1. رعايت تقوا و دوري از گناه
«تقوا»، و «نماز» بر يكديگر تأثير متقابل دارند هر چقدر خويشتنداري و در
نظر داشتن خداوند و مراقبت و پاييدن نفس، بيشتر شود،نماز از كيفيت بيشتري
برخوردار ميشود «…هدي للمتقين الذين يؤمنون بالغيب و يقيمون الصلوة …؛1…و
هر چقدر نماز با كيفيت بهتري اقامه شود، بر تقواي نماز گزار افزوده
ميشود…».2
در قرآن كريم ميخوانيم:«و ان اقيمو الصلوة و اتقوه و هو الذي اليه
تحشرون»3 كه دستور به اقامه نماز در كنار دستور به تقوا قرار گرفته است و
اين از ارتباط تنگاتنگ تقوا و نماز، خبر ميدهد و در جاي ديگر «فخلف من بعد
هم خلف اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات…4؛ميبينيم كه بيتقوايي و پيروي
از شهوات، در كنار اضاعه نماز قرار گرفته است».
قرآن صريحاً ميفرمايد:«ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنكر؛نماز از ارتكاب
زشتيها و منكرات باز ميدارد…»5قلبي كه جايگاه شيطان باشد، نميتواند با
خدا رابطه درستي برقرار كند.بايد تلاش كنيم از گناه،به معناي وسيع
كلمه،گناه در فكر، اخلاق و در عمل دوري كنيم.
2. عمل صالح
عمل صالح و نماز، نيز بر يكديگر تأثير متقابل دارند، هر چقدر عمل صالح،
بيشتر شود، كيفيت نماز بالاتر ميرود و هر چقدر نماز با حضور قلب بيشتري
خوانده شود، توفيق عمل صالح فزوني مييابد.
نماز، آئينه رفتارهاي روزانه ما و پرونده عمل ماست.وقتي روزمان را خوب سپري
كنيم،نماز خوبي نصيبمان ميشود.آيات 19 تا 34 سوره معارج،اين ارتباط
تنگاتنگ و متقابل را به خوبي نشان ميدهد:بيگمان انسان، بيشكيب آفريده
شده است.چون گزندي به او رسد، بيتاب است و چون نيكي بدو رسد بازدارنده
است.جز نماگزاران، آنان كه بر نمازهايشان پيگيري دارند و آنان كه در
داراييهايشان،حقي معين براي سائل و محروم است و… آنان كه بر نماز خويش
محافظت دارند.ميبينيم در اين آيه شريفه كه از نماز شروع كرده و به نماز
ختم نموده و نشان مي دهد كه چگونه نماز خواندن،انسان را ميسازد و چگونه
انسان ساخته شده، بر نماز مراقبت دارد.
3. رعايت احكام نماز و رعايت صحت ظاهري نماز
هر يك از مراحل نماز و هر يك از قوانين و آداب نماز، از رمزي برخوردار است و
نكتهاي در خود دارد كه رعايت كامل احكام نماز، اعم از مقدمات و شرايط
نماز، در فراهم آمدن حدود نماز مؤثّر است.همانطور كه براي فراهم آمدن يك
طعام مناسب،هم مواد آن طعام بايد خوب و مناسب باشد و هم ظاهر آن طعام بايد
خوب و زيبا باشد و هر يك از اين دو، يعني مواد و محتواي غذا و ظاهر تزئين
غذا،لطمه ببيند،بر كيفيت مطلوب غذا، تأثير منفي ميگذارد.
در نماز هم،بايد باطن و حضور قلب نماز و ظاهر و رعايت آداب ظاهري
نماز،رعايت شود تا بهترين نتيجه كسب شود.فراهم آوردن عوامل تمركز حواس و
دور كردن عوامل بر هم زننده تمركز حواس؛هر آنچه كه كمك ميكند بتوانيم حواس
و ذهن را بر آنچه در نماز ميگوئيم متمركز كنيم،بايد مورد توجه قرار گيرد.
مثلاً:
الف) وضوي شاداب با آب خنك كه كسالت را از بين ميبرد و چرت و خواب را زائل ميسازد.
ب) رو كردن به قبله.
ج) گفتن اذان و اقامه براي ايجاد تمركز و در نظر آوردن عظمت مخاطب قبل از شروع نماز.
د) انتخاب مكاني خلوت و اختصاصي براي نماز.
ه) حفظ طمأنينه و آرامش در نماز و پرهيز از شتاب و عجله.
و) صاف و بيحركت ايستادن در نماز.
ز) قرائت بلند اذكار نماز، جز در موارد خاص.
و هر عاملي كه ممكن است تمركز حواس ما را بر هم بزند، بايد كنار گذاشته شود مثلاً:
الف) نماز خواندن با شكم پر يا شكم كاملاً گرسنه.
ب) نماز خواندن در حال نياز به اجابت مزاج.
ج) نماز خواندن در برابر آينه،محل عبور و مرور جاي شلوغ و مانند آن.
د) بازي نكردن با سر و دست و ريش و مانند آن.
و) چشم گردانيدن در نماز و رو گردانيدن از قبله.
ه) انجام كارهايي خارج از نماز، در حين نماز مانند علامت دادن، باز و بسته كردن دگمهها و تعويض لباس، پاسخ دادن به تلفن و مانند آن.
ز) پوشيدن لباس تنگ.
4. اقامه نماز در اول وقت
«ان ا لصلوة كانت علي المؤمنين كتاباً موقوتا؛نماز ،واجبي حتمي و تعيين شده
و داراي اوقات مشخص است».و در روايات در اهميت نماز اول وقت و مراقبت بر
اوقات نماز بسيار است از جمله «عليكم بالصلوة في اول وقتها» كه از امام
رضا(ع) وارد شده است.
5. پرداختهاي واجب و مستحب مالي
در قرآن كريم 70 بار اقامه نماز مطرح شده و 35 بار در كنار اقامه
نماز،ايتاء زكات، مطرح گشته است. در حقيقت بدون پرداخت حقوق جامعه و بدون
دلسوزي براي مردم،انتظار رابطه فردي ايده آل با پرودگار كه حامي حقيقي مردم
جامعه است، انتظاري نابجاست.بخشي از پرداختهاي يك مسلمان، واجب است .كه
اگر اين پرداختها انجام نشده باشد او بدهكار محسوب مي شود و نمازش مقبول
نخواهد بود و بخشي از پرداختها مستحب است كه سبب تسريع و تقويت رابطه
انسان با پروردگارش ميشود.
1. سوره بقره، آيه 1 و 2.
2. نماز، حائري شيرازي.
3. سوره انعام،آيه 72.
4. سوره مريم،آيه 59.
5. سوره عنكبوت،آيه 45.