مهدي صنعتي، احمدرضا زارعي: ایام پذیرش حوزه های علمیه کشور و حوزه علمیه مبارکه صالحیه به طور خاص، انگیزه ای شد تا با حجت الاسلام و المسلمین صحرایی مدیریت محترم حوه علمیه کازرون قرار مصاحبه ای تدارک دیده شود و در رابطه با تاریخچه، ویژگی ها، برنامه ها، ماجرای قبله، جایگاه شناسی حوزه علمیه در ساخت فرهنگی شهرستان و ... به گفتگویی بنشینیم و ایشان نیز با سعه صدر و حوصله ما را همراهی کردند؛ گفت و گویی که جدا از مفصل بودنش نکات فراوانی دارد که امید آن داریم که مود استفاده کاربران عزیز قرار گیرد.

خیلی تشکر می کنیم که دعوت ما را پذیرفتید؛ برای شروع اجمالاً یک معرفی از خودتان و سابقه علمی، مدیریتی و فرهنگی را از خودتان برایمان بیان کنید.

بسم الله الرحمن الرحیم با عرض تشکر و تقدیر فراوان. قسمت اولش را اگر حذف کنید بهتر است چون سابقه ای نداشتیم و زشت می شویم. سابقه فرهنگی من فقط مسجد ملابرات ، پایگاه مسجد آن جا بوده ام و کارهای اجرایی هم در حوزه 6-7سالی خدمت حاج آقای بنیادی بودم برای مسائل تربیتی حوزه و بعد از آن هم 3-4 سال است که مدیر حوزه هستم و دیگر سابقه خاصی ندارم.

حاج آقا تاریخچه ای از حوزه علمیه کازرون را برایمان بیان کنید.

حوزه مبارکه صالحیه،مکتب الصادق در حدود سال 1111هجری قمری تأسیس شده، یعنی حدود 300 سال قبل. البته ما تاریخچه مدونی از آن زمان در دسترس نداریم منتهی هرچه بوده مورد توجه بزرگان بوده از جمله این که سالهای قبل از انقلاب بزرگان و مجتهدینی همچون حاج شیخ عبدالکریم مختاریان اینجا در بقایای همان ساختمان حوزه قبل، حضور و تدریس داشتند. سال 1411هجری قمری یا 1367 هجری شمسی - که 300 سال بعد می شود – این مدرسه توسط حضرت آیت الله ایمانی تجدید بنا می شود. البته مدرسه در سال 1362یا 63 شروع به بازسازی می شود ولی 67 افتتاح شد. دقتی که حضرت آیت الله ایمانی در ساخت و ساز و نما و معماری اسلامی مدرسه داشتند قابل تقدیر است برای آن زمان و هنوز هم این حالت معماری اسلامی برای حوزه کازرون جزء نوادر حوزه هایی است که الان دارند. یعنی حقیقتاً نو مانده است. در همان سالهای 1367 از محل موقوفات بانو سلامی زمین هایی را برای حوزه علمیه وقف کردند و در اختیار حاج آقای ایمانی قرار دادند که ایشان با فروش بخشی از زمین ها توانستند ساختمان فعلی را برپا کنند و از همان زمان حاج آقا ایمانی حوزه را با حضور حضرت آیت الله بنیادی و اساتید دیگری راه اندازی کردند. مدرسه با نشاط و فضای علمی خیلی خوبی آغاز به کار کرد. من خودم سال 1369 بود که به کازرون آمادم.

از ابتدا کازرون بودید؟

نه قم بودم.

چند سال؟

سال 64 در شیراز بودم، سال 65 به قم رفتم، سال 69 به کازرون برگشتم. سال 73 دوباره به قم رفتم.74دوباره به کازرون برگشتم و 81 دوباره به قم رفتم و در نهایت 86 دوباره به کازرون آمدم تا ببینیم که کی دوباره به قم برویم ان شاء الله.

به هر حال سال 69 که عرض کردم یک فضای خوب علمی در حوزه وجود داشت. من سالهای 65 تا 69 در مدرسه امام باقر(ع) قم بودم. در آن زمان مدرسه امام باقر (ع) بهترین مدرسه قم یعنی حکم مدرسه حقانی یا شهیدین فعلی را داشت. چون به صورت متمرکز اداره می شد و آن زمان آقای منتظری قائم مقام رهبری بود و ایشان چهار مدرسه را تحت پوشش گرفته بود و به صورت بسیار دقیق برنامه درسی و بحثی را در این مدارس پیگیری می کرد. آن زمان هنوز مرکز مدیریت نبود و تازگی شورای مدیریت راه افتاده بود که آرام آرام برای طلبه ها پرونده تشکیل دادند و لذا آیین نامه مدوّنی برای طلاب نداشتند. در مدرسه امام باقر(ع) از بهترین اساتید استفاده می شد. مثلاً من مغنی را خدمت آقای طالقانی خواندم که از بهترین اساتید مغنی بود. مختصرمان را خدمت آقای فتوحی خواندیم که بهترین استاد بلاغت در قم بود یا آقای وجدانی فر را برای لمعه می آوردند، آقای میری برای معالم بود و امثال این اساتید خوب و بزرگ داشتیم. وقتی سال 69 به کازرون آمدم، اساتیدی که در اینجا تدریس می کردند که خود آقای ایمانی، آقای بنیادی، و بعد هم آقای کرمانی به اینها اضافه شد. انصافاً دست کمی از آن اساتید خوب قم نداشتند بلکه در جهاتی به خاطر خلوت بودن کلاس و امکان سوال و جواب کلاس اینجا ارجح بود. خلاصه فضای خوب علمی در آن زمان ایجاد شده بود. تا پایه 10 تقریباً تا سال 73-74 تدریس می شد.

اساتید سطحشان چه کسانی بودند؟

حاج آقا ایمانی و حاج آقا بنیادی و حاج آقا کرمانی این سه نفر بودند و بدون وقفه از پایه یک تا ده دایر بود یعنی هیچ پایه ای تعطیل نبود.البته تعداد طلبه ها کم بود. مثلاً هر پایه ای ده نفر یا دوازده نفر بودند. منتهی از پایه یک تا ده اینجا تدریس شد. و خیلی خوب هم تدریس شد. یک زمانی آقای شمس به عنوان بازرس شورای مدیریت تشریف آوردند کازرون. ایشان مدراس مختلف کشور را می رفتند و به عنوان بازرس مرکز وضعیت مدارس را بررسی می کردند و به قم گزارش می دادند. تقریباً سال 70 بود که ایشان تشریف آوردند. امتحانی شفاهی را به صورت اتفاقی از برخی طلبه ها گرفته بودند. بعد ایشان خیلی تعریف اینجا را کرده بود و فرموده بود که طلبه های شما اگر از طلبه های زرنگ قم بالاتر نباشند پایین تر نیستند. این را به حاج آقای بنیادی فرمودند. ایشان بعداً تصادف کردند و به رحمت خدا رفتند. همچنین یکی از طلبه هایمان امتحان شفاهی مکاسب بیع داده بود که بخش سختی از مکاسب است. در قم به او گفته بودند که در کجا درس خواندی گفته بود کازرون. گفته بودند کازرون استادی دارد که می تواند اینطوری تدریس کند؟! بیست هم گرفته بود.خب الحمدالله آن موقع فضای تدریس و فضای علمی خیلی مناسب بود و لذا رشد خوبی هم طلبه ها داشتند. و اکثر آن ورودی های اولی مدرسه استاد شدند.

شنیدیم آن موقع یک دوره مکالمه زبان عربی هم در مدرسه بوده است.

بله دو سال مکالمه عربی داشتیم و معلم آن هم آقای ابوعلی رمضانی بود، که خودش عراقی بود. خیلی آدم لطیف، معنوی و شوخ طبع بود. تا اسم حضرت زهرا می آمد گریه می کرد. دو سال مکالمه عربی برگزار شد و یک سال هم مکالمه زبان . البته مکالمه زبان قبل از ورود من به اینجا بود. یعنی همان سال های 67-68 بوده است.

این دوره ها خروجی هم داشته که کسی مسلط به زبان عربی و انگلیسی شود؟

تسلط به اندازه ای پیدا می کردیم اما چون کاربرد عملی برایمان نداشت فراموش شد. البته بقایایی از آن برایمان باقی مانده. سالهاهای بعد افرادی مثل حاج آقا خرسند که روحانی کاروان حج شدند و برای ایشان کاربرد داشت و تا اندازه ای از ان استفاده می کرد برای ایشان بیشتر ماند تا ما و گاهی هم اشاره می کنند که یک بخشی را از آن زمان به خاطر دارند. مکالمه زبان عربی و انگلیسی مورد تاکید حاج آقای ایمانی بود و هست. همین امسال هم که ما جلسه ی مدیران داشتیم ایشان باز هم تاکید می کرد که طلبه ها باید با دو زبان زنده دنیا آشنا باشند. منتهی ما به خاطر این که احساس می کنیم پایه یک تا شش کاربردی برای این زبان ها ندارد و مکالمه اگر به کار گرفته نشود خیلی سریع فراموش می شود و این پایه ها هم هیچ کاربردی برایشان ندارد.

معمولاً برای رفع این مشکل یک فضای اختصاصی عربی برای این امر ایجاد می کنند که حرف زدن فارسی ممنوع می شود.

