ازدواج، نخستین گام یک فرد برای ایجاد و تکوین زندگی مشترک با فردی از جنس مخالف است و اگر در زمان مناسب و به شکل صحیح و سنجیده برداشته شود، کارکردهای مناسب و پیامدهای سازنده آن در طول زندگی مشترک ملموس خواهد بود.

ازدواج در فرهنگ اسلامی پیوندی مقدس است که دارای آثار فراوانی از جمله حفظ دین، افزایش ثواب عبادات و بوجود آورنده مودت و رحمت است و در نهایت آرامش روح و روان را برای دختر و پسر به ارمغان خواهد آورد.

چنانکه امام صادق (علیه السلام) فرموند: «مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أَحْرَزَ نِصْفَ دینهِ فَلْیتَّقِ اللهَ فِی النّصفِ الباقی؛ کسی که ازدواج کند نصف دینش را حفظ کرده است پس باید در نصف دیگرش تقوای الهی را پیشه کند.[1] و در حدیث دیگری فرمودند: «اِنّ رَکعتَین یُصَلیها رَجُلٌ مَتنزَوَّجُ اَفضَلُ مِن رَجُل یَقُوُم لَیَلهُ ویَصُومُ نَهارَهُ اعزَبَ؛ دورکعت نمازی که مرد زن دار بخواند، بهتراست از مرد مجرد که شب را به عبادت سپری کند و روز را به روزه داری.»[2]

وخداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فی‏ ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون[روم/21]؛ از نشانه‌های او این است که برای شما از جنس خودتان جفتی آفرید تا در کنار او آرامش یابید. میان شما مودت و رحمت قرار داد و در این کار نشانه‌هایی است برای کسانی که تفکر می‌کنند.»

بنابراین ازدواج موجب آرامش خاطر و امنیت دل است و جوانان راکه در اوایل جوانی با احساس تنهایی بیهودگی و نداشتن پناهگاه عاطفی دست به گریبانند به جایگاه امن رهنمون شده و احساس سعادت می‌نمایند؛ اما می‌دانیم که در ورای این احساس سعادت دلهره‌ای موجب آزار جوانان می‌شود:

آیا این همان شریک زندگی من خواهد بود که تا پایان عمر باید در کنار هم باشیم؟

آیا خوشبخت خواهیم شد؟

نکند نتوانیم با همدیگر تفاهم پیدا کنیم؟!

نکند در انتخابمان اشتباه کرده باشیم؟!

اگر ازدواج باعث آرامش روانی است چرا برخی از افراد در زندگی روی آرامش را نمی‌بینند؟

در جواب به این سوالات می‌توان گفت هر انتخابی، شیوه خاص خود را دارد و باید معیارها و ضوابطی را رعایت کرد. ما اگر بخواهیم در هر کاری به نتیجه مطلوب برسیم، باید تمام شرایط آن را فراهم کنیم. به فرض اگر بخواهیم درختی بارور یا بوته گل زیبا و معطری داشته باشیم، باید شرایط مناسب رشد آن‌ها را آماده کنیم و گرنه پس از مدتی خشک می‌شوند و به جای گل و طراوت درخت مشتی هیزم و خار نصیبمان خواهد شد. برای انتخاب همسر مطلوب نیز معیارهایی وجود دارد که جوانان باید به آن‌ها توجه داشته باشند، نداشتن آگاهی و شناخت از مراحل آشنایی خواستگاری و جلسات آن و نحوه تحقیقات، زمینه را برای انتخاب اشتباه و آسیب‌های پس از ازدواج و حتی گاهی طلاق مهیا می‌کند. بنابراین دختران و پسران در آستانه ازدواج نیازمند دانش افزایی در این زمینه اند.

