«يك مسئله‌ى ديگر هم نزديك شدن به صاحبان قدرت و ثروت است؛ اين را ما با شما بى‌رودربايستى عرض كنيم. بالاخره ما برادرانِ هم هستيم؛ همديگر را بايستى تواصى به حق و تواصى به خير كنيم. اين خيلى خطر بزرگى است كه كسى به خاطر تأمين نمايندگى در يك دوره، نزديك بشود به صاحبان ثروت يا به صاحبان قدرت؛ اين خيلى چيز بدى است؛ اين از آن چيزهايي است كه خداى متعال از آنها نمي‌گذرد و انتقام خواهد گرفت. اين چيزها روى شخص، روى عاقبت ـ عاقبت به خيرى كه اين‌قدر برايش اهميت قائليم ـ و روى جامعه اثر منفى مي‌گذارد.»

 ايشان علاوه بر تذكر به نمايندگان مجلس و نامزدهاي انتخاباتي،  مردم را نيز مورد خطاب قرار داده و در تاريخ 20 مهر 1390 در جمع مردم كرمانشاه فرمودند:

«مردم بايد كسانى را انتخاب كنند كه به كانون‌هاى ثروت و قدرت متصل نباشند؛ كسانى باشند كه واقعاً مردم اينها را بخواهند؛ بر طبق وجدانشان، بر طبق دينشان، بر طبق وظايف انقلابى‌شان عمل كنند؛ كه حالا بحث در اين‌باره زياد است.»

 تكرار هشدار رهبري معظم انقلاب، پرسش‌هايي را برانگيخته است كه به مواردي از آن اشاره مي‌شود.

 منظور از كانون‌هاي ثروت و قدرت چيست؟ آيا از نظر ايشان «كانون‌هاي قدرت»؛ عطف بيان «كانون‌هاي ثروت» است يا كانوني مستقل است؟ اتصال به كانون‌هاي ثروت و قدرت چه خطراتي را براي كشور و انقلاب به دنبال دارد؟ آيا منظور از كانون‌هاي ثروت، ثروت‌هاي عمومي است يا خصوصي؟ آيا منع از نزديكي به كانون‌هاي ثروت به معناي نكوهش ثروت‌آفريني است؟ آيا منع از اتصال به كانون‌هاي قدرت نكوهش فعاليت حزبي و گروهي است؟ و...

 پاسخ اين پرسش‌ها را مي‌توان با دقت در مواضع مقام معظم رهبري يافت.

كانون‌هايي مستقل از يكديگر

از لحن كلام رهبري مبني بر اينكه «اين خيلى خطر بزرگى است كه كسى به خاطر تأمين نمايندگى در يك دوره، نزديك بشود به صاحبان ثروت يا به صاحبان قدرت» بر مي‌آيد كه از نگاه ايشان كانون‌هاي «ثروت» و «قدرت» عطف بيان يكديگر نبوده و دو كانون مستقل از يكديگرند. البته گاهي كانون‌هاي «قدرت» و «ثروت» به يكديگر پيوند خورده و كانوني را مركب از «ثروت و قدرت» شكل مي‌دهند.

1. كانون‌هاي ثروت

كانون‌هاي ثروت شامل دو بخش‌ كانون‌هاي ثروت خصوصي و عمومي است. اولين اشكال اتصال به اين كانون‌ها، وامداري نامزدها به صاحبان ثروت است. اين وامداري سبب خواهد شد تا استقلال نمايندگان ملت خدشه‌دار شده و نماينده‌ي مردم به جاي اينكه ملت خود را نمايندگي كند، مصالح و مفاسد حاميان مالي خويش را در نظر بگيرد.

