هویت خانه­ های تاریخی شهر کازرون زیر تیغ دیدگاه وندالیسم شهری

«غنیمت فراموش شده ­ای در توسعه اقتصادی- اجتماعی»

در گذشته، نوع معماری و سبک شهرسازی ارتباطی ژرف با فرهنگ، باورها و اعتقادات مذهبی و غیر مذهبی ساکنین بومی آن منطقه داشته است و عناصر آن از عواملی همچون شرایط جغرافیایی و محیطی اعم از آب و هوای خاص هر منطقه متأثر بوده است. به بیان دیگر می­توان اذعان داشت که ساختار معماری هر بنا و بافت کالبدی شهر، دارای هویت فرهنگی و مکانی خاصی بوده است. بافت تاریخی شهر کازرون نیز از این مسأله مستثنی نیست. خانه­های تاریخی شهر کازرون از غنی ترین عنصر فرهنگ مادی این شهر می­باشند که نشانه تمدن نیاکان و گذشتگان ساکن در این منطقه می­باشد. آثار باقی مانده از خانه­های قدیمی و تاریخی شهر کازرون حکایت از معماری دارد که حاصل قرن­ها تجربه در زمینه بکار گیری و استفاده از مصالح بومی و قابل دسترس در منطقه و همچنین سازگاری نوع معماری با شرایط جوی و بیانگر هنر و فرهنگ ساکنین این منطقه است. از این رو احترام و تلاش جهت حفظ این سرمایه ارزشمند و میراث به جای مانده از پیشینیان از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ اما متاسفانه نه تنها در حفظ و نگهداری این آثار اقدامی صورت نگرفته، بلکه بعضاً تخریب می­شوند. این مسائل در شرایطی صورت می­گیرد که در شهرها و کشورهای دیگر برای حفظ آثار تاریخی تلاش­های فراوانی صورت می­گیرد.

بر اساس قانون، یکی از اصلی‌ترین وظایف کمیسیون ماده ۵ شهرداری‌ها، صیانت از شهر، حفظ و ارتقا کیفیت شهر و حفظ هویت و اصالت شهر است. اما متاسفانه مدیران و کارشناسان مدیریت شهری به‌جای اینکه بافت تاریخی شهر کازرون را مبدأ توسعه شهری و رونق گردشگری شهری قرار دهند و در حفظ هویت و اصالت معماری بومی شهر کوشا باشند، دست به تخریب زده و با دیدگاهی وندالیسمی این بخش از بافت تاریخی را به عنوان بافت ناکارآمد و فرسوده دانسته و اقدام به تخریب و از بین بردن عناصری ارزشمند تاریخی شهر می­کنند. مسأله زمانی بحرانی و حاد می­شود که بدانیم در بین تخریب­های صورت گرفته عناصر ارزشمند و کم نظیری وجود دارد که متاسفانه تعداد اندک و کمتر از تعداد انگشتان یک دست از آن­ها باقی مانده است و حتی خیلی از همشهریان عزیز از وجود آن­ها بی اطلاع هستند؛ مانند بادگیر و ساباط­های شهر کازرون. بله درست متوجه شدید بادگیرهای شهر کازرون نه شهر یزد!!!!

یکی از عناصر معماری خانه­ های تاریخی شهر کازرون عنصر بادگیر بوده است که متاسفانه به مرور زمان به دلایل مختلف از بین رفته­اند و اکنون تنها تعداد اندکی (4 مورد) باقی مانده است که شاید در باور خیلی از شهروندان کازرون باور پذیر نباشد که شهرشان همچون شهر تاریخی یزد هنوز بادگیر دارد. بادگیرهای کازرون همچون گنجی نهفته در دل معماری­های غیر بومی، بی هویت و وارداتی غربی به حال خویش رها شده­اند در صورتی که می­توان علاوه بر زنده نگه داشتن سبک و الگوی معماری تاریخی کازرون، بخشی از جاذبه گردشگری شهر عزیزمان باشند. بنابراین جهت ثبت و حفاظت از این عنصر تاریخی همتی همه جانبه را می­طلبد. اما باید گفت که متاسفانه شهرداری و حتی برخی ساکنین با دید بافت فرسوده و تخریبی به این عناصر ارزشمند نگاه می­کند و به دنبال تخریب خانه­های تاریخی و این نگین درخشنده هستند تا به جای آن آپارتمان­هایی بی روح، بدون هویت، فرهنگ و تهی از شاخص­های کالبدی مسکن ایرانی و بومی را جایگزین کنند.

