از نمونه های توجه اسلام به زندگی تشویق به کار و کسب حلال است. اسلام کار و کسب حلال را از عوامل زندگی سعادتمندانه می داند. داشتن شغل و حرفه، علاوه بر این که شخص را از حالت یکنواختی و فساد بیرون می آورد، باعث رفاه فردی و اداره ی معاش و نیز خدمت به جامعه می گردد و ضمن ایجاد نشاط برای شخص، وی را از کل بودن بر دیگران، بیرون می آورد و احساس شخصیت و مفید بودن در انسان را تقویت می نماید.

اسلام نیز برای کار کردن قداست خاصی قائل است؛ تا آن جا که در این شریعت الهی، تلاش برای امرار معاش حکم جهاد در راه خدا را دارد (اَلکادُ لِعیالِهِ کَالمُجاهِدُ فی سبیلِ ا...).

اسلام عنایت دارد که مسلمانان اهل کار و تلاش باشند تا هم زندگی شرافتمندانه و خوبی داشته باشند و هم طفیل زندگی دیگران نباشند. احادیث فراوانی از اهل بیت (ع) در زمینه ی قداست شغل و کسب حلال وارد شده که ذیلا نمونه هایی از آ ها ذکر می شود.

1- پیامبر اعظم (ص) می فرماید: «ما اَکَلَ العَبدُ طعاما اَحَبُّ الی ا... تعالی مِن کَدِّ یَدِهِ و مَن باتَ کالّا مِن عَمَلِهِ باتَ مغفورا لَهُ؛ بنده هیچ غذایی نخورد که نزد خدای متعال محبوب تر از دسترنج او باشد، هر که شب را با تنی خسته از کار بخوابد، آمرزیده می شود.»1

2- فضل ابن ابی قُرّه می گوید: « بر امام صادق (ع) وارد شدیم، در حالی که در باغ خود مشغول کار کردن بود. عرض کردیم: خدا ما را فدای شما کند، اجازه دهید ما برای شما کار کنیم یا غلامان کار را انجام دهند. حضرت فرمود: نه، مرا به حال خود بگذارید؛ چون دوست دارم خدای عزوجل مرا ببیند که با دست خودم کار می کنم و با رنج خود، روزی حلال به دست می آورم.»2

3- محمد بن منکدر می گوید: «روزی هوا بسیار گرم بود و من به یکی از نواحی مدینه رفتم. در راه محمد بن علی (ع) (امام باقر) را دیدم که مشغول کار کردن بود. پیش خود گفتم باید بروم و وی را نصیحت کنم که چرا با چنین حالی در پی دنیاست. نزدیکش رفتم و سلام کردم. با حالتی خسته و عرق ریزان جواب سلام مرا داد. گفتم: خدا خیرت دهد. در چنین ساعتی و در چنین حالی در پی تحصیل دنیا هستی؟ اگر با این حال مرگت فرا رسد چه می کنی؟ حضرت فرمود: اگر در چنین حالی مرگم فرا رسد، در حال طاعتی از طاعات خدای عزوجل هستم؛ طاعتی که با آن خودم و خانواده ام را از محتاج شدن به تو و مردم بازمی دارم. گفتم: راست گفتی، خدایت رحمت کند. خواستم تو را نصیحت کنم اما تو مرا نصیحت کردی.»3

بی تردید تأکید اسلام بر قداست کار و کسب، زمانی است که درآمد از راه حلال و مشروع باشد، نه از راه حرام و ناپسند و در همین راستا است که اسلام که مشوّق به شغل و حرفه است، ما را از کسب های حرام بر حذر داشته است و درآمد از راه های ناپسند را حرام دانسته که به برخی از آن ها اشاره می شود.

- درآمد از راه فروختن عرق و مشروبات الکلی و مست کننده ها.

- درآمد از راه خرید و فروش مواد مخدّر و تخدیر کننده.

- درآمد از طریق معاملاتی که جنبه ی ربوی داشته باشد.

- درآمد از طریق فروش آلات قمار.

- درآمد از طریق فروش آلات لهو و لعب.

- فروختن انگور، کشمش و... به کسی که از آن ها شراب تولید می کند.

- درآمد از هر چیزی که منفعت محللّه قابل توجه نداشته باشد.

- درآمد از هر گونه معامله ای که کمک به گناه و معصیت شود.

- کسب و کار از راه سحر و جادوگری و نیز از راه رمّالی و فالگیری.

- کسب و کار از راه فروش کتاب های ضلال و منحرف کننده.

- کسب و کار از راه کهانت و غیب گویی.

- درآمد از راه غنا و موسیقی حرام و مطرب.

- درآمد از راه رشوه خواری.

- درآمد از طریق قیادت و برقراری فحشاء و عمل قبیح بین دو جنس مخالف.

- درآمد از طریق جاسوسی برای بیگانگان و نیز فروش اسلحه به کسانی که با مسلمانان در حال جنگ هستند.

- درآمد از طریق جنس های تقلبی، درصورت بی اطلاعی خریدار از آن.

- علاوه بر این ها شغل های دیگری نیز در کتب فقهی آمده که فقها آن ها را جزء کسب های حرام می دانند و به خاطر رعایت اختصار از بیان آن ها خودداری می نماییم.

-------------------------

1- کنز العمال، حدیث 9228

2- الفقیه، ج3، ص163

3- میزان الحکمه، ج11، ص5179