همان زمان هم این کار انجام می شد و جرایمی را برای کسی که بخواهد فارسی حرف بزند گذاشته بودند البته محدوده اش در سالن غذاخوری بود و کلاس و بقیه مکان ها آزاد بود. اما خیلی دوامی نیاورد و طلبه احساس می کرد که حالا این چه کاربردی برای من دارد. اگر از پایه 7 به بالا باشد که یکی دو سال تحت آموزش باشند و بعدش امکان تبلیغ یا روحانی کاروان شدن و ... برایشان فراهم باشد طلبه تا اندازه ای برای این کار انگیزه دارد. بنابراین ما احساس کردیم که حالا اگر ما بخواهیم یک هزینه وقتی و یا مالی بگذاریم و بعدش هم خیلی خروجی نداشته باشد چندان جالب نیست. مستحضرید که دروس حوزه فشرده است و اگر کسی بخواهد چهار درس را خوب مطالعه و مباحثه کند خیلی وقتش محدود می شود. ما یک سری برنامه های فوق برنامه هم داریم که اگر بخواهیم مکالمه را به آنها اضافه کنیم خیلی سنگین می شود و به نظر بنده طلبه، امروزه باید با مهارت هایی آشنا بشود که ضرورت بیشتری دارد تا مکالمه عربی در مقطع یک تا شش. بله برای آینده لازم است. همان سالهای گذشته هم یک برنامه خوبی مرکز تبلیغات قم داشت دو سال آموزش مکالمه انگلیسی می داد و خروجی اش را با هزینه خودش مستقیم اعزام می کرد خارج و آن طلبه را به صورت مأموریتی پشتیبانی می کرد.

ما تا پایه 10 کلاس داشتیم بعد به خاطر نبود استاد، حاج آقای ایمانی تشریف بردند بوشهر، حاج آقای کرمانی هم از اینجا تشریف بردند و حاج آقای بنیادی تنها ماندند و لذا تا پایه شش بیشتر تدریس نشد و پایه هفت به بالا تعطیل شد. البته جدیداً مجدداً ما مجوز پایه هفت را گرفتیم ؛ البته الآن دیگر قانونمند شده است و این نیست که هر مدرسه ای هر پایه ای بخواهد می تواند تدریس کند ولو استادش را هم داشته باشد.می آیند برآورد می کنند و زمینه های لازم را بررسی می کنند که آیا این مدرسه  مستعد برگزاری چند پایه است و  آن وقت مجوز می دهند. براساس بررسی هایی که بازرسان قم داشتند به اینجا مجوز پایه هفت دادند. پارسال ما حتی در آستانه تشکیلش هم قرار گرفتیم  اما به خاطر این که طلبه هایمان به حد نصاب نرسیدند تعطیل شد. امسال هم به طلبه ها اعلام کرده ایم که اگر تعدادی از شما حداقل 9 یا 10 نفر بمانید، ما پایه هفت را برگزار می کنیم.

قبلاً به این صورت بود که اگر شهری به طور مثال پایه هفت را راه اندازی می کرد، قم طلبه آن شهر را پذیرش نمی کرد. در حال حاضر این مسئله برداشته شده است؟

نه ببینید، پذیرش می کنند ولی حجره نمی دهند. لذا متأهل ها هیچ مشکلی برای رفتن به قم ندارند. آنها به خاطر کمبود فضای اسکان طلاب مجرد یک قانونی بود که الان هم هست که آن مدارسی که پایه هفت به بالا در آن تشکیل می شود. طلبه های مجردش را اسکان نمی دادند لذا اگر یک طلبه مجردی حجره هم نخواهد اشکال ندارد به او اجازه می دهند.بنابراین فقط بحث اسکان است و محدودیت حجره.

شما در دوره های مختلف مدیریتی مدرسه کازرون حضور داشتید، چه به عنوان طلبه، چه به عنوان معاونت تربیتی مدرسه و چه الان که به عنوان مدیر مدرسه هستید، شما کدام دوره را به عنوان بهترین دوره مدیریتی انتخاب می کنید؟

قطعاً و یقیناً دوره مدیریتی حاج آقای بنیادی. بنده چند بار این تعبیر را در جاهای مختلف به کار برده ام که حوزه علمیه کازرون توسط حاج آقا ایمانی و حاج آقا بنیادی روی ریل افتاد و الان ما یک هل ساده می دهیم. اینکه این قطار روی ریل افتاد و ریل اندازی اش که چقدر انرژی برد، چقدر کار برد و چقدر برنامه برد توسط آن دو بزرگوار انجام شد. حقیقتاً شاکله علمی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی حوزه کازرون از قبل شکل گرفته و ما بر سر سفره آماده ایم. سال اولی که بنده به اینجا به عنوان مدیر آمدم به حاج آقا بنیادی عرض کردم من خیلی هنر بکنم بتوانم میراث گذشته را حفظ کنم. بله حالا یک برنامه ای یک تغییراتی و تحولات کوچک و بعضاً بزرگی هم داریم و نه اینکه نداریم. باید این موضوع را هم مطرح کنم که خروجی طلاب کازرون یک حالت اعتدالی دارند و این حالت اعتدال به خاطر معماری صحیح مدیریتی بوده که حاج آقا بنیادی و حاج آقا ایمانی داشتند.یک برنامه خوب و معتدلی اینجا اجرا شده و دارد اجرا می شود که خروجی طلبه اش، یک طلبه معتدل است. مستحضرید اعتدال در بحث روحانی چه اعتدال روحی، فکری، اخلاقی، سیاسی، درسی، ارتباطی با مردم و اینها خیلی مهم است و الان مشهود است که اگر الان طلبه های کازرون را بالاخره با بعضی جاهای دیگر مقایسه کنیم مشخص می شود که اینها یک طلبه های معتدل و با متانت بیشتر و کارآیی بیشتر نسبت به آنها تشخیص داده می شوند.

حوزه علمیه کازرون در حال حاضر چند طلبه دارد؟

در حال حاضر ما 131 طلبه داریم.

معمولاً طلبه ها از کجای کشور به این مدرسه می آیند؟ 

الان از سه استان فارس، بوشهر و کهکیلویه و بویر احمد طلبه داریم. البته متقاضی زیادی از جاهای مختلف کشور داشتیم. یک سال از سرخس متقاضی داشتیم. خنده مان گرفت! از سرخس، آخرین نقطه مرزی ایران!؟ اینجا  را چطور پیدا کرده ای؟ گفت تعریف حوزه کازرون را شنیدم. هرچه اصرار کرد پذیرشش نکردیم. گفتیم بنده خدا این همه مدارس خوب بین راه شماست تا اینجا شما چرا می خواهید به این جا بیایید؟ وقتی که ما یک تعطیلی داریم شما فقط سه یا چهار روزش در حال رفت و برگشتی. این دو حالت دارد یا باید این طرف و آن طرف تعطیلات را تعطیل کنی که ضعف درسی پیدا می کنید. یا اینکه نباید بروی که ضعف روحی و اعصابی پیدا می کنی. طلبه ای که شش ماه شش ماه به خانه نرود بالاخره دچار افسردگی می شود. از کرمانشاه و ارومیه به دلیل بعد مسافت ما پذیرش نکردیم. اولویت ما از استان خودمان و مخصوصاً شهرستان خودمان است. منتهی متقاضی مستعد استان های مجاور را هم می پذیریم.

آماری از میزان طلبه های شهرستان و شهر را در اختیار دارید؟

الان حدود هفتاد درصد از طلبه هایمان از شهرستان کازرون هست منتهی تعداد طلبه های شهرمان کم است. طلاب شهر بنابه انگیزه های مختلف به شهرهای دیگری می روند.

آیا شما برنامه ای برای جذب آنهایی که معمولاً اولویتشان هم قم است برنامه ای دارید؟

نه. تازه ما تشویق می کنیم به قم بروند.

جدی!؟

بله! با این که به ضرر خودمان می شود. چون در کلان به نفع اسلام هست.

حاج آقا یکی از دلایلی که حوزه ها در شهرهای مختلف تشکیل می شود این است که بتواند نیاز آن شهر را در این موضوع برطرف کند.

ما ادعا داریم که مدرسه مان یکی از بهترین مدارس شهرستان هاست. البته ادعای خودمان نیست. اذعان بازرسان و مسئولین است. اما مدارس خیلی خوب و برتری در قم هست و علاوه بر مدارس امکان پیشرفت بیشتری برای طلبه ای که به قم می رود هست. مدارس مختلف تخصصی و آموزشی که عمدتاً در آنجا هست و فضای علمی که در آنجا هست. بنده معتقدم که طلبه حتماً یک دور باید به قم برود. حداقلش این است یعنی اگر در اینجا پایه 7 و ان شاءالله تا 10 هم راه اندازی می کنیم بنابر ضرورت هایی هست که در شهر وجود دارد اما آن طلبه مستعدی که می دانیم اگر قم برود پیشرفت بیشتری می کند، به خاطر آن هدف کلانی که عرض کردم و در نهایت به نفع اسلام هست، هر چند به ضرر حوزه کازرون در کوتاه مدت بشود، به نظرم می آید که این شاید خیانت بشود در حق آن طلبه و برای اسلام که ما طلبه با استعداد کامل را اینجا نگه داریم یا این که طوری به او مشورت بدهیم که ذهنش منحرف بشود و در اینجا بماند و بعد به آنجا نرود. قطعاً در آینده که استاد شد شاید به حوزه کازرون برگردد و در دراز مدت به نفع کازرون و شهر و روستا است. ما در آینده مجتهد می خواهیم. شاید اگر کسی در حوزه کازرون بماند و به قم نرود به اجتهاد نرسد. اگر کمی به آینده دور نگاه کنیم بهتر آن است که آن کسانی که مستعد هستند حداقل یک دورانی را به قم برود. حالا بعداً اگر بخواهد برای تدریس یا تبلیغ به جای دیگری برود آن بحث جدایی هست. بنابراین بنده اصراری به نگه داشتن و یا برگشت طلبه های مستعد به کازرون ندارم و معتقدم که مسئولین باید اینها را پشتیبانی کنند و به نوعی بورسیه مانندی انجام گیرد که آنها در قم بمانند. به فرموده آیت الله جوادی آملی حوزه خیلی نهال فروشی می کند و این بد است. البته یک تعدادی به این شکل چون از آن طرف ضرورت تقویت شهرستان ها این است که بخشی از طلبه ها به شهرشان برگردند ولو وسط تدریسشان باشد.

