(مروري کوتاه بر زندگاني سيدحسن مهاجر پيشوايي)

سيدحسن مهاجر پيشوايي فرزند سيد عبدالرسول در ششم مرداد 1308 شمسي در روستاي محسن‌آباد از توابع شهر برخوار اصفهان در خانواده‌اي اهل علم چشم به جهان گشود. او مقدمات علوم حوزوي را از هفت سالگي نزد پدر خويش که از منبري‌هاي معروف منطقه بود آغاز کرد و پس از کسب رضايت پدر ـ در حالي که هنوز به سن بلوغ نرسيده بود ـ تحت سرپرستي شيخ محمد زارعان براي ادامه‌ تحصيل به اصفهان مهاجرت کرده، در مدارس نوريه، صدر و ناصريه مشغول به تحصيل شد و از محضر علمايي چون سيدحسين خادمي(ره)، ميرزا عبدالحسين طيب، ميرزا علي آقا شيرازي، صدر کوپايي، محمدرضا جرقويه اي، کهنگي و تويسرکاني بهره برده، بخشي از دروس سطح حوزه از جمله کتاب‌هاي حاشيه، شرح شمسيه، شرح مطالع، شرح نظّام، قوانين و شرح‌ لمعه را به پايان رساند.

سپس براي ادامه‌ تحصيل به قم مهاجرت کرد؛ او ابتدا در مدرسه‌ خان و پس از آن در مدرسه‌ فيضيه ساکن شده، دروس سطح و خارج را در قم گذراند. او در دروس خارج از محضر علما و مراجع بزرگي چون حضرات آيات عظام بروجردي(ره)، حجت کوه کمره اي(ره)، گلپايگاني(ره)، مرعشي نجفي(ره) و... بهره برد.

سيدحسن مهاجر در کنار تحصيل، اهتمام ويژه‌ا‌ي به امر تبليغ دين داشت. او که منبر رفتن را از کودکي در محل زندگي خود آغاز کرده بود، در ايام تبليغي حوزه با سفر به نقاط مختلف کشور از جمله شهرهايي‌ چون يزد، جهرم، فسا، زاهدان و... پيام دين را به مردم مي‌رساند. وي در سال 1329 پس از يک سفر تبليغي به کازرون فارس با استقبال اهالي آن شهر مواجه شد.

متدينين کازرون با ارسال طوماري به آيت‌الله بروجري (زعيم وقت حوزه‌ي علميه‌ي قم) خواستند که به سيدحسن مهاجر تکليف کند تا براي تبليغ بلندمدت در کازرون ساکن شود. در نتيجه او به امر آيت‌الله بروجردي(ره) و به عنوان نماينده‌ ايشان به کازرون رفته، در آنجا ساکن شد. مهاجر تا تابستان 1357 به مدت 28 سال در کازرون ماند و منشأ خدمات فرهنگي، اجتماعي و سياسي فراواني در اين شهر شد.

او در مدت حضور خود در کازرون در مساجدي چون نو (شهداي فعلي)، بي‌بي طوطي (زينبيه فعلي) و خواجه‌علي به اقامه جماعت پرداخت. سپس به مسجد آهنگران (امام خميني فعلي) منتقل شد و تا پايان سکونت خويش در کازرون در اين مسجد ماند. وي علاوه بر اقامه‌ جماعت، در مساجد، منازل و مدارس شهرستان به ايراد خطابه و موعظه مي‌پرداخت. حجم فعاليت تبليغي او در برخي ايام سال به ايراد 16 منبر در روز مي‌‌‌رسيد.

وي در کنار تبيين احکام شرعي، عقايد و اخلاق اسلامي، توجه ويژه‌اي نيز به مباحث تفسيري و قرآني داشت و در اين جهت در ميان روحانيان ساکن کازرون از برجستگي خاصي برخوردار بود.

تصویری از مسجد امام خمینی (آهنگران) کازرون پس از فرار شاه 

مهاجر به علت برخورداري از تحصيلات دانشگاهي در کنار فعاليت‌هاي ديني به تدريس در دبيرستان‌ ابواسحق کازرون نيز اشتغال داشت.

مبارزه با عقايد مارکسيستي و نجات جوانان از افکار و انديشه‌هاي الحادي از ديگر اقدامات وي در کازرون بود. او با صفاي باطني و اخلاص مثال‌زدني خود نقش سازند‌ه‌اي در خودسازي جوانان و نوجوانان کازروني که بعضاً از شاگردانش در دبيرستان محسوب مي‌شدند، داشت. بسياري از متدينين کازرون قوت ديانت خويش را مديون آموزه‌هاي او مي‌دانستند.

