اشاره: آنچه در ادامه ميآيد، چكيده اي است از گزارش تخريب ايجاد شده در حريم تالاب بينالمللي پريشان، در جريان احداث محور پريشان شهرنجان كه توسط دو نهاد غيردولتي مدافع محيط زيست كازرون، تنظيم و منتشر شده است. متن كامل و مستندات اين گزارش براي دادستان كل كشور و ساير مراجع ذيربط ارسال شده است و چكيده ي آن در ادامه ميآيد.
درياچه پريشان بين 51 درجه و 44 دقيقه و 51 درجه و 51 دقيقه طول شرقي و 29 درجه و 32 دقيقه و 30 ثانيه عرض شمالي واقع شده است. ارتفاع آن از سطح آب هاي آزاد 820 متر است. حوزه آبريز آن 266/5 كيلومتر مربع و بيشترين مساحت را در ارديبهشت ماه دارد. اين درياچه در كنوانسيون رامسر به عنوان تالاب بين المللي ثبت گرديده است و در تقسيم بندي مناطق جزء منطقه حفاظت شده محسوب مي گردد.
آب تالاب پريشان از دو منبع جريان آب در حوزه ي آبريز و همچنين چشمه هاي موجود در بستر آن تأمين ميشود. بنابراين در زماني كه درياچه با پديده ي خشكسالي مواجه باشد، به گونهاي كه حوزهي آبريز نتواند آب معمول را تأمين نمايد، حيات اين تالاب بستگي به قدرت چشمه هاي تغذيه كننده آن دارد.
در اين مورد متأسفانه شاهديم كه پيش از اين به دليل حفر بي رويه و غيرمجاز چاه هاي عميق در حاشيه تالاب پريشان، ضمن كاهش چشمگير سطح آبهاي زيرزميني، از قدرت چشمه ها نيز كاسته شده است.
جهت برآورد حجم خسارات وارد بر درياچه به دليل احداث جاده در بستر آن، مسير مورد نظر بر اساس اطلاعات موجود و همچنين علائم ثبت شده توسط اكيپهاي راهسازي شناسايي و پس از بررسي هاي ميداني و درنظر داشتن مشاهدات شاهدان عيني و همچنين گزارشهاي منعكس شده، خسارات وارد شده برآورد گرديد.
جاده مذكور از ابتداي برخورد به تالاب پريشان تا روستاي پريشان ( بخشي از مسير مشخص شده در تصوير شماره 1) به طول چهار و نيم كيلومتر بوده كه قريب دو كيلومتر آن فاقد كوهپايه ميباشد و در طول اين قسمتها حدفاصل بدنه ي كوه تا آب درياچه را تنها نيزارهايي به عرض پوششي متغير بين 5 تا 40 متر تشكيل ميدهند.
با توجه به بررسي هاي صورت گرفته برخي از تخريب هاي ايجاد شده در جريان احداث جاده ي ارتباطي كه قرار بود دو روستاي پريشان و شهرنجان را ( از روستاهاي حوزهي آبريز درياچه پريشان ) به يكديگر متصل نمايد، به شرح ذيل اعلام ميگردد:
تخريب نيزارها و زيستگاههاي حاشيه تالاب
برجسته ترين موردي كه در ابتداي ورود به اين منطقه مشاهده ميشود، از ميان رفتن زيستگاه هاي حاشيه تالاب است. اين منطقه از درياچه پريشان برجسته ترين چشمه هاي تأمين كننده ي آب درياچه را در خود جاي داده است و به دليل دسترسي دشوار انسان به آن تا پيش از خشك سالي، توانسته بود شرايط طبيعي خود را حفظ نمايد.
در طول مسير مورد نظر جهت احداث جاده، عرض نيزارها از پنج متر تا 180 متر متغير ميباشد. به طور ميانگين ميتوان عرض شصت متر را براي نيزارها در نظر گرفته و سطح پوششي آنها را بالغ بر 27 هكتاربرآورد نمود. (تصوير شماره 2 )
در تمامي طول مسير ساخت جاده، به استثناء چند ده متر مربع، مابقي نيزارها از ابتداي خشكسالي به مرور سوزانده و تسطيح شده است. باتوجه به ميزان سوختگي و علائم برجاي مانده از آتش سوزيها مي توان اذعان نمود كه تنها طي يك ماه و نيم گذشته بالغ بر هشت هكتار از برجسته ترين زيستگاه هاي حاشيه تالاب پريشان در آتش سوخته اند.
