به گزارش کازرون نما، گلشن اسرار از آثار ملّا محمدکاظم کازرونی متخلص به «گلبن»، شاعر و عارف قرن سیزدهم هجری با تصحیح و تحقیق عبدالرسول فروتن و مهدی حیدری توسط انتشارات مجمع ذخائر اسلامی منتشر شد.

گلشن اسرار اثری است به نظم و نثر در مبانی عرفان که به شیوة خاصی تألیف شده؛ از سویی مجموعه‌ای از حدود 3500 بیت در وزنی خاص (مفاعیلن مفاعیلن فعولن = هزج مسدس محذوف) دارد و از سوی دیگر مقدار قابل توجهی متن منثور دربارة مسائل عرفانی و سیر و سلوک در اثنای آن گنجانده شده و گاه آنچه را که ابتدا به نثر توضیح داده، به زبان شعر نقل می‌کند.

در این قسمت منثور هم حدود یکصد بیت از خود گلبن کازرونی و شاعران مختلف از جمله حافظ، مولوی، سعدی، شیخ محمود شبستری، خاقانی و ... آورده شده که تنها یک بیت آن به زبان عربی است.

این کتاب در سه جلد تألیف شده است؛ جلد اول به بیان عقاید طوایف و اصحاب مختلف اختصاص دارد، جلد دوم به شناخت سلوک و شرایط آن می‌پردازد و جلد سوم در بیان آداب و شرایط ارادت مرید به مراد است.

حدود چهل‌وهفت حکایت کوتاه و بلند منظوم در این سه جلد وجود دارد. گلشن اسرار علاوه بر اهمیتی که در شناخت تصوف دورة قاجاریه دارد، از لحاظ شناخت تحولات زبانی در آن دوره و همچنین اطلاعات تاریخی و جغرافیایی نیز حائز اهمیت است. کلمات، ترکیبات، اصطلاحات و امثال فراوانی در گلشن اسرار به چشم می‌خورد که پیشتر در متون فارسی سابقه نداشته و یا حداقل قابل توجه است. برخی از این موارد برساختة خود گلبن است و برخی دیگر به تحولات زبان فارسی ارتباط دارد.

محمدکاظم گلبن در گلشن اسرار یک دوره از مهمترین مسائل عرفانی را مطرح می‌کند و وسعت مشرب خود را نمودار می‌سازد. او تقسیم‌بندی‌های مختلفی از فرقه‌های صوفیه و فیلسوفان مطرح می‌کند و براساس نظریات آنان به بحث می‌پردازد که نشان‌دهندة گستردگی آگاهی‌های او در زمینه‌های مختلف تصوف و حکمت و نموداری است از سفرهای متعدد وی و حضور او در محیط علمی و صوفیانه. وسعت نظر و پرهیز از تعصّب در گلشن اسرار از ویژگی‌های بارز آن است. تاریخ تألیف این کتاب مشخص نیست، اما از آنجا که وی در جایی از زلزلة سال 1239 ق کازرون یاد می‌کند و نسخة اساس ما در سال 1260 ق تحریر شده، گلبن باید این کتاب را بین سال‌های 1240-1260 ق تألیف کرده باشد.

ملّا محمدکاظم کازرونی متخلص به «گلبن»، شاعر و عارف قرن سیزدهم هجری است. در کازرون به دنیا آمد. در چهارده سالگی از این شهر بیرون رفت و پنجاه و شش سال بعد به آن بازگشت و در طی این مدت بسیاری از شهرهای ایران را دیده و مدت زیادی در کرمان ساکن بوده است؛ به هندوستان، عراق، شام و حجاز نیز مسافرت کرده و «کشکول‌به‌کف» به خدمت بعضی از عارفان رسیده بود. همچنین خود او در گلشن اسرار به گشت و گذار در میان الوار فارس و مسافرت به مسقط، اُرفه و موصل اشاره می‌کند. البته او در پایان همین کتاب عنوان «حاج» را پیش از نام خود می‌آورد که نشان‌دهندة سفر مکة اوست.

گلبن پیش از آنکه در سلک اهل تصوف قرار گیرد، مدتی از جملة مدّاحان محسوب می‌شده است. او مدتی نیز نزد میرزا ابوالقاسم سکوت شیرازی به سلوک پرداخته و نسبت به وی ارادت داشته است، همچنان‌که در این کتاب بارها با احترام از وی یاد می‌کند. محمدکاظم گلبن پس از بازگشتن به کازرون در خانۀ پدری معتکف شد و به عبادت و ارشاد مردم پرداخت. سال وفات گلبن کازرونی مشخص نیست اما براساس شیوه‌ای که به هیچ وجه موثق نیست، سال 1270 هجری قمری را به عنوان سال وفاتش تعیین کرده‌اند.

به هر حال، آخرین تاریخ موجود در دیوان وی مربوط به سال فوت علی‌قلی‌خان حاکم کازرون (1266 ق) است و ثابت می‌کند که وی در این سال در قید حیات بوده است. بنای آرامگاه گلبن در شمال حیاط وسیعی، در محله‌ای که به نام او به «حاج کاظمی» مشهور بوده، قرار داشته است. در دو طرف این آرامگاه دو اتاق کوچک ساخته بودند که در یکی از آن‌ها ناصردیوان، مبارز نامی کازرون علیه استعمار، که به وی ارادت فراوان داشت، مدفون بوده است. این آرامگاه را در سال‌های اخیر ویران کردند.