روز 30 آذر 1295ش یکی از روزهای به یاد ماندنی و افتخار آمیز در تاریخ کازرون است. صد سال پیش در چنین روزی، در حالی که دو سال از آغاز جنگ جهانی اول می گذشت، نیروهای سازمان پلیس جنوب قصد تصرف کازرون و تسلط بر جاده ارتباطی کازرون به شیراز و بوشهر را داشتند که آزادیخواهان کازرونی به فرماندهی کلانتر وقت کازرون، مرحوم ناصر دیوان، موفق شدند در دشت ارژن شکست سختی بر آنها وارد کنند.

سازمان پلیس جنوب سازمانی بود که انگلستان برای حفظ منافع استعماری خود در جنوب ایران در زمان جنگ جهانی اول تاسیس کرد. فرماندهان آن، انگلیسی و سربازان و درجه داران آن بیشتر هندی و اندکی نیز ایرانی بودند و در شهرهای بندرعباس و کرمان و شیراز پادگان هایی احداث کردند. در کازرون هم پادگان داشتند (کازرونی های قدیم به آن پلتن می گفتند و مکان آن پادگان کنونی ارتش بود) ولی ناصر دیوان و کازرونی ها آن را برچیدند و اجازه فعالیت به آن ها ندادند.

پس از این شکست، انگلیسی ها حاضر شدند پنجاه هزار تومان پول به ناصر دیوان بدهند تا با آن ها همکاری کند ولی وی این پیشنهاد را نپذیرفت. ژنرال سرپرسی سایکس فرمانده پلیس جنوب بعدها در کتاب تاریخ ایران نوشت:

شجاعت و شهامت ناصر دیوان و جنگجویانش ما را در راه رسیدن به اهداف مان با دشواری روبرو کرد و این یگانه موقعی بود که پلیس جنوب در تمام مدت خدمت خود در ایران به عدم موفقیت دست یافت. (منتشر شده در سایت خبری - تحلیلی کازرون نما)

به هرحال این مقاومت و مبارزه ی دلیرانه مردم کازرون در برابر پلیس جنوب، حدود دو سال ادامه داشت تا اینکه در اثر دسیسه های انگلیس و عدم حمایت حکومت مرکزی از آنها و از همه بدتر، شیوع بیماری آنفلونزا که جان بسیاری از اهالی شهر را گرفت، درهم شکسته شد و سرانجام در بهمن 1297ش، پلیس جنوب توانست کازرون را تصرف کند و هواپیماهای انگلیسی برای ایجاد رعب و وحشت مردم، در آسمان شهر به پرواز در آمدند که یکی از آنها توسط ناصر دیوان سرنگون شد و خلبانش کشته شد. خانه های آزادیخواهان غارت شد و عده ای از آنان دستگیر و روانه شیراز شدند تا در ارگ کریم خانی که زندان بود زندانی شوند.

همچنین ناصر دیوان به مدت دو سال به داراب و فسا تبعید شد تا اینکه در مهر 1300ش که دوران تبعید او تمام شد، به کازرون بازگشت و با توجه به محبوبیتی که در میان مردم داشت، دوباره از طرف حاکم فارس کلانتر کازرون شد و تا سال 1320ش که به رحمت ایزدی پیوست، در این مقام باقی ماند.

منابع:

- کتاب ناصر دیوان کازرونی به روایت اسناد پژوهش موسی مطهری زاده. نشر کازرونیه سال 1383ش

- کتاب جنبش ضد استعماری جنوب و آزادیخواهان کازرون تالیف موسی مطهری زاده نشر قو سال1378ش

- کتاب مجموعه مقالات همایش بین الملل فارس در جنگ جهانی اول به کوشش علی اکبر صفی پور انتشارات بنیاد فارس شناسی سال 1390ش

* دبیر تاریخ دبیرستان های کازرون