نکته مهم دیگر این است که فرض کنیم از طریق خواندن کتاب‌های راهنما و شرکت در کلاس‌های آموزشی پیش از ازدواج و یا به طریقی اتفاقی، موفق به یافتن همسری شدید که از بسیاری جنبه‌ها مطابق ایده آل‌های شما به نظر می‌رسد. آیا در چنین شرایط ایده آلی نیز هنوز امکان این وجود دارد که شما و همسرتان شاهد بروز مشکلاتی در زندگی زناشویی خود باشید؟ البته پاسخ این پرسش صد در صد آری است. تفاوت میان ازدواج موفق و ناموفق در این نیست که در ازدواج موفق مشکل وجود ندارد؛ بلکه در این است که در ازدواج موفق، زن و شوهر از مهارت‌های حل مشکلاتی که بی‌تردید در زندگی زناشویی رخ خواهد داد برخوردار هستند؛ از سویی دیگر در ازدواج ناموفق زن و شوهر به گونه‌ای با مشکلات زناشویی برخورد می‌کنند که خود سبب به وجود آمدن مشکلات دیگری می‌شود.

بنابراین برای ایجاد زندگی موفق و با آرامش تا پایان عمر، علاوه بر آگاهی و عمل به مهارت‌های پیش از ازدواج، باید مهارت‌های زندگی را نیز آموخت. در این فرصت، به ذکر نکاتی خواهیم پرداخت که توجه به آن‌ها مقدمه یک ازدواج موفق خواهد بود:

داشتن آمادگی برای ازدواج

اولین مسئله‌ای که باید در نظر گرفت آمادگی برای ازدواج است. اگر چه با رسیدن به بلوغ جنسی انسان احساس نیاز به ازدواج می‌کند؛ اما این مسئله به تنهایی برای ازدواج کافی نیست.

اگر در خانواده پدری و زندگی مجردی خود، مسئولیت کاری را به عهده نمی‌گیرید یا در مسئولیت محوله تعلل می‌ورزید؛

اگر دارای عدم ثبات فکری، احساسی و رفتاری هستید؛

اگر قادر به درک افکار، احساس و رفتار دیگران نیستید؛

اگر نقاط ضعف و قوت خود را به صورت شفاف نمی‌بینید و بدون اینکه خود را دقیقا ارزیابی کنید و بشناسید دنبال همسر مناسب می‌گردید؛

اگر خشک و غیر قابل انعطاف هستید؛

اگر به جای گوش کردن صحبت می‌کنید و بیشتر از آنکه سعی کنید دیگران بفهمند، سعی دارید که دیگران شما را درک کنند؛

اگر عادت دارید در برابر رفتار و گفتار دیگران، بدون تامل و سنجیدن عواقب کار، سریع و از روی احساس واکنش نشان دهید؛

اگر در برابر مشکلاتی که برایتان پیش می‌آید، به جای حل مشکل، از آن‌ها فرار می‌کنید یا بی تفاوت هستید؛

اگر در نگاه دیگران، شما تا حد زیادی فردی بدبین، پرخاشگر، غمگین، غرغرو، سرزنشگر، گوشه گیر، خودخواه، دمدمی مزاج، هستید؛

اگر هدف شما از ازدواج هدف صحیحی نیست؛

در این صورت شما شرایط مناسبی برای ازدواج موفق ندارید.

بنابراین داشتن شرایط روحی وعاطفی مناسب، شخصیت نرمال و داشتن هدف و انگیزه صحیح از ازدواج، بسیار مهم می‌باشد وسعی کنید در ابتدا و قبل از انتخاب همسر، مسائل ذکر شده را برای خود حل نمایید.

عوامل موثر در انتخاب همسر

عوامل متعددی وجود دارد که در ازدواج موثر می‌باشد. چنانچه این عوامل و هماهنگی آن‌ها در مرد و زن نادیده گرفته شوند، زوجین در زندگی شاد و خوشبخت نخواهند بود. بنابراین کسی که می‌خواهد ازدواج کند، باید قبل از تصمیم در مورد یکایک این عوامل، بررسی‌های لازم انجام دهد و در صورتی که کلیه عوامل با وی هماهنگی داشت، نسبت به انجام ازدواج، پس از طی مراحل اطمینان بخش بعدی اقدام کند.

عوامل مهم در گزینش همسر عبارتند از:

عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی و روانی، جسمانی و ژنتیکی، دین و مذهب، آداب و رسوم و باورها، ملیت و زبان، تحصیلات، سن، شغل، خانواده‌ها و ویژگیهای شخصیتی.