نمونه­ای از خانه تاریخی تخریب شده که تنها بادگیرهای آن باقی مانده

دومین عنصر ارزشمند بافت تاریخی شهر کازرون که می­توان از آن نام برد ساباط­ های تاریخی شهر هستند که در گوشه گوشه­ های از شهر چون مرواریدی در درون صدف در کنار خانه­های تاریخی خود دل هر رهگذری را به شوق تماشا وا میدارد. سازه­ای سرشار از ذوق و هنر معماری و نشانی از دانش و مهارت معماران هنرمند ایرانی که علاوه بر رمز و راز و فلسفه پنهانی وجودی خود، یادآور خاطرات رفع خستگی و تازه کردن نفس رهگذران و ملاقات­های عاشقانه در پیچ و خم گذرهای محله دارند. ساباط ­های شهر کازرون (که متاسفانه تعداد اندکی از آن­ها باقی مانده است) عنصری است که به عنوان بخش جدا نشدنی و ارزشمند بافت تاریخی شهر کازرون و همچنین به عنوان یکی از پتانسیل­های جذب گردشگر شهری در بافت تاریخی باید مدنظر قرار گیرد.

در ارتباط با ساباط­های شهر کازرون این نکته را باید بیان کرد که متاسفانه بیشترین جفا در حق این عنصر با ارزش تاریخی شده است. دلیل آن نیز شاید بتوان گفت که علاوه بر تخریب گسترده و نابودی ساباط­­های شهر، در گذشته پژوهش و کاوش خاصی در ارتباط با این برگ زرین از بافت تاریخی شهر کازرون صورت نگرفته و گمنام باقی مانده است و تنها پژوهشی که انجام گرفته در قالب شناسایی بافت تاریخی شهر کازرون توسط اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان کازرون می­باشد که مراحل پایانی خود را می­گذراند.

ساباط محله مصلی و محله اولیاء

سخنی با مسئولین محترم شهر کازرون:

با توجه به این امر که بخش چشمگیری از تاریخ شهر در کالبد آن تجلی می­یابد و نشانگر ارزشها، باورها، هنرها، توان فنی ارتقای روابط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... نسل‌های گذشته است، که جملگی در واژه «فرهنگ» خلاصه می­شود. بنابراین، ساخته­های تاریخی شهر (بافت و ابنیه) که حامل ارزشهای فرهنگی- تاریخی­اند، نیازمند حفاظت و حراست­اند و به‌جای دیدگاه تخریب و نوسازی، باید برنامه­ریزی مناسبی با مشارکت ساکنین در جهت استفاده از پتانسیل­های این بافت­ها جهت جذب گردشگر و رونق اقتصادی و اجتماعی ساکنین صورت گیرد. چراکه فضاهای شهری بویژه، محدوده بافت­های تاریخی و قدیمی به علت وجود جاذبه­های نوستالژیک، معماری، فرهنگی و بناهای ارزشمندی که نمادی از شرایط اقتصادی، اعتقادی و اجتماعی آن دوران می­باشد از مقاصد مهم گردشگری به شمار می­روند. باید به این مسئله توجه ویژه داشته باشند که امروزه، صنعت گردشگری جایگاه خاص در توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورها دارد و نقش فعال و مؤثری را در ارتقای ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه دارد تا جایی که اقتصاددانان آن را «صادرات نامرئی» نام نهاده‌اند. در این میان مکان­های تاریخی نیز، به دلیل نمایش هویت شهرها، از ارزش بسیار زیادی جهت جذب گردشگر برخوردارند. آشنایی با فرهنگ­های گوناگون به ویژه فرهنگ گذشتگان و نمودهای کالبدی آن در قالب میراث فرهنگی، ابنیه و بافت­های تاریخی، انگیزه­ای اساسی در حوزه گردشگری به شمار می­آید و این امر گردشگری را به صنعتی پررونق در حوزه ابنیه و با تاریخی بدل کرده است.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که شهر کازرون با برخورداری از بافت تاریخی منحصر به فرد، نیازمند طراحی، راهبردهای مناسب و توجه ویژه از سوی مسئولین، مدیران و برنامه­ریزان جهت بهره­گیری از این پتانسیل در حوزه جذب گردشگر و حفظ بافت ارزشمند تاریخی شهر است.