بحث مساجد و نماز جماعت را چطور با این دیدگاه حل می کنید؟

این مسئله را ما با چنگ و دندان داریم ارائه می دهیم. یکی از ضرورت های مهم در سطح شهرستان بحث اقامه جماعت و امور تبلیغی است. یکی از رسالت های حوزه همین است که امور تبلیغی شهر را در حد توان خودش بچرخاند. البته من چند بار گفتم ام و باز هم تأکید می کنم که ما مدرسه علمیه ایم و نه حوزه علمیه. گاهی اشتباه می شود در حالی که ما مدرسه علمیه هستیم. حوزه علمیه مجموعه روحانیت را شامل می شود اما مدرسه علمیه طلاب یک مقطع را شامل می شود. مدرسه علمیه رسالت اولیه اش آموزش طلبه است. اما امور تبلیغی وظیفه حوزه علمیه هست اما کدام حوزه علمیه ؟ حوزه علمیه ای که عده ای خروجی به بیرون داده است. مبلغ، خروجی مدرسه علمیه است . طلبه در حین تحصیل پایه 1 تا 6 کمتر توان تبلیغی دارد و این عدم توان تبلیغی گاهی وقت ها نفعی که نمی رساند ضرر هم می رساند. یکبار خدمت برادران مثال زدم که ما الان مثل دانشکده پزشکی هستیم  که دارد دکتر پرورش می دهد. هیچ کسی از دانشگاه پزشکی انتظار درمان ندارد. بله از وزارت بهداشت و درمان و از مجموعه انجمن پزشکان انتظار درمان است اما از دانشجوی پزشکی آن هم در ترم های اولیه اش، هیچ کس انتظار درمان ندارد. الان همه از حوزه کازرون انتظار دارند تمام امور تبلیغی و مذهبی شهر را باید بچرخانی در حالی که شما مستحضرید اگر مدیر و اساتید تمام وقت به معنای اصلیش و نه به معنای اداری بگذارند روی این که طلبه را بخواهند پرورش دهند و امور طلاب را رسیدگی کنند حقیقتاً کم هست.

حاج آقا بعضی از کارهایی که در زمان مسئولیت خودتان در حوزه انجام می شده، تقریباً با این مسئله ای که فرمودید متنافی است و این ذهنیت را برای عموم ایجاد کرده است. مانند نشر معارف، برگزاری برخی جلسات سیاسی - اجتماعی و ...

درسته. الان خدمتتان عرض می کنم. اول این مسئله جا بیفتد که ما مدرسه علمیه هستیم. و لذا رسالتمان در مرحله  اول تبلیغی نیست. الآن من می توانم مدرسه را تبلیغی کنم. از پایه 1 تا 6 را بفرستم به این طرف و آن طرف. اما حقیقتاً این به نفع اسلام نیست. طلبه درس و بحثش فدا می شود و از بین می رود.

شما حضور مدیر حوزه علمیه با جایگاه مدیر حوزه علمیه در شورای انتخاب هیئت امنای مساجد و جاهایی دیگر را چگونه ارزیابی می کنید. شاید واقعاً این نگاه به حوزه است که متولی مسائل فرهنگی و دینی شهرستان هست.

قسمتی از صحبت بنده ماند لذا شاید این سوالات به خاطر همین باشد. عرض کردم رسالت اولیه و اصلی ما آموزش و پرورش طلبه است. اما در کنار این رسالت اصلی چیزی در حدود 20 تا 30 درصد توان ما روی امور تبلیغی شهر می گذاریم که این هم به نحوی بخشی از آموزش طلبه ها را در بر دارد همان آموزش امور تبلیغی که خودش مقدمه این است که طلبه در آینده ورود پیدا کند نسبت به مسائل فرهنگی و تبلیغی بیگانه نباشد و احساس مسئولیت کند با مردم در ارتباط باشد مزه تبلیغ را چشیده باشد و بداند تبلیغ شیرین است و رسالت و وظیفه است. و آینده هم که رشد پیدا کرد و زمینه  کامل ورود به امور تبلیغی را داشته باشد امکانش برایش باشد و بیگانه نباشد. این کار را ما الان داریم انجام می دهیم اما با همین فکری که دارید از بنده می بینید این را هم بدانید که امور تبلیغی در دوران بنده بیشترین حجم را داشته نسبت به قبل. البته امور تبلیغی خاص شاید همه جانبه نبوده است. ما الان شب های جمعه و شب های شنبه اعزام به روستاها داریم. این یکی از آرزوهای حاج آقا بنیادی در زمانی که ما در اینجا در خدمتشان بودیم، بود. ما الآن با چنگ و دندان با کمبود امکانات و وسیله نقلیه رفت و برگشت و ... این کار را انجام می دهیم. البته تعدادمان کم است. ما الان 6 پایه بیشتر نداریم. پایه 5 و 6 که توان تبلیغی دارند تعدادشان کم است. خیلی  از اینها در شهر مشغولند و خودشان امام جماعت یک مسجدی هستند و نمی توانند مسجدشان را رها کنند و بروند روستا. لذا همه این محدودیت ها باعث شد که تعداد کم بشود البته در این قسمت بنده از وقتی که آمدم سیاستم این بود که از پایه یک دو گروهی بگیریم و ظرفیت پذیرش مان را دو برابر کردیم که وقتی می رسند به پایه 5و6 تعداد متعادل باشد و تعداد کم نشود به گونه ای که آن افراد مبلغ کم باشند. لذا ما این چهار سال ما طلبه هایمان را پرجمعیت گرفته ایم. الان طلبه های پایه 4 ما تعدادشان سه برابر پایه 6 ما هستند.البته اینها از پایه 2 و 3 ادغام می شوند چون یک تعداد ریزشی دارد حالا یا خودشان انتقالی می گیرند یا طبق قانونی که ما در مدرسه کازرون داریم که اگر تجدید بیاورند باید انتقالی بگیرند. در بحث مدارس ما اعزام به مدارس داریم الان آموزش و پرورش هر سال می آید و  لیست می دهد که ما این تعداد روحانی می خواهیم و ما هم بر اساس توانمان این کار را انجام می دهیم.

حاج آقا آمار روستاهایی که شب های جمعه در آنجا نماز جماعت برگزار می شود را در اختیار دارید؟

از طرف مدرسه حدوداً 10 روستا گاهی اوقات بیشتر و گاهی هم کمتر نماز برگزار می شود

در مدارس چطور؟

در مدارس بیش از 20 نفر از طلبه هایمان را اعزام کرده ایم. البته سالهای اخیر که حوزه علمیه خواهران راه افتاد و طلبه هایشان به حد توان تبلیغی رسیدند دو سال است که مدارس دخترانه را کلاً تأمین مبلغش بر عهده حوزه علمیه خواهران است. البته تعدادش را نمی دانم. چون کلاً مستقلش کردیم. به جز یک موارد خاصی از مدارس دخترانه که آنها نداشتند یا نیاز بوده روحانی مرد در آنجا باشد. بعد ادارات و مساجد هم داریم. اولویت ما مساجد است بعد مدارس و بعد اداره ها. حالا نگاه کنید با نبود نیرو ما مبلغمان از پایه 4 داریم . خب تعداد طلبه کم هیچ اجباری هم برای ملبس شدن طلبه ها نداریم به طور مثال پایه 6 ما که 10 نفر هستند 3،4 نفرشان نخواستند ملبس شوند. ما هم اجبارشان نکردیم. تشویقشان کردیم در جلسات متعدد با آنها صحبت کردیم ولی اجبار نکردیم. تعداد کسانی که بخواهند بیایند غیر اجباری بوده است. بعضی از برادرانمان ناچارند در وقت دوم بروند و نماز بخوانند به طور مثال در مسجدش نماز می خواند و بعد می رود  در اداره به خاطر نبود نیرو . با این وضعیت اگر پایه هفت راه اندازی شوند امکان ارسال مبلغمان برای امور تبلیغی بیشتر خواهد شد.  علاوه بر این برنامه ما یک سری برنامه هایی در امور تبلیغی داریم که با همکاری حاج آقا خرسند معاونت تبلیغ در کازرون راه اندازی شد و آن رابط روحانی طرح هجرت به عنوان معاونت تبلیغ معرفی شد. هر چند ما تا الان فعالیت چشمگیری در این قسمت از ایشان ندیدیم. یک حالت مستقلی دارند زیر نظر شیراز هستند. ایجاد این جایگاه برای آینده می تواند امیدوار کننده باشد.

در بحث تلبس شما اصرار بر تلبس دائم ندارید؟

ما طبق قانونی که داریم پایه 6 فقط  می تواند ملبس دائم شود. پایه 4 و 5 به هیچ وجه اجازه ملبس شدن دائم ندارد.

چون از طریق مردم به ما منتقل می شود که در این جا نماز می خوانند و در جای دیگر سوار موتور می شوند.

البته ما این تذکر را به آنها داده ایم و قرار شده از سال آینده این را قانون کنیم که آن برادرانی که مسجد دارند و پایه ششم‌مان ، این اموری که بعضاً خارج از شئونات است نداشته باشند. منتهی پایه 4 و 5 هم صلاح نیست و هم قانون نیست که ما فرد را ملبس دائم بکنیم.

اگر بخواهید مدارس کازرون را با مدارس دیگر مقایسه کنید، چه ویژگی بارزی را برای این مدرسه در نظر می گیرید؟

اگر بخواهیم به هر حال جواب دقیقی باشد، باید اشراف کامل به همه خصوصیات مدارس داشته باشیم که این اشراف متأسفانه نه برای بنده و نه برای هیچ کدام از مدیران نیست. این یک ضعف مرکز است که به نحوی انتقال تجربیات به وسیله سایتی و ... صورت بگیرد. منتهی در کل با توجه به جلساتی که گرفته می شود و مدارسی که خودمان رفتیم ، می بینیم حوزه کازرون شاید چند خصوصیت داشته باشد.

اول این که ما به قوانین مرکز مدیریت اهمیت ویژه می دهیم و علاوه بر آن قوانین یک قوانین داخلی هم داریم و این اهمیت ویژه باعث شده که شیرازه مدرسه حفظ بشود. جدیت در آموزش چه در مرحله تدریس و چه مرحله برنامه ریزی هایی که بالاخره هست در قسمت آموزشی، ایجاد فضای علمی، رسیدگی به امور تحصیلی طلبه ها ، باعث شده که یک فضای خوب علمی حاکم شود. البته این را که می گوییم خوب حد مطلوبی است که ما انتظار داریم نیست ولی نسبت به مدارس می گوییم.

