ابتدا به متني كه نگارنده چند سال پيش در همين مورد در ماهنامه سلمان نوشته بود نگاهي بياندازيم  

"چهارشنبه سوری

همه ساله با پایان سال مساله مراسم چهارشنبه سوری به عنوان یکی از موضوعات مهم روز مطرح می گردد و لحظاتی از برنامه های صدا و سیما و همچنین صفحاتی از نشریات را به خود اختصاص می دهد و گاه نیز جنجال هایی را می آفریند. ما نیز در اینجا به چهارشنبه سوری نظری می افکنیم .

عده ای معتقدند که چون: 1- چهارشنبه سوری ریشه در قبل از اسلام دارد. 2- هیچگونه فایده ای ندارد 3- کار خطرناکی است، بنابراین بایستی از اجرای این رسم خرافی جلوگیری شود. در مقابل گروه دوم اعتقادشان بر این است که این رسم ریشه ای بس کهن دارد و با فرهنگ ملت عجین شده است و از این رو گسستنی نیست؛ بخشی از فرهنگ ماست و بايستي حفظ شود، چرا كه اولا هر چيزي به صرف آنكه به قبل از اسلام بر می گردد مطرود نیست. عید نوروز هم به قبل از اسلام بر می گردد، ولی نه تنها نکوهیده نیست، بلکه ممدوح هم هست.

ثانیا باید دانست در طول هزاران سال جشن ها و مناسبت های مختلفی در کشورهای کهن گرامی داشته شده است که اگر ریشه آنها را در تاریخ بکاویم، در می یابیم که عموما از حقیقتی پاک سرچشمه گرفته اند و ملل مختلف و از جمله ملت ما سال های سال با همین جشن ها و رسومات امروزه به ظاهر خرافی زندگی کرده و هویت خود را حفظ کرده اند و باید یاد آور شد که این سنت ها لازم نبوده که حتما سودی آشکار داشته باشند و صرف آنکه چیز بدی نبوده و موجبات تفریح و شادی مردمان می گردیده امری قابل قبول در جوامع بوده است و صد البته همین رسوم ملی است که مسلمان مصری را از مسلمان ایرانی و مسلمان ایراني را از مسلمان فيليپيني متمایز می نماید.

جا دارد بپرسیم اصلا چرا فقط چهارشنبه سوری اینچنین زیر ذره بین رفته و خرافی شمرده می شود؟ چرا مثلا کسی نمی گوید که خوردن هندوانه در طولانی ترین شب سرد سال (یلدا) کار مسخره ایست و یا خریدن تنقلات برای این شب بار مالی دارد و یا چه اشکالی دارد و چه فاجعه ای رخ می دهد اگر در سفره عید به جای هفت سین، شش سین قرار داده شود؟

اکنون ببینیم این رسم چگونه بوجود آمده است. در مورد پیدایش چهارشنبه سوری چندین نظر وجود دارد. یکی از آنها این است که در زمان ضحاک بسیاری از جوانان برای آنکه توسط سپاهیان او دستگیر و کشته نشوند و مغز سر آنها خوراک مارهای ضحاک نگردد، از خانه و کاشانه خود فرار نموده و به سوی کوه ها متواری گشتند. گفته می شود زمانی که سپاهیان کاوه آهنگر بر ضحاک پیروز شدند، آخرین مقاومت لشکر ضحاک نزدیکی های غروب شکسته و پایتخت فتح شد. پس از آن با تاریک شدن تدریجی هوا، مردم مشعل به دست به سوی کوه ها روانه شدند تا جوانان و عزیزان خود را بیابند و به آنها نوید دهند که تخت سلطنت ضحاک واژگون شده و آنها می توانند به خانه و ماوای خود برگردند. مردمان مشعل به دست در حین صعود از کوهستان بوته های خار سر راه خود را به آتش می کشیدند تا مسیر خود را روشن نمایند. در افسانه ها آمده است که این روز آخرین سه شنبه  سال بود. سال بعد مردمان به یاد پیروزی بر ضحاک و یافتن جوانان خود (جوانانی که مدت های مدید در کوه ها متواری بودند و از فرط سوء تغذيه و گرسنگي رخسارشان زرد شده بود) به کوهستان رفته و یاد و خاطره آن روز را با آتش زدن بوته های خار و جشن و پایکوبی و خواندن شعر و سرود (زردي رخسار من از تو و سرخي تو اي اتش از آن ِ من)  و البته در حین جشن و پایکوبی و رقص «با پریدن از روی خارهای آتش گرفته» گرامی داشتند. در واقع جشن چهارشنبه سوریِ آخر سال آنها، اولین بزرگداشت پیروزی انقلاب کاوه آهنگر بود. سال بعد از آن و هم سال های بعدتر نیز چنین رسمی و چنین جشنی تکرار شد تا امروز که اگر چه بسیاری، از ریشه و علت این جشن بی اطلاعند، اما آن را همچنان برگزار می نمایند.