البته میزان اثرگذاری هر کدام در ازدواج متفاوت است، تعدادی از این عوامل، تعیین کننده است و در مورد شناخت و هماهنگی آن‌ها دقت بیشتری ضرورت دارد. سن، تفاهم اخلاقی، دین و مذهب اعتقادات و نگرش‌ها، ویژگی‌های شخصیتی، از جمله عواملی هستند که هر یک به تنهایی می‌تواند زندگی زناشویی را به تباهی بکشاند. سایر عوامل نیز هر یک به تناسب در زندگی نقش دارند. توجه به عوامل اثر گذار و هماهنگی نسبی به اندازه‌ای در ازدواج مهم است که می‌توان گفت چنانچه همه عوامل در ازدواج از تناسب و هماهنگی لازم برخوردار باشند، زندگی زناشویی مادم العمر و بدون طلاق و همراه با شادی و نشاط خواهد بود.

ملاک‌های مورد نظر در ازدواج

برای انتخاب همسر شایسته، معیارهایی وجود دارد که توجه به آن‌ها از اهمیت خاص برخوردار است. ویژگی‌هایی را که یک همسر مناسب باید حائز باشد می‌توان به دو بخش تقسیم نمود: خصوصیات اثباتی و خصوصیات سلبی.

خصوصیات اثباتی ویژگی‌هایی است که یک همسر مناسب باید دارا باشد، مانند دیانت و تقوی، حسن خلق، فعال و تلاشگر، عفت زبان، سخاوت، مهمان نواز، آراستگی ظاهر، امین بودن، اصالت خانوادگی و... و خصوصیات سلبی ویژگی‌هایی است که یک همسر شایسته باید از آن‌ها مبرا باشد، مانند بد اخلاقی، جاه طلبی، لجبازی، هوسبازی، معتاد بودن، خودخوایه، بی‌ارادگی و... . بنابراین مطالعه هر دو جهت ضروری است. آن‌چه در این مورد باید در نظر گرفت آن است که در انتخاب، دچار مریضی افراط و تفریط نشویم. صراط مستقیم میانه روی است. هماهنگی نسبی و توجه به خصوصیات طرف در حد متعادل کفایت می‌کند. ایده آل گرا و مشکل پسند راه بجایی نمی‌برد. برای دوری از افراط و تفریط می‌توان ملاک‌های ازدواج را به دو دسته تقسیم کرد: ملاک‌های اصلی و غیر اصلی (ترجیحی). ملاک‌های اصلی یعنی آن دسته از ملاک‌هایی که اگر در طول زندگی در فرد مورد نظرتان وجود نداشت به هیچ وجه قادر به ادامه زندگی با وی نباشید؛ برخلاف ملاک‌های فرعی که ترجیحی هستند یعنی اگر باشد خیلی خوب است و اگر هم نباشند می‌توان با آن کنار آمد.

دین‌داری یکی از مهم‌ترین ملاک‌های اساسی خصوصا برای کسانی که مقید به دین و دینداری هستند خواهد بود. امام باقر (ع) فرمود: «عَلَیْکَ‏ بِذَوَاتِ‏ الدِّین‏؛با همسر باایمان ازدواج کنید.»[3]

 اشتباهی که برخی از دختران و پسران عزیز در این مرحله ممکن است دچار شوند این است که به خاطر برخی عوامل از قبیل نداشتن خواستگار زیاد و یا اصرار والدین و ... از ملاک‌های اصلی خود کوتاه بیایند و یا اگر برخی از ملاک‌های اصلی آن‌ها در شخص مقابل وجود نداشت با مسامحه و سهل انگاری عبور کنند و بگویند این مسائل بعدا درست می‌شود. این کار در مورد ملاک‌های فرعی و غیر اصلی مورد تایید است اما در مورد ملاک‌های اصلی می‌تواند خسارات زیادی به بار آورد

مهارت همسر یابی

همسریابی فنونی دارد که اطلاع از آن برای هر دختر و پسر ضرورت دارد. دخترانی هستند که در گوشه خانه به انتظار می‌نشینند ولی تا سنین بالا خواستگار مناسبی به سراغ آن‌ها نمی‌آید و چه بسا تا آخر عمر تنها و دلمرده روزگار بگذرانند. و یا پسرانی که شتاب‌زده و یا بدون مطالعه، مبادرت به ازدواج با دختری می‌کنند که به هیچ وجه مناسب آن‌ها نیست و گاه با رد کردن یکی دو خواستگار، ناامیدانه از ازدواج منصرف و خود را شکست خورده در زندگی می‌پندارند و تا آخر عمر زندگی را به تنهایی سپری می‌کنند.

