محمد عارف، انسان شناس فرهنگی و عضو هیات علمی دانشگاه از چهره های برجسته علمی کازرون، در گفتگو با خبرنگار سلام کمیجان، در خصوص مساله و پدیده کارتن خوابی و گورخوابی گفت: پدیده گورخوابی و کارتن خوابی در گذشته هم وجود داشته و متعلق به امروز نیست، اما امروز نمود عینی پیدا کرده و به ناگهان توسط گزارشگران پویای کشور مطرح شده است.

اساسا پدیده ی گورخوابی شوم و هشداری جدی است و از مناظر گونه گون انسان شناسی، به ویژه انسان شناسی نمادین، جای تامل و مطالعاتی ژرفانگرانه دارد. بنابراین نباید از آن براحتی گذشت. این شکل از زندگی در جامعه ای فرهنگی نشان از یک تصادف آنی و زودگذر نیست. گورخوابی بدتر از خودکشی، اعتیاد، زندان و یا هر اقدام دیگری از سوی زندگان در یک جامعه ی مدنی است. گورخوابی نشان از دانش نمادین و رمزآلود انسانهایی دارد که خود را در پیش چشم دیگر انسان ها زنده به گور کرده اند؛ منتهی نه با خودکشی و اتمام ماجرا، بلکه با المانی از مرگ تدریجی و تامل برانگیز. گورخوابی دارای معنایی سمبولیک و خطرناک از هستی برای اشرف مخلوقات است. گور خواب ها افرادی تهیدست، ورشکسته ی اجتماعی و مطرود از همنشینی با جامعه ی بی تفاوت اند. کما اینکه برخی از همین گورخواب ها با ادبیاتی غنی تکلم می کنند که نشان می دهد آنان دون مایه نیستند. آنها از چرخه زندگی افتاده اند.

البته در کشورهای دیگر هم مساله کارتن خوابی وجود دارد، اما در آن کشورها ثروت و مدنیتی وجود ندارد که مدیران اجتماعی فرهنگی اش مورد بازخواست قرار بگیرند. این معضل برای ایران اسلامی خیلی شگفت و غیر قابل باور بنظر می رسد. کشوری که تمدن بشری ۷۰۰۰ ساله و نعمت های خدادادی- طبیعی و امکانات معنوی مادی بسیاری از جمله دین مبین اسلام را دارد. برای ایران اسلامی بد است که برخی از مردمش اینقدر ناتوان باشند که به گور پناه ببرند. این  پدیده مناسبی برای کشور ما نیست.

پژوهشگر برتر دانشگاه های ایران افزود: کارتون خواب ها و گورخواب ها، افرادی هستند که به هر نحوی از زندگی طرد شده اند. آنها به هر روی از خانواده و فامیل و جامعه ناامید شده اند، که به گور پناه برده اند و چون خودکشی نمی کنند، نشان از این دارد که هنوز از مهر و یاری خدا نا امید نشده اند. برخی از این افراد با سپری کردن روزها و شب ها در پرتگاه ها و یا خوابیدن کنار دیوارها یا خوابیدن در اتوبوس ها به سر می برند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: این افراد به هر دلیلی از سلسله ی هستی، از جاده ی فرحبخش زندگی، از قطار بی امان اقتصاد، از واگن های سریع اجتماعی، از کوپه های خانوادگی و تخت های فردی پیاده شده اند، و به هر دلیلی دیگر نتوانسته اند به آن قطار سوار بشوند. این موضوع مهمی است که یا مسئولین به کمک این از کار افتادگان نشتافته اند یا مردم نتوانسته اند دست آنها را بگیرند. بنابراین یکی از فقرها موجب درماندگی آنها شده است چه بسا با کمترین حمایت می توانستند به زندگی و حرکت برگردند.

