به گزارش خبرگزاري ميراث فرهنگي، كاروانسراي ميان‌كتل از جمله كاروانسراهاي عباسي است كه در زمان صفويه و به دستور شاه‌عباس صفوي در 400 سال پيش براي رونق صنعت و تجارت ساخته شد، اين بنا در سال 79 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

كاروانسراي ميان كتل كه مردم بومي آن را كاروانسراي شاه عباسي هم مي‌نامند، پلاني مستطيل‌شكل دارد و داراي حدود 3500 متر مربع مساحت بوده كه 2500 متر مربع از آن را زيربناي حجره‌ها در اطراف حياط مركزي شامل مي‌شود.

ميان‌كتل به لحاظ معماري به صورت 4 ايواني با حياط مركزي ساخته شده، در مركز اضلاع شرقي و غربي2 حجره بزرگ و همچنين 2 حجره كوچك در هر دو سوي اين قسمت‌ها قرار دارد. در اضلاع شمالي و جنوبي نيز 4 حجره كوچك وجود دارد.

سازندگان اغلب كاروانسراهاي ساخته‌شده در ايران براي تامين امنيت مسافران و وسايلشان جهت رصد هرگونه خطر احتمالي تعدادي برجك نگهباني براي بناي خود در نظر مي‌گرفتند و به همين دليل بيشتر اين كاروانسراها نيز داراي 2 و گاهي تا 8 برجك نگهباني بوده‌اند. با اين وجود ميان كتل تنها كاروانسراي تك‌برجه ساخته‌شده در ايران است و اين ويژگي نيز به دليل محل ساخت آن بر فراز يك تپه و اشراف كامل بر همه محيط اطراف است.

با وجود كارشناسي و دقت به كار رفته در ميان‌كتل، طراح نقشه براي ساخت آن از يك نقشه از پيش تعيين‌شده استفاده نكرده و بنا را بر اساس توپوگرافي زمين محل احداث كرده است. تنها ورودي اين كاروانسرا كه با يك در بزرگ چوبي محافظت مي‌شود در ضلع جنوب‌غربي آن واقع شده و محيط آن به شكل چهارگوش و قرينه در ابعادي حدود 3000 متر مربع ساخته شده كه براي نماي ورودي و داخلي آن از سنگ‌هاي تراشيده‌شده كه به شكلي هنرمندانه تراش خورده، استفاده شده است.

در ساخت كاروانسراي ميان‌كتل علاوه بر سنگ مالون كه براي نما و تزئينات استفاده شده است، سنگ، گچ و ساروج نيز براي استحكام ديوارها به كار رفته است. همين عامل نيز موجب شده است اين كاروانسرا همچنان هيبت و شكوه خود را چون گذشته حفظ كند.

با وجود اين، كاروانسراي ميان‌كتل سال‌هاست روي تپه محل ساخت به حال خود رها شده و پاتوقي براي معتادان شده است، در اين مدت آسيب‌هاي بسياري نيز بر بدنه آن وارد شده، به شكلي كه هرازگاه بخش‌هايي از آن به دليل عوامل طبيعي فرو مي‌ريزد و از بين مي‌رود، همچنين رشد گياهان و درخت‌هاي مختلف بر سر و بدنه آن نيز باعث شده است ريشه آنها بخش‌هاي بيشتري از سازه اين بناي تاريخي و خاص را شكافته و از بين ببرد. بر اساس اسناد به جا مانده از تاريخ، اولين ملتي كه اقدام به ساخت محلي براي رفاه و تامين امنيت مسير در جاده‌هاي ميان شهرهاي كشور خود كردند ايرانيان بوده‌اند، بر اين اساس بار اول در زمان هخامنشيان و در دوران داريوش اول هخامنشي محل‌هايي با نام «كارباط» براي تامين امنيت جاده‌ها و همچنين استراحت لشكريان هخامنشي در فواصل 6 فرسخي به تعداد زياد ساخته شد.

كارباط‌ها را مي‌توان هسته اوليه كاروانسراهاي امروزي دانست، اگر چه اين منازل بين راهي از ابتدا براي مقاصد نظامي برپا شدند اما با گذر زمان و در دوره‌هاي مختلف تاريخي از اشكانيان گرفته تا عهد صفوي تكامل پيدا كرده و در جاده‌هاي نقطه‌نقطه ايران زمين جايگاه ويژه‌اي را به خود اختصاص دادند. از همين روست كه باستان‌شناسان كاروانسراها را اختراعي تمام ايراني مي‌دانند.