دوم ارزش گذاری واقعی علمی طلبه ها است. یعنی ما در نمره دهی 25 صدم نمره به کسی اضافه نمی دهیم. نمره کازرون نمره واقعی است. این هم باز تعبیر یکی از بازرسان قم هست که در زمان حاج آقا بنیادی ایشان می فرمودند که آن بازرس گفته که نمره زیر 10 شما برای ما ارزش بالاتر از نمرات بالای فلان جاها هست و این باعث شده که هم طلبه ها خودشان از لحاظ آموزشی بالا بکشند و احساس نکنند که ما یک نمره ای می گیریم و این یک ویژگی هست که بعضی مدارس این را ندارند و در این قسمت ضعف دارند. حتی بعضی از مدارسی که عنوان دارند و در استان مطرح هستند به هر حال در قسمت نمره دهی به هر حال مشکل دارند و گاهی عمدی هم نبوده و از روی غرض هم نیست که حالا استاد یا مدیر می بیند در طول سال طلبه زحمت کشیده و از روی دلسوزی های این چنینی و یا هر انگیزه دیگر این کار را انجام می دهند.

سوم ویژگی در بحث مباحث اخلاقی اهمیت ویژه ما نسبت به مباحث انجام واجبات و ترک محرمات است اما در مباحث مستحبات هیچ مورد الزامی نداریم. عرض ما به طلبه ها هم این بود که گفتیم ما می خواهیم سبک خود خدا پیش بگیریم. اگر این مستحب واجب بود خدا خودش واجبش می کرد چرا ما خودمان الزامش کنیم که حتماً باید نماز شب بخوانی اما طلبه ها را برای نماز شب تشویق می کنیم  یا مستحبات دیگر ولی الزامش نمی کنیم. پیگیری می کنیم ، تذکر می دهیم ، تشویق می کنیم اما اجبار نمی کنیم ولی نسبت به واجبات و محرمات اصلاً کوتاه نمی آییم.این جدیت در این بحث و از آن طرف عدم اجبار یک تعادل خوب اخلاقی ایجاد کرده است. ما الان در مدرسه گناه مشهود نداریم. البته این تصور نشود که در حوزه ها گناه مشهود وجود دارد. نه این گونه نیست. و الحمدالله یک جو اخلاقی هم حاکم است.

 چهارم این که ما نسبت به مشاوره اهمیت ویژه می دهیم. برای این کار ما مسئول مخصوص با اتاق مخصوص داریم. همه اساتید روزانه برای یک ساعت در اینجا حضور دارند. همه نوع مشاوره اعم از اخلاقی ،علمی ، خانوادگی، روحی مسائل تربیتی و ...

آیا مواردی بوده که حل شده باشد؟

بله حتی مشکلات خانوادگی بوده که حل شده است، مشکلات اخلاقی بوده که بارها مکرر بالاخره طلبه ها مراجعه دارند. برای این کار ما آمدیم و مَدرس ها را به اساتید واگذار کردیم. قبلاً مَدرس داشتیم که اساتید می رفتند کلاس و بعد بین کلاس ها به دفتر می آمدند . الان ما اتاق به اساتید داده ایم و همه کلاس های استاد در آن جا برگزار می شود و کلیدش دست استاد است. و هر استاد خودش یک دفتر دارد و این فضایی ایجاد می کند که ارتباطات با طلبه ها راحت تر و بیشتر می شود و هم یک راحتی به استاد داده که 24 ساعت در اختیار اوست و هر وقت بخواهد می تواند مطالعه و ... در آنجا داشته باشد. اساتیدی داشتیم که شب می آمدند و در اینجا و در اتاقشان مطالعه می کردند و این خیلی زیبا بوده و برای طلبه ها الگویی بوده است. این هم یک ویژگی بود اگرچه کار کوچکی بود.

ویژگی دیگر این که ما فعالیت های فوق برنامه مختلفی داریم برای طلبه هایمان که گاهی کمتر در مدارس اجرا می شود و همین باعث ایجاد یک جامعیتی در طلبه ها می شود. به صورت خلاصه طلبه با این که به حد مطلوب نرسیده ولی نسبتاً جامعیت و اعتدال پیدا می کند و از اینجا خارج می شود. و این یک خصوصیت خوبی است که حوزه کازرون دارد. منظور از اعتدال این است که طلبه افراط و تفریط نداشته باشد به طور مثال در مسائل سیاسی نه بی تفاوت است و نه خیلی آن چنان سیاسی  است  که درس را رها کند و همه اش به امور سیاسی بپردازد. همین طور در مسائل فرهنگی.

در بحث مسائل فرهنگی شما ممانعت از حضور طلبه ها در مسائل فرهنگی نمی کنید؟

اصلاً ممانعت نمی کنیم به جز مسئولیت پذیری. گفته ایم مسئول نشوید. چون مسئول بشود دائماً هم وقتش و هم فکرش مشغول آن کار می شود. یعنی سر کلاس هم که هست دائماً در این فکر هست که امشب که به مسجد بروم چه کاری انجام بدهم. اما تازه تشویق هم می کنیم به عنوان مربیان طرح صالحین با سپاه همکاری می کنیم و طلبه هایمان را اعزام می کنیم. به آنها هم می گوییم که به عنوان مربی گری و فعالیت های این چنینی البته محدود. مسئولیت نپذیرند. مسئولیت کار دیگران مثل یک دبیرستانی یا یک دانشجو یا ... می تواند این مسئوالیت را بر عهده بگیرد. طلبه کارش مربی گری است. در ارتباطی که طلبه ها با عموم دارند این هم اعتدال است. در مباحث اخلاقی باز هم اعتدال است. نه خیلی خشک مقدسی که امکان ارتباطش با جوانان امروزی نباشد و نه آن چنان که اهل گناهی باشد.

این مباحثی که مطرح می کنید بر اساس فضای مدرسه است یا این که نه شما آموزش دارید؟

نه،نه فضا. البته آموزش پشتیبانی فضا است. یکی از چهار عامل مهم تربیتی بر اساس گزارش روانشناسان؛ محیط است و ما از  این عامل استفاده کرده ایم. فضا سازی و محیط اگر سالم شد خیلی راحت کار صورت می گیرد. ولی باید برنامه های فضا سازی از قبل داشته باشیم و گرنه اگر این گونه نباشد فضا سریع آسیب می بیند.

به طور مثال شما توانایی فرهنگی را چگونه به طلبه ها از طریق فضا منتقل می کنید؟

علاوه بر آن جلساتی که هست با همین اعزامشان به این طرف و آن طرف با آموزش های مقدماتی که برای آنها داشته ایم. که بعداً توضیح می دهیم که خود به خود اینها فضا ایجاد می کند و خود به خود به هر حال طلبه را هل می دهد به سمت برنامه های فرهنگی در عین حال از آن طرف هم یک سری کِشنده درسی هم داریم که نمی گذارد خیلی از این طرف هم برود.

در بحث پژوهش هم همچنین ما واقعاً پژوهش را جدی گرفتیم. جدی گرفتن پژوهش به خاطر این بود که  ما می دانستیم که پژوهش جایگاهش واقعاً در حوزه ویژه و ضروری است. به خاطر این که اگر طلبه ای توانایی پژوهش داشته باشد و مزه تحقیق را چشیده باشد انگیزه پیدا می کند برای درس خواندن و می داند این درسی را که می خواند کجاها به درد او می خورد. اما اگر طلبه مزه تحقیق را نچشد احساس می کند که فقط دارد انبار می کند. همچنین پژوهش طلبه را آماده می کند که در آینده بتواند خدمات ارائه کند. لازمه تمام فعالیت های طلبه هر کار که می خواهد انجام بدهد، تدریس ، تحقیق، تألیف و در هر امری که بخواهد برود باید محقق باشد تا بتواند مطلب ارائه بدهد. اگر طلبه این ویژگی را نداشته باشد شاید طلبه با اخلاق حتی با تقوا باشد ولی مفید نیست. البته ما پژوهش ها را جدی گرفتیم و هم هدفمند کردیم. تا اندازه 30 یا 40 درصد جلو رفتیم اما داریم به همین سمت حرکت می کنیم. طلبه ها را حساس کردیم که موضوعاتی که الان با آن سر و کار دارند و مورد  نیاز خودشان و جامعه است بروند و پیدا کنند. خصوصیت خاص شهید مطهری هم همین بود که این ضرورت اجتماع را سریع درک می کرد و از منابع دینی در آن زمینه جواب می داد. و همین باعث شد که الحمدالله در زمینه پژوهش ما بین کل مدارس کشور امسال اول شدیم.

مقام اول شما از لحاظ تعداد بوده یا از لحاظ کیفیت کارهای پژوهشی؟

براساس گزارشی که خود جشنواره علامه حلی به ما داد هر دو بوده است. چون ما دو سال پشت سر هم اساتیدمان، آقای سهراب پور، آقای چراغی رتبه آوردند یعنی تحقیق خودشان رتبه آورده است. علاوه بر آن تحقیقات خود طلبه ها که ارسال کردیم هم بر اساس تعداد و هم از حیث کیفیت برتر بوده اند. البته خدمت آقای چراغی (معاونت پژوهش مدرسه) هم عرض کردم که به هیچ وجه ما خوشحال نیستم چون حقیقتاً تا مطلوب خیلی راه مانده است. به طور مثال اگر فرض کنیم که مطلوبمان 100 پله است الان پله های ابتدایی آن یا پله های دوم و سوم هستیم. خیلی راه مانده و خیلی از برنامه ها داریم که هنوز نتوانسته ایم آن ها را اجرا کنیم. به طور مثال طرح کتاب سال داریم یعنی این که هر سال ما یک کتاب به عنوان کتاب مورد نیاز و مفید توسط خود طلبه هایمان به بازار ارائه بدهیم. این موضوع تا اندازه ای جلو رفته ایم و کتاب اولش هم تا اندازه ای جلو رفته است. آن هم کتاب زیبا و جالبی که واقعاً نیاز همه طلبه ها و روحانیون است. البته چیز ساده ای هست که هنوز چاپ نشده است.