 در اتصال به ثروت عمومي (بيت المال) اما خطر مضاعفي كشور را تهديد خواهد كرد. شايد پذيرش بهره‌مندي از ثروت اشخاص در ابتداي امر حرمت قانوني يا شرعي نداشته باشد اما مسلماً بهره‌برداري ثروت‌هاي عمومي و بيت‌المال مسلمين جهت راهيابي به اركان حكومت هم حرمت شرعي دارد و هم حرمت قانوني. علاوه بر آن اگر فرضاً يكي از نامزدهاي راهيابي به مجلس شوراي اسلامي براي رسيدن به هدف خود از كمك‌هاي مالي دولتي بهره‌مند شود آنگاه حتي در صورت راهيابي به مجلس او چگونه خواهد توانست به وظايف نظارتي خود در قبال تخلفات احتمالي حاميان خود در دولت عمل كرده و در برابر انحرافات احتمالي آنان فرياد عدالت خواهي سر دهد؟

 آري! مقام معظم رهبري به درستي اين خطر را تشخيص داده و در تاريخ 19 دي ماه 1390 در ديدار مردم قم فرمودند:

«امروز در به‌اصطلاح دموكراسى‌هاى دنيا، در آمريكا و غير آمريكا اين رسم هست؛ كمپانى‌ها و پولدارها به نامزد انتخابات در رياست جمهورى يا در انتخابات كنگره پول مي‌دهند، ولى او در مقابل آنها متعهد است. آن رييس جمهورى كه با پول دستگاه‌هاى گوناگون و مراكز ثروت سر كار بيايد، در مقابل آنها متعهد است. آن نماينده‌ى مجلسى كه با پول فلان شركت و فلان كمپانى و فلان ارباب و فلان پولدار توى مجلس بيايد، مجبور است آنجايي كه آنها لازم مي‌دانند، قانون جعل كند، قانون بر دارد، توسعه و تضييق در قانون بكند. اين نماينده به درد مردم نمي‌خورد. نه بايد به مراكز ثروت‌هاى شخصى متصل بود، و نه به طريق اولى‌ به ثروت‌هاى عمومى. كسى بيايد از پول بيت‌المال مصرف كند، براى اينكه به وكالت مجلس برسد؛ اين دو برابر اشكال دارد، اشكال مضاعف دارد. اينها را بايد مردم مراقب باشند. البته هر كسى را هم نمي‌شود متهم كرد. بگوييم آقا اين وابسته‌ى به فلان‌جاست، اين وابسته‌ى به فلان كس است، اين فلان پول را خرج كرده؛ بايد اينها هم روشن شود، بايد ثابت شود.»

رابطه‌ي توصيه به توليد ثروت‌ و نكوهش اتصال به كانون‌‌هاي ثروت

نكوهش مقام معظم رهبري از اتصال به ثروت‌هاي عمومي و خصوصي براي راهيابي به اركان حكومت سبب شده است تا برخي از اشخاص چنين تصور كنند كه اصل وجود كانون ثروت و يا اصل توليد ثروت مورد نكوهش است! اين در حالي است كه ايشان بارها بر ارزشمند بودن توليد ثروت‌هاي مشروع حتي در شكل خصوصي و شخصي تأكيد كرده اند. به عنوان نمونه ايشان در تاريخ 30 بهمن ماه 1385 در ديدار مسئولان اقتصادى و دست‌‌اندركاران اجراى اصل 44 قانون اساسى‌‌ فرمودند:

«بعضى با خود من مطرح كردند و گفتند شما با ابلاغ اين سياست‌ها [سياست‌هاي اصل 44 قانون اساسي] موجب مى‌شويد كه افرادى داراى ثروت‌هاى بزرگ و سنگين بشوند؛ با اين فعاليت‌هاى اقتصادى يك عده ثروتمند مى‌شوند. من در جواب آنها گفته‌ام و حالا هم مى‌گويم كه ثروتمند شدن از راه قانونى و مشروع، از نظر اسلام هيچ اشكالى ندارد. ما هيچ وقت نگفتيم كه اگر كسى فعاليت قانونى و مشروع بكند و ثروتى به دست بياورد، از نظر شرع نامطلوب است. هيچ‌كس اين را نگفته و نمى‌گويد؛ افرادى كه دين را مى‌شناسند و قرآن را مى‌شناسند. دو چيز را با هم نبايد مخلوط كرد. يكى، توليد ثروت است. كسى فعاليت كند به شكل صحيحى و ثروت توليد كند. يكى، نحوه‌ى توليد و نحوه‌ى استفاده است. بخش اول قضيه، چيز مطلوبى است؛ چون هر ثروتى كه در جامعه توليد مى‌شود، به معناى ثروتمند شدن مجموع جامعه است. بخش دوم كه بخش حساس است، اين است كه چگونگى توليد مورد توجه قرار بگيرد؛ از راه‌هاى غيرقانونى، با استفاده‌ى از تقلبات و تخلفات نباشد؛ مصرف او، مصرف نامطلوبى از نظر شرع نباشد؛ بتواند مثل خونى در رگ‌هاى جامعه جريان پيدا كند؛ صرف در فساد نباشد... اين همه وقف، اين همه كارهاى فى‌سبيل‌الله، اينها ناشى از وجود ثروت افراد است. ما با اين بد نيستيم. چرا بي‌خود در بيرون منعكس بشود كه نظام اسلامى و مسئولان كشور، تا كسى بخواهد يك مقدار پول به دست بياورد، اخم‌هاشان را در هم مى‌كنند؛ احساس بغض و نفرت نسبت به او مى‌كنند. اين‌جورى نيست؛ واقعيت اين نيست. اين اشكال به نظر ما اشكال واردى نيست. يكى از دوستان نزديك و بسيار خوب ما به من گفت كه مى‌گويند اين سياست‌هاى اصل 44 كه شما ابلاغ كرديد، موجب ثروتمند شدن افراد و وارد شدن سرمايه‌دارها به ميدان مى‌شود. من گفتم اصلاً ما اين سياست‌ها را ابلاغ كرديم براى اينكه همين كار بشود؛ براى اينكه بيايند وارد ميدان بشوند، سرمايه‌گذارى كنند، فعاليت اقتصادى كنند. مى‌گويند اينجورى مى‌شود؟! ما اصلاً براى همين ابلاغ كرديم كه اين كار بشود. بعضى ديگر اين ابهام در ذهنشان هست كه اين همه راجع به مفاسد اقتصادى گفتيد و حرص خورديد و دستور داديد، كه بعضى‌اش عمل شده و بعضى‌اش عمل نشده، حالا چطور شما اين را مى‌گوييد؟ من عرض مى‌كنم: دوستان! اگر مبارزه‌ى با مفاسد اقتصادى به همان صورتى كه بنده گفتم، با همان جديت انجام بگيرد، كمك بسيار مهمى به همين فعاليت اقتصادى و نشاط سالم اقتصادى خواهد كرد. اين دو تا مكمل همند. همان چند سال پيش كه بنده اول‌بار راجع به مفاسد اقتصادى صحبت كردم، بعضى از مسئولان در ذهنشان اين بود كه ممكن است مشكلاتى ايجاد كند. من گفتم نه، آن كسانى كه مى‌خواهند فعاليت سالم اقتصادى داشته باشند، خوشحال مى‌شوند از اينكه يك عده كلّاش و قلّاش و كلاهبردار و پشت‌هم‌انداز و قانون‌شكن در ميدان نباشند، راه‌ها را نبندند، اينها را بدنام نكنند. ما اين دو تا را نه فقط با همديگر منافى نمى‌دانيم، بلكه بنده اينها را مكمل هم مى‌دانم؛ معتقدم كه مبارزه‌ى با فساد و ريشه‌كنى فساد، بسترساز رقابت سالم اقتصادى است و كمك به همين سياست‌هاى اصل 44 است كه ابلاغ كرديم.»