نویسنده کتاب کمیجان سرزمین شگفت انگیز تات ها و مادها  ادامه داد: علل اجتماعی و اقتصادی مختلفی سبب بروز شکاف در طبقات اجتماعی و ظهور پدیدهایی چون کارتن خوابی، گورخوابی و بی خانمانی می شود. گورخوابی یکی از صداهایی است که از ساز فقر درآمده است. صداهای دیگری نیز در راه است و لیکن مدیران چهار بخش مهم کشور اگر برای امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم راهکارهای تخصصی دراز مدت پیدا و اجرایی نکنند، دیر یا زود باید منتظر شنیدن صداهای سازهای دیگر باشند. نیاز موجب تاسیس نهاد می شود و در اینجا گور به پاسخگویی برای نیاز انسان زنده آمده است

 وی افزود: شاخص های موجود نشان می دهد که فشارهای اقتصادی، موجب ناتوانی افراد از برآورده کردن نیازهای اولیه زندگی، و سبب شکاف و وارد کردن زلزله هایی به نهاد خانواده ها می شود. نشانه هایی که به روشنی بنیان های خانوادگی را سست می کند.

 دکتر محمد عارف صنعتی شدن بی مقدمه، بی توجهی به مدنیت، تاریخ، فرهنگ، جامعه و خانواده، بی توجهی مدیران اقتصادی به نیاز خانواده، از بین رفتن آداب و رسوم و سنت های مردمی از جمله کمک به همنوع را از مهم ترین دلایل بروز معضلات اجتماعی دانست و افزود: جاه طلبی های اجتماعی و تجملگرایی های خواص و عوام حاکم بر جامعه نیز خواه یا ناخواه فرهنگ و آداب و رسوم را کمرنگ کرده و شکاف ها را بیشتر می کند. در رسوم ما ایرانیان همواره کمک به همنوع وجود دارد، اما متاسفانه دست های یاری نه از نهادهایی مانند بانک ها و موسسه های خیریه و نه از دست مردم این روزها برای کمک به دیگران از خزانه ها یا جیب ها بیرون نمی آید. تجملات و امکانات کاذب هم نگاه هایی بی رحمانه به کانون خانواده دارند. بنابراین اولین پتک بر بام خانواده ها ناشی از بی تفاوتی نهادها به نیازهاست.

 عقیم سازی گورخواب ها، تفکری جاهلانه

این چهره علمی و فرهنگی کازرون با اشاره به راهکار مسئولان کشور در جهت عقیم سازی گورخواب ها، گفت: این یک پانسمان سطحی است. برای مملکتی که سابقه تمدن چندین هزارساله دارد و بهترین دین را دارد. اقوام سی گانه با فرهنگ های مختلف در ایران زندگی می کنند که با یک دیگر ارتباطات صمیمی دارند، نباید عجولانه و بدون هیچ گونه تفکری تصمیم گیری شود. باید در این حوزه تخصص لازم وجود داشته باشد تا تصمیم گیری شتاب زده ای گرفته نشود. مساله را باید با دانش حل کرد نه با تخته پاک کن صورت مساله را پاک کرد. ایران کشور فقیری نیست پس نباید هیچ گدایی داشته باشد چه برسد به گورخوابی.

 این معضل نمادین را در مرحله اول باید به دور از بازی های جناحی و سیاسی، ریشه یابی کرد.

نامزد قلم طلایی بین المللی سینمای مقاومت بیان کرد: مسئولین کشور باید به فکر ۵۰ ساله آینده باشند، می گویند عقیم کنیم! مثل اینست که برگ خشک شده درختی را بدون پیدا کردن دلایل خشک شدن آن از بین ببرند. از لحاظ علم انسان شناسی این تفکر، تفکری جاهلانه است باید ریشه های بیماری را بررسی، تحلیل و درمان کرد. از بین بردن برگهای خشک شده درخت به معنی درمان قطعی بیماری آن درخت نیست. مسولین مربوطه باید پیش از وقوع هر حادثه ای با تدبیر و حسی مسولانه نسبت به فرزندان خود مطالعه و برنامه ریزی کنند و این موفقیت میسر نمی گردد مگر با تخصص! به نظر من، این معضلی سطحی نیست اما لاعلاج هم نیست.

