاصله ۱۵ کیلومتری شرق شهرستان کازرون قرار گرفته است و با نام‌های مور، پریشان و فامور نیز شناخته می‌شود این تالاب در تقسیم بندی مناطق جزو منطقه حفاظت شده محسوب می‌شود.

تالاب‌ها نقش مهمی در چرخه طبیعت دارند و به عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی در جهان در تداوم بقای حیات وحش، تأمین آب شیرین و حفظ تعادل زیستی دارند و از بین رفتن آنها تاثیرات مخربی بر روی طبیعت می‌گذارند.

تالاب‌ها در جذب گردشگر، مهاجرت انبوه پرندگان مهاجر از سراسر دنیا، زادآوری ماهیان و سایر آبزیان و ایجاد محیطی مناسب برای حیات گیاهان خاص آن منطقه نقش مهمی دارند، تالاب پریشان نیز به لحاظ شرایط خاص خود همه ساله در طول فصل زمستان پذیرای جمعیت زیادی از پرندگان است.

عزت اله رئیسی اردکانی استاد دانشگاه شیراز و پدر هیدرولوژی آب‌های زیرزمینی در ایران گفت: تالاب‌ها آب را تبخیر می‌کنند، تبخیر آب باعث کاهش درجه حرارت و ایجاد رطوبت می‌شود، رطوبت دریاچه باعث می‌شود نیاز آبی گیاهان اطراف دریاچه چه مرتع چه کشاورزی و جنگل را برطرف کند.

او بیان کرد: پرنده‌های مهاجری که به اطراف دریاچه‌ها می‌آیند کود و فضولاتشان در اطراف دریاچه جنگل و زمین‌های کشاورزی پخش می‌کنند و زمین‌های اطراف را تغذیه می‌کنند.

دبير قطب آب و محيط زيست (ایران) ادامه داد: استان فارس علاوه بر پریشان دارای دو دریاچه آب شیرین دیگر به نام کافتر و ارژن است. اما مهم‌ترین تالاب استان، پریشان است که در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین المللی شناخته شده که باید از آن محافظت شود، اما طی سالیان اخیر این تالاب با بحران‌های شدیدی روبرو شده است.

متناسب نبودن برداشت آب با میزان بارندگی سالانه

رئیسی اضافه کرد: در زمان‌های گذشته میزان برداشت آب از دریاچه متناسب با میزان بارندگی بود به طور مثال در سال ۱۳۶۰ دو میلیون متر مکعب از آب دریاچه برداشت می‌شد که متناسب با بارندگی آن زمان بود، اما طی سالیان اخیر برداشت آب از این تالاب با میزان بارش همخوانی ندارد و بیش از ۲۸ میلیون متر مکعب آب برداشت می‌شود که همین عامل در کنار کشت چند نوبته در خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی بسیار موثر بوده است.

او ادامه داد: در دریاچه‌هایی که آب آنها شور است با اندک برداشت بیش از حد مجاز از آب دریاچه آب شورتر می‌شود بنابراین مجبور هستند آب کمتری را برداشت کنند، اما در دریاچه پریشان که آب شیرین دارد این محدودیت وجود ندارد و مردم با کم شدن آب چاه هایشان، آنها را عمیق‌تر می‌کنند و این باعث می‌شود آب دریاچه خشک شود.

رئیسی افزود: در حال حاضر سطح آب زیرزمینی دریاچه حدود ۵ متر زیر سطح آب دریا است که اگر برداشت از آب به همین صورت ادامه یابد می‌تواند به ۱۰ یا ۱۵ متر هم افزایش یابد.

تقویت سفره آب زیر زمینی راهی برای نجات پریشان

او بیان کرد: هیچ چیز بیشتر از سطح سفره آب زیرزمینی معیار نیست حتی اگر بارندگی هم افزایش یابد تا زمانی که سفره آب زیرزمینی تقویت نشود مشکل حل نمی‌شود و هیچ راهی جز کاهش برداشت نیست.

رئیسی افزود: اقداماتی مانند بستن چاه‌های غیرمجاز، گذاشتن کنتور روی چاه‌های مجاز و تعیین مقدار معینی از سهمیه برای چاه‌های مجاز می‌تواند چاره ساز باشد.

او افزود: وزارت نیرو در نظر دارد تا ۱۰ میلیون مترمکعب آب از سد نرگسی به دریاچه انتقال دهد، اما با توجه به اینکه دریاچه ۷۰ تا ۸۰ میلیون متر مکعب ظرفیت دارد و سطح آب سفره زیر زمینی بالا رفته است احتمالا نمی‌تواند مسئله را حل کند.