موضوع کتاب چیست؟

موضوع آن اصطلاحات علوم حوزوی است. هر طلبه و روحانی که سال‌های گذشته را بخواهد به یاد بیاورد یک دور این کتاب را بخواند تمام اصطلاحات صرف و نحو و منطق و فلسفه و کلام و اصول و ... را در ذهن می آورد. هم برای مراجعه خوب هست و هم مطالعه. الآن این جایش در حوزه خالی است.

این موضوع کتاب از جانب شما برنامه ریزی می شود یا ابتکار خود طلبه ها است؟

این کار به صورت برنامه ریزی شده و با استفاده از هیئت تحریریه انجام می گیرد و انتخاب موضوع به وسیله خودمان و با توجه به این که مورد نیاز باشد و قابل ارائه باشد صورت می گیرد. ولی در تحقیقاتشان بینابین است. ما یک موضوعی می گوییم منتهی اگر خودشان موضوعی اعلام کردند که دیدیم مفید است تأیید و تصویب می شود و می روند و تحقیق می کنند. در مجموع جدیت در آموزش، اخلاق و پژوهش ویژگی است که ما از حاج آقا بنیادی گرفته ایم. چون اگر در کار جدی نباشیم اینجا خوابگاه می شود.

نظر شما در رابطه با میزان موفقیت معاونت های مختلف تان چه آموزشی چه پژوهشی و چه تهذیب به چه صورت است؟

حقیقتاً ما راضی نیستیم. یعنی در همه معاونت ها تعدادی طرح زمین مانده است. البته نه اینکه کوتاهی می شود بلکه کار خیلی زیاد است و درگیری خیلی زیاد است. و البته قدم به قدم که ما هم گفتیم تدریجی باید اجرا کنیم. و سال به سال به سمت طرح های جدیدتر پیش می رویم منتهی اینکه بخواهیم بگوییم موفق بوده ایم خودمان چیزی نمی گوییم ولی چیزی که دارند می گویند، که ما سال گذشته بین حوزه های منطقه غرب که حدوداً 100 مدرسه بود جزء مدارس برتر شناخته شدیم. در آن 10 یا 15 مدرسه ای که از دست آیت الله مقتدایی جایزه گرفتیم. دو مدرسه امکان ارائه ی طرح هایش داشت یکی مدرسه اراک بود و یکی هم مدرسه کازرون. مدرسه اراک هم طرح و برنامه ای ارائه نداد و یک تعداد پیشنهاد داشت و بعد از آن یک ربع به ما اجازه دادند که صحبت کنیم و طرح ها که ارائه دادیم بعد از آن هجوم مدیران به ما زیاد شد که طرح و برنامه هایتان را مکتوب به ما بدهید که می خواهیم اجرا کنیم. در مجموع با توجه به گزارش بازرسان به صورت نسبی مدرسه  کازرون نسبت به مدارس دیگر جزء مدارس برتر است.

یکی از کارهایی که براساس نیاز شهرستان انجام گرفته افتتاح مرکز نشر معارف هست، توضیحی پیرامون این مسئله بدهید ممنون می شویم.

مرکز نشر معارف اثر خوب جناب حجت الاسلام حاج حسین بنیادی است که ایشان زحمت کشیدند و با درایتی که در این قسمت داشتند مرکز نشر را راه اندازی کردند . هدف ایشان خیلی بالاتر از آن چیزی هست که الان دارد اجرا می شود حتی زمان خودشان اجرا شد. اما زمان خودشان اوایلش بود که تشریف بردند. منتهی مرکز نشر حقیقتا خودش یک نهاد می تواند باشد براساس آن وظایفی که برایش تعریف شده یک مرکز بزرگ و مهمی می تواند باشد که برنامه اجرا کند. چیزی که الان در مرکز نشر ارائه می شود پاسخگویی به مسائل شرعی است در زمینه های مختلف فقهی، احکام، عقاید، مشاوره های مذهبی، خانواده، و در قالب های مستقیم به صورت مستقیم یا تلفنی به صورت پست  صوتی با شماره 144 یا به صورت حضوری انجام می گیرد. حضوری برای برادرها هست منتهی ما ورودی را در حوزه گذاشتیم نه اینکه در را بستیم که کسی حضور پیدا نکند.

پس خانم ها به چه شکل از این مرکز استفاده می کنند؟

این موضوع را پیش بینی کردیم با حوزه خواهران هماهنگ کردیم و یک اتاق را برای مشاوره تعیین کردند و یک بخشی را خودشان ارائه می دهند و یک بخشی هم اگر نیاز باشد اساتید حوزه مثل آقای سهراب پور می روند و ارائه می دهند. البته خواهرها اگر بخواهند با خود حوزه ارتباط برقرار کنند به صورت تلفنی این کار ممکن است و اگر حضوری نیاز دارند به حوزه علمیه خواهران تشریف ببرند.

دلیل خاصی داشت؟

بعضی از خواهرها که از لحاظ پوشش خیلی رعایت نمی کردند اما در عین حال به مشاوره دینی احتیاج داشتند به نشر معارف مراجعه می کردند. از یک طرف نمی توانستیم به آنها بگوییم داخل نیایید و از طرف دیگر هم نمی توانستیم راحت اجازه بدهیم که به داخل بیاید؛ چون بالاخره دید عموم این طور است که اگر در حوزه علمیه این خواهرها می آیند و می روند دیگر الفاتحه! ما گفتیم این صحیح نیست و صلاح نیست و شأن حوزه بالاتر از این است و از آن طرف هم نمی شود که حالا آن خانمی که نیمه حجاب است و بدحجاب است نگذاریم بیاید و مشاوره نشود. لذا جلوگیری کردیم برای این که بعداً حرفی، صحبتی  مطرح شود . از طرف دیگر حوزه الگو هست برای ادارات مختلف و نباید این چنین حالتی داشته باشد.

برنامه دیگری که الان دارد انجام می گیرد این است که ما در سالن نشر معارف جلسات مختلف و دوره های مختلفی داریم. مثلاً تابستان ها برنامه آموزش برخی از مراکز سپاه در اینجا برگزار می شود. مربیان طرح صالحین و ... گاهی جلساتشان در این جا گرفته می شود. دوره هایی که خود حوزه برگزار کرد مثل دوره نقد ادیان و مذاهب که ما برای 330 معلم و طلبه در تابستان حدودا 28 روز برگزار کردیم و یا در زمینه های مهدویت، مسیحیت، شیطان پرستی، وهابیت و بهاییت موضوعاتی بود که اساتید خوب درجه یک قم را به کازرون آوردیم و هر کدام 3-4 روز مباحث خود را ارائه دادند.

سالن همایش الحمدالله خوب و فعال است. البته دلمان می خواهد فعال تر بشود منتهی مشکلاتی داریم.

برنامه دیگری که آنجا ارائه می شود و امکان استفاده اش است بانک اطلاعات است. که بالاخره نرم افزار های اسلامی مذهبی در آنجا هست. و فضای استفاده از این نرم افزار ها هم در آنجا مهیا است و می توانند استفاده کنند.

هنوز آن سیستم ها در آنجا هست؟

کامل نه، چون تعداد زیاد بود و احتیاج داشتیم، بخشی از آن ها را بالا آوردیم و در قسمت های مختلف استفاده کردیم. اما سه یا چهار دستگاه در آنجا هست که اگر کسی بخواهد بیاید امکانش هست که از آنها استفاده کند.

اما برای نشر معارف ما یک آموزش های صنفی لحاظ کردیم که در این قسمت هنوز کامل موفق نشدیم. البته برای معلمان جلسات متعدد رفع شبهات داریم و همین آموزش نقد ادیان که تا اندازه ای صنفی بود ولی برای صنف بازاریان، اداریان، مدیران و ... طرح هایی بوده که از ابتدا هم در ذهن حاج حسین بنیادی بوده منتهی اجرا نشده و تا حالا امکان اجرایش نبوده است.

ما دو مشکل بزرگ در نشر معارف داریم که در واقع هر دو به یک مشکل بر می گردد. بحث بودجه و نیرو که بر می گردد به همان بحث مالی. ما در این قسمت مشکل داریم و به مسئولینی که می آیند هم این مشکلات را انتقال داده ایم. مشکل هم در این است که قم و مرکز مدیریت حوزه ردیفی برای مراکزی مثل نشر معارف ما ندارند.

از طرح هجرت نمی شود استفاده کرد؟

نه چون طرح هجرت حتماً باید در روستا باشد. اصلاً طرح هجرتی ها نباید در شهر باشند. شرط حضورشان در شهر این است که باید استاد باشد و اگر اینگونه باشد دیگر نشر معارف نمی تواند کار کند. لذا چون ردیف بودجه حتی نیرویی نداریم و همچنین اگر یک طلبه ای بخواهد از قم به این جا بیایدباید کل پرونده اش و شهریه و معافیت همه قطع شود و بیاید در اینجا برای ما نشر معارف را اداره کند که این هم، اصلاً امکانش نیست؛ بنابراین کسی نمی آید و ما هم امکان تأمین کامل اینجا را نداریم و اگر از لحاظ مالی بتوانیم، از لحاظ پرونده ای و جایگاه تحصیلی طلبه اصلاً امکانش نیست. درخواست هم داده ایم و بازرسان مختلف حتی از شورای عالی هم آمدند منتهی چون قانون کلیشان چنین چیزی در آن وجود ندارد بنابراین برنامه ای ندارند و همین باعث شده که این زمین بماند. حقیقتاً اگر آقای رضا دریاب این جا نبود شاید به طور کامل تعطیل می شد؛ در عین حال ما هر کاری که توانسته ایم در این مرکز انجام بدهیم ، انجام داده ایم. و بیشتر از این دیگر توان مان نبوده چه توان وقتی و چه توان مالی و نیرویی. در عین حال طرح و برنامه زمین مانده برایش زیاد داریم.