روش‌های همسریابی، اصول جذب همسر برای دختران مسن، چگونگی رفتار با مردی که بر سر راه دختری قرار می‌گیرد، همسریابی توسط پسران و آشنایی با روش‌های انحرافی در همسریابی فنونی دارد که باید آن‌ها را فرا گرفت.

آشنایی افراد از طرق مختلفی مانند معرف، محیط زندگی، محل کار و تحصیل، میهمانی‌ها و مراسمات، محیط‌های مجازی و مراکز همسریابی صورت می‌گیرد. در همه روش‌های آشنایی لازم است افراد اطلاعات لازم را در مورد یکدیگر کسب نمایند. درآشنایی‌هایی که در فضای مجاری رخ می‌دهد لازم است افراد به سرعت وارد محیط فیزیکی شده و با واقعیت یکدیگر روبه‌رو شوند. ارتباط اینترنتی که ماه‌ها به طول می‌انجامد طرفین را وارد خیال و توهم درباره یکدیگر می‌کند.

تحقیقات

قبل از خاستگاری برای این‌که به نتیجه بهتری برسید، علاوه بر صحبت کردن دختر و پسر با هم باید تحقیق کامل و جامعی برای شناخت طرف مقابلتان داشته باشید.

اولین گروهی که می‌شود نام برد، همسایه‌ها است و کسانی که محله آن‌ها عوض شده و به محله یا شهر دیگری رفته‌اند، باید از همسایه‌های قدیمی آن‌ها سوال کرد. دومین گروه، رفقا و دوستان آن‌ها می‌باشد. چه در مدرسه یا دانشگاه و ...دسته دیگر معلمان و اساتید هستند و دسته بعد مدیران و دسته دیگر، هم اطاقی، هم خوابگاهی و یا هم حجره‌ای‌های ایشان است و دسته دیگر همکاران، حتی از پایین‌ترین رده اداره هم می‌شود سوال کرد.

رجوع به مشاور متخصص

در بسیاری از موارد به تنهایی و یا با صحبت کردن نمی‌توان به صفات روحی و بویژه اختلالات شخصیتی فرد پی برد؛ بنابراین مشاوره حضوری و کمک گرفتن از یک مشاور می‌تواند در انتخاب صحیح بسیار مفید باشد.

منابع:

راهنمای ازدواج موفق،آلبرت آلیس،رابرت هارپر، ترجمه الهام شفیعی، انتشارات رسا، تهران، چاپ سوم، 1390.

آموزش و مشاوره قبل از ازدواج، سید مهدی حسینی بیرجندی ، انشارات آوای نور،  تهران، چاپ دوم، 1391.

چای اول(دانستنی های پیش از خواستگاری)، عبدالاحد اسلامی، انتشارات موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، قم، چاپ اول،1393.

همسرگزینی چرا و چگونه؟، علی احمد پناهی، انتشارات موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، قم، چاپ اول،1390.

خانواده درمانی و مشاوره ازدواج و زناشویی، سید مهدی حسینی بیرجندی ، انشارات اساطیر،  تهران، چاپ دوم، 1384.

صمیمانه با عروس و داماد(آنچه همسران جوان باید بدانند)، محمود اکبری ، انشارات نور الزهرا، قم، چاپ چهاردهم، 1385.

پی نوشت:

[1]. امالی، شیخ طوسی، ص 518. 

[2].  میزان الحکمه ،محمدی ری شهری، ج 10 ص 78.

[3]. وسائل الشیعة، شیخ حر عاملى‏، ج‏20، ص 38