وی تصریح کرد: بازی های سیاسی را نباید وارد این موضوعات اساسی کرد. کشور ما بهترین امکانات و نعمت های الهی را دارد، باید امکانات کار و زندگی در اختیار مردم بویژه جوانان و سالمندان قرار گیرد که بتوانند زندگی را آنگونه که زیبنده است بسازند. وام های دو یا سه درصد سود یا قرض الحسنه، آسان کردن زندگی و تسهیلات برای کار و کسب مردم، جامعه را سرزنده و بالنده می کند. این ها حداقل درخواست مردمی برای امید و باروری در کشور ایران اسلامی ست.

این انسان شناس فرهنگی مطرح کرد: در کشورهای دیگر هم اگر مرد و زنی دچار این دست مشکلات شوند تلاش می شود که امکانات کار و زندگی(حتی در زندان) برای آنها فراهم شود تا هیچ لحظه ای از چرخه ی هستی غافل نمانند و فرزندان این افراد نیز با حمایت های دلسوزانه و البته مدبرانه ی مسئولان متخصص، کمترین آسیب را از این ناحیه ببینند.

نویسنده کتاب "باران و بوران" در ادامه بیان کرد: مسئولین باید هوشمندانه مشکلات این مردم را پیدا کنند و با تخصص لازم آنها را شناسایی و بهبود بخشند، بلکه تک تک آنان بتوانند وارد زندگی معمولی شوند. تعداد جمعیت کشور آنچنان زیاد نیست که نتوانند از عهده این کار بر بیایند.

وی افزود: باید به این مسائل با دقت بیشتری نگریسته شود تا تصمیمات درستی برای زندگی بهتر این افراد و سایر مردم جامعه گرفته شود، عقیم سازی اصلا راه حل مناسبی برای این مشکلات نیست.

دکتر محمد عارف بیان کرد: هیچ متولی فرهنگی اجتماعی نباید بگوید وضع کشورهای دیگر هم به همین شکل و روال است و این یک معضل فراملی است. قرآن مجید و ثروت بومی ملی ایران و انقلاب مبتنی بر دویست و چهل هزار شهید اجازه نمی دهد که کم کاری را در تطبیق با آسیب های کشورهای نامسلمان و شهید نداده و بی ثروت قیاس کرد و پوشش داد. مسئولین مربوطه باید در گام اول و فورس ماژور به گرمخانه ها، گورخواب ها و کارتون خواب ها توجه ویژه و اساسی تری داشته باشند، هم اکنون هم بسیاری از اتفاق های دیگر در حال رخ دادن است، اما کسی نمی داند و سال ها بعد متوجه این اتفاقات می شویم که پدیده های جدی تری بروز می کند و واحسرتا می ماند برای جامعه اسلامی ما. هر مسولی باید در تمام امور محوله ی خود، گذشته را بررسی کند و نگاهش به آینده باشد که بتواند اکنون را خوب بسازد.

 این استاد دانشگاه مطرح کرد: متاسفانه انتشار اخبار مربوط به گورخوابی در دنیا تصویر بدی از ایران اسلامی را ایجاد کرده است. کشورهایی که خودشان سرشار از مشکلات هستند مثل ترکیه و عربستان با انتشار تصاویر گورخوابی در ایران افکار عمومی مردم جهان را نسبت به ایران و شیعه دچار تشویش و بدبینی عمیقی کرده اند. بنابراین تا بتوان فرصتی مناسب به دست آورد و اذهان عمومی را تغییر داد زمان بسیاری می طلبد.

نویسنده کتاب "درخت گیان" در ادامه خاطرنشان کرد: ما هم دینمان عزیزترین دین است، هم انقلاب مان اسلامی است، هم کشورمان بسیار غنی و دارا و ثروتمند است و هم مردم مان با شعور و محبت هستند، اما با رخ دادن این گونه اتفاقات و منتشر شدن تصاویر آن در شبکه های مختلف در داخل و خارج از کشور، بیش از آنچه که فکرش را بکنیم، آسیب دیده ایم. متولیان امر باید شبانه روز بکوشند که چهره ی ایران و مردم ایران را در دنیا به عنوان مردمانی دارا، با ذکاوت، مومن، بی نیاز  و مهربان منتشر کنند. اگرچه در رابطه با گورخوابی زمان می برد که چهره ایرانی، مسلمان بودن و مهربان بودن ترمیم شود. اما شدنی است!