اعتکاف به معنی خلوت کردن بنده ی خدا با خداوند تبارک و تعالی است . فرصتیی برای رهیدن از خود ، از زندگی روزمره و از اطرافیان برای زندگی کردن با کسی که همه چیزمان از اوست . اعتکاف فرصتی است برای هم نشینی با خدای خود و فرصتی است برای برگشتن و به گذشته خود نگاهی افکندن و تصمیم جدی برای برگشت به زندگی بالاتر و والاتر است .

خوشبختانه سال به سال به تعداد کسانی که به این سنت حسنه الهی روی می آورند افزوده می گردد و سازمان ها و کانون هایی قدر این حضور مردم به ویژه جوانان را در برنامه ی اعتکاف می دانند و برای ساعت های این حضور برنامه ریزی می کنند . آن چه در اعتکاف امسال در مسجد امام حسین (ع) شاهد آن بودیم ، زحمت بی دریغ هیات امنای مسجد و برنامه ریزی دقیق کانون فرهنگی پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) بود که علاوه بر این مسجد در مساجد دیگری نیز به برنامه ریزی جمعی اعتکاف همت گمارده بودند .

برنامه ریزی گروهی در اعتکاف از دو دیدگاه قابل تامل است . دیدگاه اول که به نقش اعمال فردی در اعتکاف بیشتر اهمیت می دهد ، معتقد است کارایی اعتکاف زمانی بروز و تاثیر بیشتری دارد که معتکف سر در گریبان عبادت و تفکر خود فرو ببرد و از تماس با دیگر معتکفین بپرهیزد. لب از سخن ببندد و به فکر چاره ای برای رهیدن از نفسانیات و تعلقات به دنیای مادی گرایانه باشد . هم اکنون که فرصتی برای جداشدن از خانواده فراهم آمده ، از دوستان خود نیز جدا گردد و هم نشین خدای رحمن گردد. به خود فرو رود تا بتواند از خود بیرون آید . به وضعیت زندگی خود بیندیشد و کم و کاستی های آن را برطرف کند و در ایام دیگر که فرصت کمتری برای خلوت کردن با خدای خویش می یافت ، هم اکنون تمام وقت خویش را برای خودش و خلوت با خالق خودش سپری کند .

در دیدگاه دوم اعتکاف هم می تواند یک عمل عبادی دسته جمعی باشد و مثل نماز جماعت به جماعت برگزار شود و اگر چه احتمالا حدیثی در بیان ثواب جماعت اعتکاف بیان نشده ، اما دارای آثار و برکات فردی و اجتماعی هست  و هم چنان که شتاب پرندگانی که به صورت گروهی پرواز می کنند خیلی بیشتر از شتاب پرنده ی تنهاست ، شتاب معنوی انسان مهاجر در جمع هم بیشتر است و اگر در این میان دل یکی بشکند ، خدای خالق مهربان به جمع با نظر لطف و عنایت نگاه می کند .

در اعتکاف امسال علاوه بر این که برنامه ریزی دقیقی برای گروهی شدن عبادت ها شده بود ، فکر کردن افراد هم در قالب جمع پیاده شده بود و جلسه های متعدد هم اندیشی و پرسش و پاسخ و سخنرانی برگزار گردید .

سوالی کخ نه تنها من ، بلکه افراد دیگر هم آن را مطرح کردند و برای پاسخ به آن با خود کلنجار رفتند این بود که آیا برنامه ریزی های جمعی به هدف اعتکاف که ظاهرا یک عمل فردی است و فرصتی است برای خلوت کردن بنده با خالق ، ضرر نمی زند ؟

برای پاسخ به این سوال باید گروه های شرکت کننده در اعتکاف را مورد بررسی قرار داد و توان روحی و معنوی آن ها را دید . گروهی از جوانان که اعتکاف را برای اولین بار و یا مراتب اولیه تجربه می کنند چنین توانایی در خود نمی بیند که تمام این سه شبانه روز را با خود خلوت کنند و در پس هر ساعتی که به عبادت و خلوت با خدای خویش می پردازند ، ساعتی هم سرگرم صحبت با دوستان خود می شوند که چه بسا این صحبت هااز مدار عبادت و معنویت خارج باشد و به همان بحث های دنیایی روزمره تبدیل شود.