حاج آقا اگر شما بخواهید حوزه را در ساختار فرهنگی شهرستان تعریف کنید چه ساختاری برایش ارائه می دهید؟

فرهنگی خاص یا عام؟

فرهنگ عام

در فرهنگی عام کل فرهنگ دینی یک بخشی از فرهنگ است و خود به خود جایگاه خاص می شود و حوزه علمیه حقیقتاً در امور فرهنگی دینی و همان طور که عرض کردم منظورتان مدرسه ماست یا مجموعه حوزه که امام جمعه هم شامل می شود. اگر کلی منظور باشد حقیقتاً محور بحث دینی است.

شما محور بودن را با توجه به جایگاه امام جمعه می گویید؟

بله حقیقتاً

و اگر بخواهید مدرسه را در نظر بگیرید؟

مدرسه بخشی فعالیت های دینی شهر را دارد ارائه می دهد و ما چون  رسالت اصلیمان پرورش طلبه است و اگر ما این رسالت را خوب ارائه بدهیم بهترین خدمت را به فرهنگ دینی کرده ایم. در عین حال مدرسه علمیه یک بخشی از این فعالیت ها را دارد انجام می دهد. چیزی در حدود 80 درصد فعالیت های اقامه جماعت در شهر حوزه علمیه دارد برگزار می کند. همانطور که مستحضرید

حوزه علمیه چه جایگاهی در فرهنگ دینی دارد؟

کاملاً خاص و ویژه است. یعنی اگر مساجد را بکشیم بیرون مراکز دینی دیگر خیلی معنای چندان ندارد که به صورت عموم دارد خدمات دینی را به صورت گسترده ارائه می دهند. در مسجد مهم ترین عنصرش اقامه جماعت هست و این را حوزه علمیه دارد تعیین می کند. حالا مدرسه علمیه اعم از اساتید و طلابش.

شما فرقی بین فرهنگ دینی با فرهنگ کلی شهرستان می بینید؟

در کلان نه ولی خوب فرض کنید یک فرهنگی مثل فرهنگ رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی این خود جزء فرهنگ عمومی است. حالا حوزه در کل بیشتر فعالیت های دینی خاص دارد و خود به خود آنها هم برآمده از فعالیت های فرهنگ دینی است. اگر ما مباحث فرهنگ دینی را خوب و کامل ارائه دهیم قطعاً فعالیت های دیگر فرهنگ عمومی هم تحت تأثیر قرار می گیرد.

حاج آقا این به صورت یک دور است و اگر ما این مدرسه را هم در نظر بگیریم آخر وظیفه خیلی گرانی به عهده همین مدرسه علمیه است. به طور مثال تصحیح باورهای غلط فرهنگی.

چطوری؟

بالاخره از راه طلبه هایی که در نماز جماعات شرکت می کنند.

الان این کار را داریم و حتی بیشتر از این را داریم.

بالاخره نمی شود برداشت دانشکده ای را از اینجا داشت. این در ذهن تداعی می شود که برای کنترل توقعات شما دارید این مطلب را بیان می کنید.

دقیقاً همین طور است که می گویید.

ولی خودتان قبول ندارید.

ولی خودم قبول دارم که 70-80 درصد ما وظیفه مان آن است و نباید از آن وظیفه اصلی غافل شویم.

به طور مثال شما خودتان یک مصاحبه با نشریه سلمان داشته اید که در آن مطرح کرده اید که «در زمینه فعالیت های فرهنگی در سطح شهرستان طرح های زیربنایی در دست مطالعه داریم که به مرور پس از تکمیل به اجرا گذاشته می شود.» با توجه به این شما خودتان کارکردی که برای حوزه در نظر گرفته اید کارکرد مدرسه ای نیست.

این درست است منتهی حقیقتاً شما خودتان به عنوان قاضی و یک کارشناس دینی به اين سوال جواب دهيد: آیا ما صلاح اسلام هست که امور تبلیغی دین را دست طلبه پایه یک تا شش که در حال آموزش و تربیت است بدهیم و آن هم تمام برنامه ها؟ سوال دوم: آیا به صلاح خود طلبه هست که ایشان را وارد فعالیت های فرهنگی زودهنگام کنیم به گونه ای که درسش متلاشی شود؟

این مسئله را هیچ کس قائل نیست. واین را هم می دانم که شما معتقدید که بحث فعالیت های فرهنگی شهرستان با محوریت حوزه باید انجام شود.

این را که ما هم داریم انجام می دهیم.

بالاخره بیایید به طور کلی کار را بگیرد و به طور درست و کامل انجام بدهید.

ما این کار را نکرده ایم و نخواهیم کرد و توصیه هم نمی کنیم . یعنی سه راه وجود دارد که ما کلاً آموزشی باشیم و هیچ کاری به امور فرهنگی شهر نداشته باشیم. دوم اینکه تماماً به امور فرهنگی اولویت اول را قائل باشیم و طلبه هایمان را 80-90 درصد به امور فرهنگی بپردازیم. که واقعاً هم می توانند به هر حال سر و صدای زیادی ایجاد کنند. سر و صدا و نه تأثیر. راه سوم این است که بینابین باشد. یعنی این که بیاییم 70-80 درصد اختصاص بدهیم به رسالت اصلی، آموزش و تربیت طلبه باشد و بعد تربیت طلبه یعنی تربیت یک مبلغ خوب در آینده و بعد در کنارش بیگانه از مسائل شهر نباشیم. نماز جماعت ها را تأمین کنیم. جلسات و منبرها را تأمین کنیم. رسالت حوزه دیگر هر چه هست. پاسخ به سوالات دینی مردم مشاوره های دینی مردم اینها را تا اندازه توانمان تأمین کنیم.

راه چهارمی هم هست، برنامه ریزی برای حضور روحانیون داشته باشید، فکر بکنید برای گسترش امر تبلیغ و این را هم در کنار آن در نظر بگیرید و رسالت حوزه علمیه هم داشته باشید.

احسنت. آن جملاتی که گفتم برای این بود که جلوگیری بشود از این توقعاتی که عرض کردید. چون حقیقتاً این وظیفه سازمان تبلیغات است یا حوزه علمیه؟ وظیفه امام جمعه است یا مدرسه علمیه؟ بخشی از آن وظیفه سپاه است و اداره اوقاف یا ماها؟

به طور مثال سپاه بخواهد بحث تربیت نیروهای بسیج را انجام بدهد باید سراغ چه کسی برود؟

بیایند از ما مربی بخواهند ما به آنها می دهیم.

بحث ما بازیگری نیست.

کسی که برنامه ریزی می کند باید نیرو و پول و همه امکاناتش را فراهم بکند. فرض کنیم ما زمینه حضور مبلغین را در شهر فراهم کردیم. این کار یعنی تأمین مسکن، امکانات دیگر به معنای عام آن. این اصلاً برای ما امکان پذیر نیست. چه کسی این کار را انجام می دهد؟ امام جمعه یا مدیر حوزه؟

تلفیقی از هر دو.

بله ما به وسیله طرح و برنامه اینها را گفته ایم و می گوییم و پشتیبانی هم می کنیم از مبلغینی که در این قسمت می آیند. پشتیبانی گفتاری و حمایتی. اما حقیقتاً چه دست ماست. وقتی ما باید به میدان بیاییم که توانایی اجرا داشته باشیم. طراح مجری است. کسی که طرح داد باید خودش بیاید و اجرا کند. یا طرح ندهید یا اگر دادید باید بیایید و اجرا کنید. ما اگر طرح دادیم باید بیاییم و اجرا کنیم.

در بحث این که می گویم ما مدرسه علمیه ایم و نه حوزه باید عرض کنم که ما سال اول که آمدیم همه ادارات تبلیغی که متصدی امور دینی هستند توقعات زیادی از حوزه داشتند. به نظر بنده یک مدیر خوب اگر واقعاً می خواهد خدایی کار کند و وظیفه اش را انجام دهد نه اینکه پرسر و صدا باشد این است که طلبه خوب تربیت کند. حالا طلبه خوب یعنی درس خوان با تقوا و کسی که توانایی امور تبلیغی و فرهنگی را پیدا کرده باشد.

حاج آقا با توجه به شناختی که از شما داریم این تعریفی که شما از حوزه یا مدرسه علمیه دارید با تعریفی کارکردی با توجه به شرایط حال می باشد و اگر شرایط تغییر کند شما فراتر از وضع موجود اقدام می کردید.

قطعاً و یقیناً همین طور است البته نباید فراموش شود که این به عنوان مجموعه اولمان نیست چون ما دیدیم که ما یک مجموعه ای از طلبه ها را داشتند اما طلبه ها را در یک امور غیر اصلی انداختند گرچه آن امور هم اصلی بوده است ولی امور درسی و آموزشی طلبه نابود شده و این صحیح نیست. چرا که نه خدمت به آن طلبه است و نه خدمت به اسلام و نه خدمت به شهر. این مسئله به ما فشار می آورد به طور مثال اگر به امور تبلیغی بیشترین سهم را بدهیم امکانش هست، از تشویقات عمومی خیلی بهره مند شویم. اما حقیقتاً تو خالی انجام می گیرد.ما می خواهیم تا آنجایی که می توانیم طلبه تو پر ارائه دهیم. بر اساس آیه قرآن تا الان هر چه خوبی بوده از خدا بوده و هر چه که بدی بوده از ما. ادعایی نداریم. در عین حال بعضی از برنامه ها ممکن است که نداشته ایم اما در کلان حجم امور تبلیغی که در زمانی که بنده به عنوان مدیر به اینجا آمدم توسط حوزه علمیه انجام گرفته به نظر بنده خیلی بیشتر از قبل بوده است. همان طور که قبلاً هم گفتم نه همه برنامه ها یک برنامه هایی مثل طرح معراج و ... که قبلاً داشتیم الان نداریم. البته ما هنوز به ثمردهی نرسیده ایم. الان مبلغان پایه 5و6 سالهای گذشته را می فرستم. طلبه هایی که بنده پذیرش کرده ام هنوز پایه 4 هستند. ثمردهی اینها یکی دو سال آینده است. در آن زمان با تعداد نیروی بیشتر و طلبه هایی که خودم با آنها کار کرده ام با افکار خودم با اخلاق خودم در اختیار داریم و بهتر می توانیم امور فرهنگی، تبلیغی شهرستان را انجام دهیم.