برداشت بیش از حد چاه‌های مجاز و غیر مجاز بلای جان پریشان

حمید ظهرابی مدیر کل حفاظت محیط زیست فارس نیز گفت: حدود ۳۰۰ حلقه چاه غیرمجاز و ۶۵۰ حلقه چاه مجاز در اطراف دریاچه وجود دارد که بدون محدودیت و رعایت حد مجاز آب برداشت می‌کنند.

او گفت: نیروگاه گازی که در نزدیکی دریاچه قرار گرفته دارای ۲ حلقه چاه است که به طور متوسط در زمستان در هر ۲۴ ساعت هزار تا هزار و ۲۰۰ مترمکعب و در تابستان هزار و ۷۰۰ تا دو هزار مترمکعب مصرف روزانه آن است. بدیهی است در هرسال ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار مترمکعب آب قابل توجه بوده و در حد خودش تأثیرگذار خواهد بود.

نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری تالاب پریشان

ظهرابی بیان کرد: پس از خشک شدن دریاچه، گیاهان غوطه ور آبزی از بین رفته، اما گیاهان پیشرو نی در بستر تالاب، رشد بیشتری داشته و بستر تالاب بویژه در اواخر زمستان و بهار به چمنزار‌ها با لکه‌هایی از گیاهان نی تبدیل شده است.

او گفت: ماهیان، بنتوز‌ها و فیتو پلانکتون‌ها نیز کاملاً از بین رفته و از ابتدای دهه نود شنگ (سگ آبی) هم مشاهده نشده و پرندگان مهاجر دیگر در دریاچه پریشان دیده نمی‌شوند، اما جانورانی مانند خدنگ و روباه و برخی پرندگان بومی در منطقه مشاهده می‌شود.

ظهرابی ادامه داد: به خاطر برداشت‌های بی رویه‌ای که برای اراضی کشاورزی صورت گرفته در سال‌های اخیر از یک کشت به چند کشت رسیده و منابع آبی زیرزمینی افت شدیدی داشته است.

او گفت: پیگیری تهیه و نصب کنتور‌های حجمی بر روی چاه‌های مجاز و گرفتن تعهد از کشاورزان برای نصب کنتور بر روی چاه ها، پر کردن چاه‌های غیرمجاز وکنترل برداشت از چاه‌های مجاز و محدودیت در تعداد کشت‌ها از جمله اقداماتی که برای حفاظت از منابع آبی باید صورت می گیرد.

ظهرابی افزود: طرح مدیریت زیست بومی تالاب پریشان و برنامه‌های متناسب با این طرح برای احیاء تالاب پیش بینی شده است، ولی برخی دستگاه‌ها این مسئله را جدی نگرفته اند.

او بیان کرد: اداره کل حفاظت محیط زیست، برنامه‌هایی مانند لایروبی کانال‌ها و آبراهه‌های ورودی به دریاچه، اجرای عملیات آبخیزداری در حوزه آبخیز جهت جلوگیری از ورود رسوب به دریاچه، برنامه‌های آموزشی و تنویر افکار عمومی، اجرای طرح پایلوت کشاورزی پایدار در روستای قلعه نارنجی، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی پیرامون دریاچه انجام داده است.

تالاب‌ها به عنوان مهم‌ترین زیست بوم طبیعی یکی از حیاتی ترین، بارورترین، پیچیده‌ترین و حساس‌ترین زیست گاه کره زمین محسوب می‌شوند که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و نگهداری و حفاظت از آن‌ها یک هدف اساسی به شمار می‌رود.

تالاب‌ها اهمیت اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی بسیاری دارد. جوامع محلی نیز از نظر معیشتی به کارکرد‌های تالاب وابسته‌اند و با کاهش تولیدات تالاب، با مشکلاتی مواجه می‌شوند.

تالاب پریشان نیز به عنوان بزرگترین تالاب آب شیرین ایران و خاورمیانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اما طی سالیان اخیر این تالاب بر اثر عوامل مختلف رو به نابودی گذاشته و دنبال آن بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری آن از بین رفته است.

عوامل انسانی و طبیعی درخشکیدگی این تالاب دست به دست هم داده اند، اما می‌توان با برخی اقدامات مدیریتی مانند کمتر کردن دوره‌های کشت، جلوگیری از دادن مجوز برای چاه‌های جدید و کنترل کردن میزان برداشت آب از چاه‌ها از خالی شدن بیشتر سطح آب زیرزمین جلوگیری کرد و به جان گرفتن دوباره تالاب کمک کرد.