وقتی ارتباط اعتکافی به صورت گروهی در می آید ، توان عبادی گروه در تک تک افراد تزریق می شود و افراد به سمت و سوی معنویت جمع کشیده می شوند و اگر انگیزه ی کمتری برای تفکر در دین و ارتباط با خدا وجود داشته باشد ، این فرصت جمعی انگیزه ها را تقویت می کند و راه هموارتری را برای پیمودن مسیر معنویت باز می کند .

پس هنگامی که اعتکاف فردی ، فرد را تکان داده به تفکر وا می دارد و او را به حرکت در می آورد ، اعتکاف اجتماعی جامعه را به تفکر وا می دارد و حرکت می دهد . شاید سر این که اعتکاف باید در مسجد جامع باشد و نه در پستوی خانه و حتی بین مساجد جامع ، مسجدهای بزرگ اسلامی هم جایگاه ویژه ای دارند ، در همین اجتماعی بودن حرکت اعتکاف باشد . حرکتی که روز به روز شوق و شور بیشتری را برای پیوستن افراد بیشتری به جمع معتکفین به وجود می آورد و در شهر همسایه ی ما جمعیت 25000 نفری را به دور خود جمع می کند .

سوال دیگری که مطرح است این می باشد که با توجه به این که هرکدام از مظاهر فردی و جمعی اعتکاف تاثیر ویژه ای روی فرد می گذارد ، آیا امکان استفاده از هر دو قالب فردی و اجتماعی در اعتکاف وجود دارد ؟ و آیا راهی برای پربار کردن اعتکاف ماه مبارک رجب در سال های بعد در این زمینه وجود دارد ؟ پاسخ مثبت به این سوال هم به همت عزیزان معتکف بستگی دارد و هم به یاری دوستان برنامه ریز . فرد معتکف در عین حال که اعتکافش در جمع است و با دوستان هم اعتکافی، نشست و برخاست می کند ، اما ارتباط خود را با خدای خودش در همه ی لحظه ها حفظ می کند و مثال آیه ی شریفه ای است که « تجارت و خرید و فروش آن ها را از یاد خدا باز نمی دارد .»  در عین این که ساعتی را با خدای خودش خلوت می کند و در تنهایی خویش به تفکر می پردازد ، ساعتی هم که در جمع است به تفکر خود ادامه می دهد و صحبت دیگران برای او عبرتی است برای به خود آمدن و به خود پرداختن و آیه ی کریمه ی « واصبر نفسک مع الذین یدعون ربهم بالغداوه و العشی یریدون وجهه »  را نصب العین خود قرار داده و می داند که از برکت شب زنده داران و سحرخیزان هم برای پیمودن راه استفاده کند .

اما دوستان برنامه ریز و سازمان تبلیغات و کانون های همکار هم علاوه بر ارایه ی برنامه هایی مثل دعا و تلاوت قرآن و سخنرانی و هم اندیشی ، یک برنامه ی سکوت دسته جمعی و عبادت و تفکر فردی هم می توانند به برنامه بیافزایند . به این صورت که در ساعت مفیدی از شبانه روز صحبت کردن افراد ممنوع شود و هر کس به برنامه های فردی خود روی بیاورد تا علاوه بر استفاده از برکات جمعی اعتکاف ، از تاثیر فردی آن نیز بهره مند گردد.

اعتکاف تمام شد و هم سفران معتکف به سلامتی به وطن و منزل خویش برگشتند . اما چگونه می توان اعتکاف را در طول سال تداوم بخشید و برای سال آینده آماده شد . تداوم اعتکاف با تداوم ارتباط با خدا امکان پذیر است . اگر چه دیگر فرصت سه روز نشستن در خانه ی خدا بدست نیاید ، اما روزی یک مرتبه به خانه ی خدا می توان سر زد و اگر تمام شب و روز به عبادت سپری نمی شود ، می توان نماز خود را به جماعت در مسجد بجای آورد . اگرچه فرصت یک شبانه روز تامل و تفکر در روزهای دیگر به دست نمی آید اما می توان وقتی از شبانه روز را به خلوت کردن با خدای تبارک و تعالی و تفکر در احوال نفس پرداخت . نقل است که پدر بزرگوار آیت الله قاضی هنگامی که قصد مراجعت از نجف به تبریز داشت ، استادشان به او سفارش کرد که در شبانه روز ساعتی را برای خلوت با خدای خودش کنار بگذارد . سال بعد که گروهی از مردم تبریز به دیدار استاد رسیدند ، استاد از احوال شاگرد خویش پرسید و جواب دادند که : « آن یک ساعتی را که شما سفارش فرموده بودید تمام شبانه روز آقا را گرفته است .