ما در امور فرهنگی به این حد رسیدیم که یک چیزی مثل طرح کاد سابق انجام دادیم بدین معنا که حضور طلبه به عنوان مربی به شکل یک طرح نیمه اجباری در کنار ساعات درسی در مدارس قرار بدهیم. گرچه هنوز تصویب نشده اما در جلسه شورا به عنوان یک طرح مطرح شده است. و این طرح بدین گونه است که برای طلبه تعریف می شود که در طول سال فلان مقدار ساعت حضور فرهنگی در مدارس یا مساجد داشته باشد. کار خیلی زیاد است مخصوصاً در شهرهای کوچک. کسی که طلبه می شود همه از او انتظارات و توقعاتی دارند به او می گویند هفته ای نیم ساعت یک جلسه ای برای ما داشته باش. حال او نمی داند همین یک شب یک شب نیست. غیر از او کسانی دیگر هم هستند. یک روحانی در کازرون دو یا سه برابر ظرفیت کار انجام می دهد. نبود تعداد متناسب روحانی از یک طرف و فشار کاری از یک طرف باعث سنگینی کار شده که ما از خیلی کارهایمان باز مانده ایم.

این جمله ای که از شما خواندم را توضیحی می دهید؟  

طرح های زیربنایی یک بخشی از آن اجرایش با خودمان است و بخش دیگرش اجرای آن با دیگران است. به طور مثال یکی از کارهایی که انجام دادیم گرچه ساده بود اما زیر بنایی است. ایجاد نشر احادیث اهل بیت بود. مرکز آن در مسجد زید ایجاد شد و الان هم دارد در بازار اجرا می شود. ما دیدیم که مردم تشنه جملات زیبا هستند و در بازار و جاهای مختلف جملاتی از زرتشت و ... و حتی از پادشاهان زده می شد. گفتیم چرا مردم وقتی تشنه چنین جملاتی هستند ما جملات حکیمانه و خیلی زیبا از اهل بیت خیلی زیاد داریم. حتی جلسات متعدد که گرفته شد گفتیم نهضت نشر احادیث اهل بیت راه بیفتد و احادیث واقعاً منتشر شود. فاز اول این کار در بازار انجام گرفته، فاز بعدی کار دیوارها بود که الحمدالله آقای مشی آمدند و انجام دادند و این واقعاً جای تقدیر و تشکر دارد که به صورت گسترده این کار انجام شد. نشر احادیث اهل بیت در 24 قالب مختلف توسط آقای علی سهراب پور تنظیم شد و الان یک یا دو قالب آن دارد اجرا می شود. احادیث را آقای همت سهراب پور انتخاب می کنند و واسطه جناب آقای میثم سیروس است و اجرا کننده جناب آقای توفیقی و دوستانشان و عده ای از بازاریان هستند. ما خواسته ایم که خود بازاریان این کار را انجام دهند و بشوند مرکز فرهنگی بازار. کار دیگری که به عنوان طرح برای خود بازار داشته ایم. ایجاد بعضی برنامه ها برای بازار بوده است. چون اگر بازار اصلاح شود خیلی از کارها حل می شود. طرح دیگر طرح هیئت بازاری ها بوده است. که این هم الحمدالله پارسال با شروع دهه محرم یا دهه فاطمیه راه افتاد.

هر سال که مراسمی در بازار بوده است.

نه آن مسئله از جانب امور صنفی بوده و بازاریان استقبال نکردند و می گفتند اینقدر به ما فشار می آورند که مجبوراً تعطیل بکنیم و ... گفتیم خودتان بیایید یک هیئتی را راه بیاندازید و برنامه های مذهبی به مناسبت های مختلف خودتان با بودجه خودتان برنامه ریزی کنید. یعنی ساعتی بگذارید که بازاری مشکلی نداشته باشد. ساعت 5/6 صبح تا 8 صبح مقرر کردند.

از جانب بازاریان از این طرح استقبالی هم صورت گرفت؟

استقبال زیادی صورت گرفته خودشان پول داده اند، امکانات داده اند، سخنران و مداح برده اند و در مراسم شرکت کرده اند. حاج آقا خرسند در آنجا حضور یافت. کار به شکل مردمی صورت می گیرد ولی ما هم از دور دستی در کار داشتیم که بالاخره امورش کم و زیاد نشود. الحمدالله خوب بود و خوب اجرا شده است. با مسجد بازار هم الان برای بازاری ها هماهنگیم و قرار شد برایشان احکام بازار هم کلاس داشته باشیم. در دو قالب حضوری و غیر حضوری اجرا شود. بحث بر این مسئله بود که آنها می گفتند در مسجد بازار برگزار شود و ما گفتیم در نشر معارف و در نمازخانه اجرا شود تا بازاری ها در محیط حوزه بیایند. البته برای بازاری ها یک جلسه تفسیر داریم که از وقتی که به اینجا آمدم شب های دوشنبه تعدادی بازاری ها به همین دفتر می آیند و جلسه تفسیر برایشان داریم. برای احکامشان قبل از عید صحبتش بود که برای بعد از تعطیلات جلسات راه اندازی شود در هر جا که توافق شد، اجرا شود. برای معلمان هم برنامه های آموزشی داشتیم که اجرا خواهیم کرد و بخشی از آن اجرا شده است.

بیشترین نظر بنده روی مساجد بوده است و بعد از آن مدارس. ما دلمان می خواهد که بتوانیم یک مرکزی تشکیل دهیم که این مرکز تمام فعالیت های فرهنگی مسجد را مدیریت کند. در این راستا جلو هم رفتیم و شاید 8 جلسه اش هم گرفتیم. امام جمعه، سپاه، سازمان تبلیغات، اداره اوقاف، آموزش و پرورش و یکی دو اداره دیگر در این جلسات حضور داشتند. اول مشکلات مساجد مطرح شد و بعد راهکار آن را دادیم. خلاصه آن جلسات تعطیل شد اما یک نتیجه داد. خودتان شاهد هستید مدیریت این ادارات خیلی سخت است که یکی بخواهد این ها را جمع کند و برنامه شان واحد باشد خیلی سخت است. ولی یک نتیجه خوب داد و مرکز رسیدگی به امور مساجد در کازرون تشکیل شد. این مسئله خروجی آن جلسات بود. ولی نتوانستیم چون اختیارش دست ما نیست. سپاه یک برنامه برای خودش دارد و همین طور در بقیه مکان ها.

در این مسئله مساجد خیلی حرف داریم. حساب کردیم یک جوان از اول دبیرستان که می آید تا بخواهد به دانشگاه یا سربازی برود در این مدت که به مسجد می رود چیزی درحدود 1500 یا 2000 ساعت مفید در مسجد است. در حالی که وقتی خارج می شود یک روخوانی قرآن بلد نیست. ما این مسائل را صحبت کردیم و برنامه ریزی کردیم که این مسائل هدفمند شود. طرح آموزشی داشته باشیم، طرح تربیتی داشته باشیم و ... منتهی الان آن مرکز رسیدگی به امور مساجد، بحث امام جماعت، بحث مشکلات هیئت امنا را بر عهده گرفته و به مرکز امور رسیدگی به مساجد کشوری هم متصل می شود.

ما در این جلسات گفتیم که بیایم ببینیم که چرا بعضی مساجد در اموری رشد یافته بودند و در امور دیگری ضعیف کار کردند، مثل مسجدالنبی و امام حسین (ع) و ... . چون آنها برنامه داشته اند. اشکالی که ما به سپاه می گیریم این است که شما نتوانسته اید برنامه خوبی به مساجد بدهید و هر کسی هم رشد کرده خودش برنامه داشته است. نه اینکه برنامه ندارید بلکه نتوانسته اید. بنابراین بیایید دست به دست هم بدهیم که توانایی پیدا کنیم. این توفیق حاصل نشد، گرچه جلساتی گرفته شد و همه هم خوشحال بودند از این اتفاق اما در اجرا که می رویم نه اینکه اداری هستند امکانش نیست.

برنامه مدارس را پیگیری می کنیم که بتوانیم به صورت اعزام های منظم هفتگی حضور پیدا کنیم و الان یک تعداد از روحانیمون را معرفی کرده ایم. البته محدودیت از جانب آموزش و پرورش بوده در این قسمت.

به نظر ما طلبه ها علاوه بر دروس حوزویشان یک مهارت هایی را داشته باشند و بگذرانند که آن مهارت ها آنها را مفید بار می آورد. این مهارت ها اعم از ریز و درشت امور فردی و اجتماعی و ... است. ما یک برنامه فوق برنامه ریختیم که اینها از کوچکترین مهارتی که نیازشان هست مثل خط تحریری در آن گنجانده شده تا به مهارت های یک مبلغ و سخنوری و ...در آن است. نحوه اجرا دو طرح دادیم. یکی این که هر ترمی یک یا دو موضوع همزمان با درسی که می خوانند بگذرانند. طرح دوممان که الان به اندازه زیادی هم روی آن توجه بیشتری شده است ولی هنوز اجرا نشده این است که ما در هر ترم یک هفته درس هایمان را تعطیل کنیم و به صورت متمرکز آن هفته به فعالیت های فوق برنامه و فشرده بپردازیم. اگر تا پایه 6 داشته باشیم طلبه 12 ترم در اختیار ما است. با این طرح 12 هفته فعالیت فوق برنامه طلبه انجام می دهد. بخشی از موضوعاتی که در این برنامه گنجانده شده است عبارتند از: خط تحریری، تصحیح نماز، آموزش نظامی، آموزش کامپیوتر، آموزش روش تحقیق، کمک های اولیه، کارگاه ادبیات، تربیت مربی کودکان و نوجوانان، کارگاه کلام و مناظره  پاسخ به شبهات، روش سخنوری، منبع شناسی علوم اسلامی، روش نویسندگی، روش مشاوره ای و امور تربیتی، بحث وبلاگ نویسی و ورود به فضای مجازی، فعالیت های فرهنگی و بحث آسیب  شناسی اجتماعی

این موضوعات هر کدام یک هفته اجرا می شود؟    

نه هر کدام متناسب با موضوع تعداد جلسات متفاوتی را دارند.