از مجموع آنچه گفته شد چنين نتيجه مي‌گيريم كه آنچه مذموم است اتصال نامزدها به كانون‌هاي ثروت براي راهيابي به اركان حكومت و نيز بهره‌برداري كانون‌هاي ثروت از نامزدها براي نفوذ در اركان حكومت است و الا توليد ثروت و يا وجود كانون ثروت نه تنها مورد نكوهش نيست بلكه حتي در صورت استفاده‌ي صحيح و مشروع از ثروت ارزشمند نيز هست. بالاتر از آن حتي مي‌توان ادعا كرد كه حمايت برخي افراد خيّر ثروتمند از نامزدهاي ارزشي اگر بدون درخواست صريح يا همراه با كنايه‌ي نامزدها و بدون توقع افراد ثروتمند براي جبران از سوي نامزدها و تنها به نيّت راهيابي افراد دينمدارِ عدالت خواه به اركان حكومت باشد عملي خداپسندانه و ارزشمند است كه البته اينگونه موارد به ندرت يافت مي‌شود و نامزدها مي‌بايست در تشخيص سلامت نفساني و مالي چنين پيشنهاددهندگاني وسواسي ويژه به خرج دهند.

2. كانون‌هاي قدرت

كانون‌هاي قدرت نيز همچون كانون‌هاي ثروت اعم از دولتي و غيردولتي است. اتصال به كانون‌هاي قدرت براي راهيابي به اركان حكومت از جمله آفت‌هايي است كه نظام سالم سياسي را تهديد مي‌كند. مهم‌ترين نتيجه‌ي اين خطر علاوه بر وامداري سياسي افراد به كانون‌هاي قدرت، به وجود آمدن طبقه‌ي از مسئولان حكومتي است كه تنها ملاك برتري و امتياز آنها بر ديگران نسبت‌هاي خويشاوندي، دوستي، طايفه‌اي و گروهي آنها با صاحبان قدرت است. اين در حالي است كه اساساً نظام اسلامي براي مبارزه با خويشاوندسالاي، رفيق بازي، طايفه سالاري و امتياز طلبي‌هاي بي ريشه شكل گرفت.

 مقام معظم رهبري در تاريخ  14 خرداد 1390 در مراسم بیست و دومین سالگرد امام خمینی(ره) در اين رابطه فرمودند:

 «امام اصرار داشت كه مسئولين از ميان مردم انتخاب شوند، از خود مردم باشند، وابستگى‌ها ملاك قبول مسئوليت‌ها نباشد. وابستگى به شخصيت‌ها، به فاميل‌ها، بلاى هزار فاميلى كه در دوران قاجار و دوران پهلوى بر سر اين كشور آمد، امام بزرگوار ما را نسبت به اين قضيه حساس كرده بود. گاهى در مقام تعريف از يك مسئولى مي‌گفتند: اين از دل مردم برخاسته است. ملاك را اين مي‌دانستند. از نظر امام بزرگوار، تكيه‌ى به ثروت و تكيه‌ى به قدرت براى گرفتن مسئوليت، جزو خطرهاى بزرگ براى كشور و براى انقلاب بود.»

ما در گذشته همواره شاهد نهي مقام معظم رهبري از دخالت دولت و دولتي‌ها در انتخابات از طريق  معرفي نامزد از سوي آنها بوده‌ايم. شايد يكي از مهم‌ترين دلايل اين نهي همين جلوگيري از تأثير وابستگي‌ها در واگذاري مسئوليت‌ها بوده است.

آري! دولت حتي اگر بدون در نظر گرفتن ملاك‌هايي چون وابستگي‌هاي خويشاوندي و گروهيِ نامزدها به خود؛ به انتخاب و معرفي افراد روي آورد در بهترين حالت شبهاتي چون تبديل مراكز نظارتي بر دولت به مراكز مطيع دولت، تلاش براي جاودانه كردن قدرت جناح حاكم و يا تلاش براي دخالت در نتايج انتخابات در اذهان عمومي شكل خواهد گرفت.

با اين حال سخنان مقام معظم رهبري تنها شامل «صاحبان قدرت» نيست بلكه ايشان هم  نامزدها را از نزديك شدن به كانون‌هاي قدرت منع كرده‌اند و هم به مردم سفارش كرده‌اند كه بايد كسانى را انتخاب كنند كه به كانون‌هاى قدرت متصل نباشند. عمل به اين توصيه باعث حفظ مردمي بودن حكومت خواهد بود.

