کتل دختر قسمتی زیبا از راه شاهی باستانی است که بدور از جفای دشت در آغوش امن کوه جای گرفته و محفوظ مانده است. قطعه ای ویژه از راهی مهم که شهرهای بزرگ و زیبای جهان باستان را بهم متصل می کرده است. راهی که پارسه و استخر را به بیشاپور، توج، ارجان و شوش وصل می کرده و چنان ویژه و مهم بوده که شاید کمتر کسی از آن عبور کرده باشد و اهمیت و نامش را از یاد برده باشد. جغرافی نویسان، سیاحان، نظامیان و مورخان وصف این گردنه مخوف و زیبا را در نوشته هایشان از قلم نیانداخته اند.

وقتی از دشت به سمت کوه می روی، کم کم راه واضح تر و سالم تر می شود. راهی کاملا سنگفرش با دیواره ای کوتاه از سنگ و گچ. راهی که با قدمت ساسانی هنوز سالم و پابرجاست. سیقلی بودن سنگ های سنگفرش گواهی می دهد که طی بیش از هفده قرن، ده ها و شاید صدها میلیون نفر به همراه چهارپایان شان بر آن پای کشیده اند و به منزل رسیده اند. قافله های بزرگی با صدها شتر و قاطر بارهای گرانی را به مقصد می رسانند. سپاهی که با ده ها هزار سرباز به امید فتح سرزمین های دور آرام آرام در پیچ و خم های راه بالا می رود. پادشاهی سوار بر اسب تنومند خویش به همراه صدها خدمه در میان صدای دهل و کرنا از راه پایین می آید و در میان درختان انبوه کنار از نظرها محو می شود. آن همه غوغا و هیاهو جایش را اکنون به سکوتی عظیم داده است که جز با عبور یک چوپان و گله اش و یا چند کوهنورد شکسته نمی شود. (منتشر شده در سایت خبری تحلیلی کازرون نما)

وقتی که پا در راه میگذارم، احساس می کنم جزیی از آن تاریخ شده ام و می اندیشم که این سنگ ها چقدر حکایت ناگفته در دل خود دارند. به این فکر می کنم که آیا با امکانات و دانش امروز می توان جاده ای چنین در دل کوه ساخت که بدون هیچ تعمیر و نگهداری، هزار و هفتصد سال عمر کند و پا برجا بماند. چطور سنگ های سنگفرش را بدون هیچ ملاتی در این شیب زیاد این همه سال کنار هم ثابت کرده اند؟ چه سیستم دقیقی برای هدایت آب دارد تا آب، سست و خرابش نکند؟ آیا عدم استفاده از ملات میان سنگ ها و نفوذ آب در میان آن، از حجم آب جاری روی سنگفرش ها کاسته و به همراه دریچه های خروج آب روی دیواره ها، رمز ماندگاری این راه باستانی شده است؟ در حاشیه راه روی تخته سنگی نام های الله، محمد و علی و در کنارش نقش یک پلنگ حک شده است.

یکی از همراهان که شکوه و تلاش گذشتگان نظرش را جلب کرده بود، پرسید که ما برای آیندگانمان چه به میراث می گذاریم؟ ساکت می شوم و به انبوه زباله های تجزیه نشده و آلوده، به حیوانات منقرض شده، به جنگل های بیابان شده، به دریاچه های خشک شده، به چاه ها و قنات های بی آب و به چشمه ها و رود خانه های تشنه فکر می کنم و به میراث شرم آورمان برای آینده .