طلبه هایی که الان پایه 4 هستند چه مقدار از این کارها برایشان صورت گرفته است؟

بخشی از این برنامه را موفق به اجرا شده ایم و بخش دیگر آن نه. آموزش روش تحقیق را طلاب پایه 2تا4 گذرانده اند، آموزش روش سخنوری برای پایه 6 بود. برنامه دوم آن قرار شده بعد از عید اجرا شود. آموزش نظامی گذرانده ایم. آموزش کمک های اولیه پایه 4 گذرانده اند. بخشی از این برنامه ها اجباری بود و بخش دیگرش اختیاری.

نقد ادیان و مذاهب هم تقریباً همه طلبه هایمان گذرانده اند.البته دوره مقدماتی آن. جدای آن برنامه عمومی که اجرا شد. ما مخصوصاً نقد زرتشت را به صورت جداگانه در سه روز در این جا برگزار کردیم. آقای حسینی که متخصص انجام این کار در کشور هستند ایشان آمدند. دوره تربیت مربی کودکان و نوجوانان را گذرانده اند. این کلاس را آقای سلطانی از قم اجرا کردند که جزء چند نفر برتر این امر در قم هستند.

دو سال تربیت مربی قرآن کریم اجرا شد. مربیانی از قم آمدند و این برنامه در سه رشته روانخوانی، تجوید و مفاهیم است که هر سال در قم برگزار می شد و هر مدرسه ای سهمیه دو نفر داشته است. در جریان اردویی، حاج آقا انوشه با مسئول این برنامه صحبت کرده و گفته بود که ما حاضریم در کازرون شرایط و زمینه را فراهم کنیم که استاد به اینجا بیایند و حوزه های اطراف هم به اینجا بیایند و بعد هم اجرا شد و در این دو سال چیزی در حدود سه یا چهار گروه یا 80 یا 90 نفر البته برخی در چند رشته شرکت کردند و دوره دیدند. که اگر می خواستیم طبق برنامه قدیم اجرا کنیم 45سال طول می کشید!حقیقتاً طلبه ها را که هر جا فرستادیم موفق بوده اند حتی طلبه های غیر معمممان که درقالب کاروان های دانش آموزی راهیان نور فرستادیم.

توضیحاتی را پیرامون قبله کازرون بفرمایید.  

مسجدالنبی چون جدیدالتأسیس بود آمدند اعلام کردند که ما براساس برنامه قبله یابی که داشته ایم قبله کازرون کج است. اول برای ما قابل هضم نبود و گفتیم که در آن منطقه به این شکل است. بعد دیدیم که در جاهای مختلف که قبله نما و قطب نما گذاشته می شود قبله کج است. این مسئله را ما جدی گرفتیم.

از ابتدا قبله به این سمت بوده یا به وسیله یک پدیده ای این تغییر صورت گرفته است؟

ما واقعاً نمی دانیم که امکانش هست از حیث بحث زمین شناسی و ... که کل منطقه کازرون به خاطر زلزله و... بچرخد یا اینکه نه. چنین چیزی را نمی دانیم و تخصصمان هم نیست.

ما شروع به کار کردیم. و یک کارگروه غیر رسمی همه مان درگیرش بودیم ولی واقعاً کارگروه بود. از جمله آقای دریاب استفتائات لازم را انجام داد و یک جزوه 20-30 صفحه ای از مراجع مختلف ما استفتا داریم. از چهار یا پنج طریق ما قبله نمایی کردیم. اول به وسیله قبله نماهای معمولی همین قبله نماهای 3یا4 هزار تومانی که در بازار است. دوم قطب نماهای دقیق جنگی ، سوم از طریق قبله نمایی GPS که خیلی دقیق است. چهارم مراکزی که جهت قبله مناطق مختلف را اعلام می کنند مثل مرکز ژئو فیزیک تهران. با انها هم از طریق سایت در ارتباط  بودیم و پنجم تا اندازه ای برای ما مهم بود و در منابع فقهی هم تأکید داشتند و آن موقع به عنوان تنها ابزار بحث شاخص طبیعی بود. که خود به خود دو یا سه ماه طول کشید. هم گرفتن استفتائات و هم منتظر این مسئله شدیم که شاخص طبیعی زمانش فرا برسد. از هر پنج ابزاری که استفاده کردیم و مشاهده کردیم. دیدیم که جهت قبله کازرون متمایل به سمت راست است. برای همه یقین حاصل شد که قبله به سمت راست است. سوال اینجا بود که آیا بر ما واجب است که به مردم  اعلام کنیم؟ در مرحله اول جواب این است که نه اما وقتی در جریان ریز شویم. میبینیم که ما امام جماعت هستیم. ما داریم به مردم اعلام می کنیم که محراب قبله اینجاست. اولین کسی که اعلام کرد حاج آقا بنیادی در مسجد مدرسه بود. ما بعد از اینکه حاج آقا بنیادی اعلام کرد دیدیم که باید اعلام کنیم. مساجد هم مختلف بودند.

مسجدی هم بود که قبله اش صحیح باشد؟ 

مسجد ملابرات دقیق بود چون ساختش جدید بود. سال 62-63 تجدید بنا شده بود. آن موقع حاج آقا تحویلدار قبله را با ابزارهایی که در اختیار داشتند خوب تشخیص داده بودند. حال سوال اینجاست که چرا قبله ها این چنین بوده است؟ یا این که قبله ها صحیح بوده و بعداً تغییر پیدا کرده. اگر علم امروزی این را تأیید کند، نمی دانم.یا این که آن موقع ابزارهای دقیقی در اختیار نداشتند. شاخص طبیعی در سال هم یکی دوبار اتفاق می افتاده و تا می خواستند مسجد بسازند منتظر نمی ماندند تا خرداد یا تیر ماه برسد یک شاخص بگذارند. حدودی قبله را با 10 درجه اختلاف کم یا زیاد و بعضاً هم بیشتر معین می کردند و مسجد می ساختند.

مساجدی که قبله هایشان بیشتر از حد معین است چه تعدادی بود؟

مسئله این که با مقداری انحراف اشکال ندارد خاص یک مسئله هست. در مسائل شرعی داریم که نمازگزار باید نسبت به جهت قبله یقین پیدا کند. اگر یقین پیدا نکرد از روی گمان باید جهت قبله را تعیین کند. گمان از راه محراب مساجد، از راه قبور و دستشویی های مسلمان ها پیدا می شود. اگر ما یقین پیدا کردیم که جهت قبله در کازرون 335درجه متمایل از راست از شمال است ، آقای مکارم می فرمایند تا 3-4 درجه اشکال ندارد ولی بیشتر از آن نه. آقای فاضل (ره) می فرمود تا 10 درجه اشکال ندارد. آن 45درجه که میگویند، برای وقتی است که ما جهت قبله را اشتباه تشخیص دادیم و نماز خواندیم و بعداً فهمیدیم که قبله این طرف نبود و طرف دیگر بوده است. اگر تا 45درجه سمت راست یا چپ بوده اشکال ندارد ولی اگر از 45درجه بیشتر بود نمازی که خواندی را باید دوباره قضا شود.

در خصوص مساجد چیزی در حدود 10 الی 12 درجه اختلاف داشتند. بعضی ازمساجد در حدود 20 درجه هم داشتیم که اختلاف داشتند. و الان باید خیلی کج بایستند. حوزه این احساس کرد که بر او واجب است که این مسئله را برای مردم بازگو کند هر چند یک مقدار پذیرشش برای عموم مردم سخت بود. ولی وقتی این توضیح کامل را برای مساجد بین نماز ها می دادیم. مردم می پذیرفتند و سوال می کردند که تکلیف آن نمازهایمان چه می شود؟ که می گفتیم طبق قانون صحیح است. همه ائمه جماعات را هماهنگ کردیم و در جلسه گفتیم شاخص بگذارند و همه تقریباً گذاشتند. سریع مصاحبه کردیم و در نشریات هم منعکس شد و در خطبه های نماز هم یکبار خودم مسئله را بازگو کردم  که عمومی شود و به مردم هم گفته شد این مسئله مخصوص مساجد نیست و در خانه هایتان هم باید قبله نما بگذارید. و این هم نیست که باید همه سمت راست نماز بخوانند شاید یک خانه ای درست باشد. چون کوچه ها نقشه ساختشان متفاوت است.

در این مسئله بعضی که عنوان کردند قبله کازرون تغییر پیدا کرد این مسئله قشنگ نبود. باید می گفتند که جهت قبله دقیقاً معلوم شد. و الا قبله را که کسی نمی تواند تغییر دهد. آدم یاد صدر اسلام می افتد که جهت قبله تغییر کرد.

البته الان یک بحث جدیدی که داریم و الان آن را رها کرده ایم. بحث اوقات شرعیمان است. و الان یک مسئله ای که معلوم شده این است که اوقات شرعی کازرون دقیق نیست. مثلاً می گویند اذان مغرب دورتر از حد معمول گفته می شود. روی این مسئله باید کار شود که یک مقدار بحث بیشتری را می طلبد و در مورد اذان صبح هم مقام معظّم رهبری و آیت الله مکارم  توصیه به احتیاط می کنند یعنی مقام معظم رهبری می فرماید که از آغاز اذان صبح 5 دقیقه احتیاط کنید و بعدش نماز را شروع کنید.آیت الله مکارم می فرمایند از اتمام اذان صبح 5 دقیقه بعد احتیاط کنید. ما هم توصیه به احتیاط کرده ایم تا بعداً یک وقت دقیق معلوم شود.

خیلی ممنون که وقتتان را در اختیار ما قرار دادید.