طی چندین سال گذشته علی رغم آنکه این جشن تقریبا ممنوع بوده است٭ اما مردم آنرا به فراموشی نسپرده اند. در این مورد نیز چند نکته گفتنی است:

اولا صدا و سیما در طول سال هرگز با حضور کارشناسان جامعه این موضوع را بررسی و تحلیل نکرده و تنها در روزهای پایانی سال به یاد چهارشنبه سوری افتاده و با نشان دادن صحنه های دلخراشی از سوختگی ها و حوادثی نظیر آن، خواسته است به مردم بگوید که این "کار بدی است" ثانیا همیشه صدا و سیما چهارشنبه سوری را با ترقه بازی یکی کرده است و حتی می توان گفت متاسفانه سیما برای آنکه چهارشنبه سوری را محکوم کند، آن را به ترقه و فشفشه بازی وصل نموده تا زشتی آن را بنمایاند و این کار بدبختانه باعث شده که جوانان ترقه و فشفشه را از لوازم اصلی چهارشنبه سوری بدانند و به استفاده از آنها در مراسم چهارشنبه سوری ترغیب شوند. در صورتی که بسیاری از مردم در مراسم چهارشنبه سوری هرگز از ترقه و فشفشه استفاده نمی کنند. حتی شروع آشنایی و استفاده گسترده نوجوانان کشور ما از ترقه هم نه به خاطر چهارشنبه سوری، بلکه به خاطر دیدن مسابقات فوتبال خارجی که در استادیوم ها از ترقه استفاده می شد، بود و ثانیا آنکه در کشورهایی مثل آلمان، کارخانه های فشفشه سازی یکسال تمام کار می کنند تا محصولات آنها به طور عمده فقط در یکی دوشب (سال نو) مصرف شود. آیا نمی توان برای حفظ سلامت نوجوانانی که به هر صورت حاضر به دست برداشتن از ترقه نیستند فشفشه های استاندارد ساخته شده توسط کارخانه های معتبر را به بازار روانه نمود؟ در پایان، شاید بتوان گفت چهارشنبه سوری هر سال در واقع «جشنی است برای خدا حافظی توام با شادی با سالی که گذشت» سالی که حداکثر 6 روز پس از پایان جشن خواهد رفت و جای خود را به سالی نو خواهد داد. والسلام"

٭ توجه داشته باشيد كه متن فوق در اسفند 1378 نوشته شده است يعني 17 سال پيش.

و اما بعد

به باور نگارنده تفكر غلط و كژانديشي نسبت به چهارشنبه سوري از سوي مديراني از صدا و سيما  كه سكان سياست هاي فرهنگي اين سازمان عريض و طويل را در سال هاي پس از پيروزي انقلاب در دست داشتند، نقش بسيار پررنگي در به انحراف كشيدن چهارشنبه سوري داشته است. هرچند خيلي ها شايد هم اينك به خاطر نياورند يا اصلا سن آنها به آن زمان ها نمي رسد، اما من به  دقت برخورد سيما را با مقوله ي چهار شنبه سوري رصد  مي كردم و به خاطر دارم.

متاسفانه سيما به جاي انكه زيبايي هاي اين مراسم را معرفي و پر رنگ كند تا مورد توجه قرار گيرد، (كه پيشنهاد علم روانشناسيست)، با يك اشتباه استراتژيكي، سعي كرد آن را از چشم مردم و به ويژه نسل جوان بياندازد. چيزي كه اثر عكس گذاشت و بي تعارف، مردم و به ويژه جوانان را به لجبازي و جبهه گرفتن در مقابل  صدا و سيمايي كه به باور آنها به جنگ مراسم ملي يشان آمده بود، سوق داد. به عبارتي سيما نپذيرفت كه قطار اين مراسم متوقف شدني نيست و به همين دليل به جاي آنكه در صدد اصلاح مسير قطار بر آيد سعي در متوقف كردن آن نمود كه ابدا به اين مهم دست نيافت.! براي نمونه، اگر طي اين سي و چند سال به جاي مثلا پخش مكرر صحبت هاي استاد شهيد مرتضي مطهري كه: «...چهارشنبه آخر سال كه مي شود خانواده هايي كه من به آنها مي گويم خانواده احمق ها  مي آيند آتشي درست مي كنند و ....»، (و بسياري آن را توهين به خود تلقي كرده و مي كنند) از قاشق زني و ديگر رسوم بي خطر اين روز گفته بود و سعي كرده بود به جاي تقابل با چهارشنبه سوري به اجراي بي ضرر و درست آن (به همانگونه كه نگارنده از پيش از انقلاب به خاطر دارد) كمك كند، الان وضعيت بدين گونه نبود كه با شنيدن اسم چهارشنبه سوري، پيرمردان و پير زنان رعشه به جانشان بيافتد و مادران از چند روز قبل دلهره داشته و نگران سلامت كودكان و نوجوانان خود باشند و آتش نشانان شلوغ ترين روزهاي كاري خود در طي سال را بگذرانند و بيمارستان ها پذيراي خيل مصدومين شوند.  ترافيك در خيابانها گسترده تر شود، ماموران پليس به زحمت بيافتند و دوستداران محيط زيست و هواي پاك غصه  آلودگي هوا را بخورند و بانكها نگران شيشه هاي خود و كسبه دلواپس اموالشان، خودرو داران در اضطراب آسيب ترقه ها به اتومبيل شان  و مراجع گلايه از بي توجهي مردم به فتاوايشان، و... . 

اميدوارم تجربه اين سه چهار دهه تقابل آشكار يا پنهان و البته بي ثمر با چهار شنبه سوري، ما را به فكر اندازد كه به سمت اصلاح شيوه برخوردمان با  آن همت گماريم و سيما با بهره گيري از علم روانشناسي نوين كه در اصول تربيتي بر اثر بخشي بيان جنبه هاي مثبت تاكيد دارد تا ذكر نكات منفي، از بيان تعابيري همچون روز دلهره  بپرهيزد و به سمت آموزش درست و هدايتِ رفتار به ويژه نوجوانان و كودكان همت گمارد و البته فراموش نكنيم  كار فرهنگي زمان بر و پر هزينه است و حوصله مي خواهد تا به نتيجه برسد.