رابطه‌ي توصيه به فعاليت حزبي و نكوهش اتصال به كانون‌‌هاي قدرت

برخي خواسته‌اند از نكوهش مقام معظم رهبري نسبت به اتصال به كانون‌‌هاي قدرت براي راهيابي به اركان حكومت، نفي فعاليت حزبي را نتيجه بگيرند. اين در حالي است كه هم قانون اساسي ما و هم رهبران انقلاب بر جواز فعاليت حزبي حكم كرده و حتي به تشويق تشكيل احزاب ارزشمند كه طبيعتاً منشأ قدرت سياسي خواهند شد، پرداخته‌اند. علاوه بر آن طبيعي است كه احزاب سياسي به حمايت از برخي نامزدها روي آورده و يا برخي از نامزدها به برخي از احزاب گرايش پيدا كنند.

 مقام معظم رهبري در تاريخ  24 مهر 1390 در دیدار دانشجویان كرمانشاه درباره‌ي تحزّب و فعاليت حزبي فرمودند:

«ما با تحزّب مطلقاً مخالف نيستيم. اين كه خيال كنند ما با حزب و تحزّب مخالفيم، نه، اينطور نيست. قبل از پيروزى انقلاب، پايه‌هاى يك حزب بزرگ و فعال را خود ما ريختيم؛ اول انقلاب هم اين حزب را تشكيل داديم، امام هم تأييد كردند، چند سال هم با جديت مشغول بوديم؛ البته بعد به جهاتى تعطيل شد. همان وقت به ما اشكال مي‌كردند كه تحزّب با وحدت عمومى جامعه مخالف است. من آن وقت يك سخنرانى مفصلى كردم، كه بعد هم پياده شد و چاپ شد و پخش شد؛ تحت عنوان «وحدت و تحزّب». تحزّب مي‌تواند در جامعه انجام بگيرد، در عين حال وحدت هم صدمه‌اى نبيند؛ اينها با هم منافاتى ندارد. منتها آن حزبى كه مورد نظر ماست، عبارت است از يك تشكيلاتى كه نقش راهنمايي و هدايت آحاد مردم را به سمت يك آرمان‌هايي ايفا مي‌كند. ما دو جور حزب داريم: يك حزب عبارت است از كانال‌كشى براى هدايت‌هاى فكرى؛ حالا چه فكرى به معناى سياسى، چه فكرى به معناى دينى و عقيدتى. اگر چنانچه كسانى اين كار را بكنند، خوب است. قصد عبارت از اين نيست كه قدرت را در دست بگيرند؛ مي‌خواهند جامعه را به يك سطحى از معرفت، به يك سطحى از دانايي سياسى و عقيدتى برسانند؛ اين چيز خوبى است. البته كسانى كه يك چنين توانايي‌اى داشته باشند، به طور طبيعى در مسابقات قدرت، در انتخابات قدرت هم آنها صاحب رأى خواهند شد، آنها برنده خواهند شد؛ ليكن اين هدفشان نيست. اين يك جور حزب است؛ اين مورد تأييد است. ميدان باز است؛ هر كس مي‌خواهد بكند، بكند. يك جور حزب، تقليد از احزاب كنونى غربى است ـ حالا من گذشته را كارى ندارم ـ احزاب كنونى غربى به معناى باشگاه‌هايي براى كسب قدرت است؛ اصلاً حزب يعنى مجموعه‌اى براى كسب قدرت. يك گروهى با هم همراه مي‌شوند، از سرمايه و پول و امكانات مالىِ خودشان بهره‌مند مي‌شوند، يا از ديگران كسب مي‌كنند، يا بندوبست‌هاى سياسى مي‌كنند، براى اينكه به قدرت برسند. يك گروه هم رقيب اينهاست؛ كارهاى مشابه اينها را انجام مي‌دهد تا آنها را از قدرت پايين بكشد، خودش بشود جايگزين. الآن احزاب در دنيا غالباً اين‌گونه‌اند. اين دو حزبى كه در آمريكا به نوبت در رأس كار قرار مي‌گيرند، از همين قبيلند؛ اينها در واقع باشگاه‌هاى كسب قدرتند. اين نه، هيچ وجهى ندارد. اگر كسانى در داخل كشور ما با اين شيوه دنبال تحزّب مي‌روند، ما جلويشان را نمي‌گيريم. اگر كسى ادعا كند كه نظام جلوى تشكيل احزاب را گرفته است، يك دروغ واضحى گفته؛ چنين چيزى نيست؛ اما من اينجور حزبى را تأييد نمي‌كنم. اينجور حزب‌سازى، اين‌جور حزب‌بازى معنايش عبارت است از كشمكش قدرت؛ اين هيچ وجهى ندارد. اما حزب به معناى اول، يعنى يك كانال‌كشى در درون جامعه، براى گسترش فكر درست ـ چه فكر عقيدتى و اسلامى، چه فكر سياسى و تربيت كادرهاى گوناگون ـ بسيار خوب است؛ اين چيز نامطلوبى نيست.»