بايستي يادآور شد اين نيزارها به عنوان يكي از زيستگاه هاي حاشيه تالاب جهت زيست پرندگان، جانوران حاشيه آبزي، حشرات و همچنين رشد گونه هاي گياهي بسيار حائز اهميت بوده و پرواضح است از بين رفتن آنها ميتواند تبعات سوئي را جهت اكوسيستم منطقه در بر داشته باشد.
احداث جاده
طبق برآوردهايي كه با ثبت مختصات جغرافيايي نقاط شروع و اتمام عمليات راه سازي در طول مسير ساخت جاده صورت گرفت، مشخص گرديد طولي قريب 810 متر تا مرحله ي تسطيح و زيرسازي پيشرفت فيزيكي داشته كه جهت اجراي آن نيزارها از ميان برداشته شده و خاك بستر تالاب با ماشين آلات راه سازي كوبيده شده است. (مناطق خطچين شده درتصوير شماره 1 )
بنا بر مستندات تصويريِ موجود، تمامي طول برآورد شده ( 810 متر) در حريم تالاب و با عرض متغير 6 تا 20 متر به وسيلهي خاكبرداري و خاكريزي توسط ماشين هاي راه سازي كه تغييرات شديدي را در اكوسيستم موجب شده است، ايجاد گرديده.
كوبيده شدن چشمه ها
در طول مسير در نظر گرفته شده جهت احداث جاده شش چشمه با مختصات جغرافيايي زير مشاهده و ثبت شد: (اعداد بر اساس استاندارد UTM ميباشند.)
R: 0577399 - 3268353
R: 0577777 - 3268266
R: 0577978 - 3267123
R: 0578357 - 3266521
R: 0578248 - 3266510
R: 0578012 - 3266745
كشته شدن پرندگان، جانوران و حشرات
طي ماه هاي اخير و تحقيقاً پس از آغاز خشكسالي در ابتداي سال جاري، به تدريج بخشي از ني زارهاي حاشيه تالاب كه كمتر در معرض ديد عموم بوده اند آتش گرفته و از ميان رفتند. شايان ذكر است كه بخش عمدهاي از اين مناطق در نقاطي واقع شده اند كه هيچگونه بهرهاي را جهت مصارف كشاورزي در بر ندارند.
از طرفي نيز همواره اين ني زارها به عنوان زيستگاهي مناسب جهت پرندگان و جانوران حاشيه آبزي مورد بهرهبرداري قرار ميگرفته است. با توجه به اجساد سوخته و برجاي مانده از لاكپشتها، پرندگان و... گرچه نميتوان به عدد دقيقي در ارتباط با ميزان تلفات جانوري دست يافت، اما ميتوان به شدت تلفات وارد شده بر جانوران، با احتساب ميزان چالاكي آنها و همچنين عمق نفوذ و زيستشان در نيزارها و لحاظ نمودن جمعيت آنها در هر هكتار از درياچه دست يافت. از ميان رفتن پوشش گياهي منطقه همانگونه كه ذكر شد بالغ بر 27 هكتار از پوششهاي گياهي ( عمدتاً نيزار) حاشيه تالاب پريشان كه در مسير در نظر گرفته شده جهت احداث جاده بوده اند از ابتداي خشكسالي تاكنون آتش گرفته اند. شايان ذكر است اين ميزان تلفات گياهي تنها در مسير احداث جاده بوده است و در ساير اماكن نيز به كرات شاهد وقوع چنين صحنه هايي و از ميان رفتن پوشش هاي گياهي و گونه هاي جانوري هستيم.
از ميان رفتن پوشش گياهي منطقه
همانگونه كه ذكر شد بالغ بر 27 هكتار از پوششهاي گياهي (عمدتاً نيزار) حاشيه تالاب پريشان كه در مسير در نظر گرفته شده جهت احداث جاده بودهاند از ابتداي خشكسالي تاكنون آتش گرفتهاند. شايان ذكر است اين ميزان تلفات گياهي تنها در مسير احداث جاده بوده است و در ساير اماكن نيز به كرات شاهد وقوع چنين صحنههايي و از ميان رفتن پوششهاي گياهي و گونههاي جانوري هستيم.
منبع: ويژهنامهي هفته نامهي بيشاپور، ش 153