با توجه به اين سخنان به نظر مي‌رسد آنچه مورد نكوهش مقام معظم رهبري است؛ نه مخالفت با حمايت احزاب سياسي از كانديداها و نه مخالفت با گرايش كانديداها به احزاب سياسي است بلكه اين نگاهِ صرفاً قدرت طلبانه در گرايش به احزاب يا حمايت احزاب از نامزدهاست كه مورد نكوهش ايشان قرار گرفته است.

آري! آنچه مهم است انگيزه‌ي حضور نامزدها در ميدان رقابت است. هر «نامزد انتخابات بايد با انگيزه‌ى خدمت وارد شود؛ اين را بايد تشخيص داد، بايد فهميد، بايد حدس زد. اگر چنانچه نامزدها به مراكز ثروت و قدرت متصل شوند، كار خراب مي‌شود.» (بيانات مقام معظم رهبري در ديدار مردم قم، 19 دي ماه 1390)

نامزدها مي‌بايست تنها و تنها با احساس تكليف شرعي براي خدمت به مردم و جلب رضاي الهي وارد صحنه‌ي انتخابات شوند. آنگاه اين جريان‌ها و احزاب سياسي هستند كه هر يك با توجه به سليقه و گرايش فكر‌ي خود به حمايت يا عدم حمايت از نامزدها روي مي‌آورند. البته جريان‌ها و احزاب سياسي نيز مي‌توانند در ايجاد احساس تكليف شرعي درون شخصيت‌هاي كارآمد براي نامزد شدن نقش ايفا كرده و پس از متقاعد كردن آنها براي نامزدي، از آنها حمايت كنند.

اما در اين ميان نقش مردم از همه مهم‌تر و برجسته‌تر است. مردم مي‌بايست بدون توجه به حمايت يا عدم حمايت كانون‌هاي قدرت از نامزدهاي موجود؛ هر نامزد را مستقلاً مورد ارزيابي قرار داده و پس از اطمينان از صلاحيت‌هاي فردي و اجتماعي هر شخص به او رأي دهند و چنانچه مهم‌ترين ويژگي نامزدي را وابستگي او به كانون‌هاي ثروت و قدرت‌ يافتند از رأي دادن به وي خودداري ورزند. 

يك پرسش اساسي

اكنون ما با يك پرسش اساسي روبرو هستيم و آن اينكه به راستي چند درصد از نامزدهاي انتخابات تنها با احساس تكليف شرعي براي خدمت به مردم و جلب رضاي الهي وارد صحنه‌ي انتخابات مي‌شوند و چند درصد از چنين اشخاصي بدون حمايت كانون‌هاي ثروت و قدرت و برخورداري از امكانات مادي و معنوي آنها امكان رأي آوري دارند؟ آيا نظام اسلامي تا كنون براي رسيدن به اين آرمان چاره اي اساسي انديشيده است؟

منبع: پايگاه سلمان فارسي