مهاجر از جمله روحانياني بود که نقش پشتيباني علمي براي اعضاي انجمن امور ديني کازرون داشت.‌

از ديگر اقدامات وي در کازرون تدريس دروس حوزوي براي طلاب بود. اسدالله ايماني و بزرگ بنيادي از برجسته‌ترين روحانيان کازروني هستند که از محضر علمي وي بهره برده‌اند. او همچنين به برخي از بازاريان متدين احکام اقتصادي اسلام را بر اساس کتاب عروة الوثقي مي‌آموخت.

مهاجر در جريان نهضت ملي نيز حضوري فعال داشت. او پس از بروز اختلاف ميان دکتر مصدق و آيت‌الله کاشاني از حاميان سرسخت کاشاني به شمار مي‌رفت. اين حمايت با توجه به پشتيباني اکثريت مردم کازرون از دکتر مصدق تضييقاتي را براي وي به دنبال داشت.

مهاجر پس از آغاز قيام امام خميني(ره) نيز به همراهي با نهضت وي روي آورد. او پس از مهاجرت دو روحاني بومي کازرون يعني سيداحمد پيشوا و سيدمحمد نبوي‌زاده به شيراز به عنوان وکيل امام خميني(ره) در اين شهر منصوب شد.

امام خميني(ره) در وکالت‌نامه‌اي که براي او صادر کرد، اجازه داد تا نسبت به «تصدي امور شرعيه و حسبيه»، «اخذ وجوه شرعيه»، «اخذ، دست‌گردان و امهال سهمين» و نيز «صرف كل سهم سادات و ثلث‏ سهم امام» اقدام کند.

مهاجر علي‌رغم آن‌که به علت تدريس در مدارس آموزش و پرورش نسبت به ساير روحانيان از محدوديت‌هاي بيشتري برخوردار بود اما تلاش مي‌کرد تا با رعايت جوانب احتياط، نهضت را ياري رساند.

معرفي امام خميني(ره) به عنوان يکي از مراجع تقليد و تبيين فتاواي او براي مردم، خودداري از شرکت در برخي از جلسات حکومتي، برگزاري جلسات مخفي خانگي، همکاري و پشتياني فکري برخي گروه‌ها و شخصيت‌هاي مبارز، همراهي با اقدام مشترک روحانيان مبارز کشور يا استان در تعطيلي جماعات مساجد در برخي از مناسبت‌هاي خاص، ايراد برخي انتقادات و سخنان کنايه‌آميز در سخنان عمومي، رسيدگي به مشکلات طلابي که به عنوان سرباز از قم به کازرون فرستاده شده بودند، حضور در راهپيمايي‌هاي ضدحکومتي در ايام اوج‌گيري نهضت و... از جمله اقدامات انقلابي مهاجر در کازرون بود.


برخي از اين اقدامات زمينه‌ چندين مرتبه احضار وي به شهرباني کازرون يا ساواک فارس و در نتيجه بازجويي، دريافت تذکر و حتي ممنوعيت از منبر را فراهم آورد.

برخي از گزارشات مأموران ساواک در کازرون حاکي از آن است که آنها در دهه‌ پنجاه، سيدحسن مهاجر را پشت‌پرده‌ برخي از اقدامات انقلابي در اين شهر ارزيابي مي‌کرده‌اند. مهاجر در ارديبهشت ماه 1357 پس از شهادت سه تن از مردم کازرون همراه با عبدالرحيم دانشجو (دهقان) بازداشت شد.

وي در تابستان همان سال به اصفهان برگشت و دوران جديدي از حيات خود را در اصفهان آغاز کرد. او در سال 1358 با معرفي سيدحسين خادمي، امامت جماعت مسجد قباي اصفهان را برعهده گرفت. او هر روز در سه نوبت (صبح، ظهر و عصر، مغرب و عشا) به اقامه جماعت و دو نوبت (صبح و شب) به سخنراني در مسجد قبا مي پرداخت.

مهاجر موفق شد مسجدش را به کانوني براي تجمع جوانان آن منطقه تبديل کرده، افراد بسياري را جذب دين و انقلاب نمايد. مسجد وي يکي از مساجد فعال در اعزام رزمندگان به جبهه هاي جنگ بود. همچنين شمار زيادي از جوانان مسجد قبا تحت تأثير شخصيت وي به حوزه‌ علميه روي آورده، در کسوت طلبه و روحاني مشغول درس و تبليغ هستند.

وي همچنين از سال 1358 در مدرسه‌ صدر بازار اصفهان و سپس در مدرسه علميه باقرالعلوم عليه السلام (دارالحکمه) دروسي چون مکاسب، تفسير و اخلاق و... را براي طلاب آن شهر تدريس کرد.

سيدحسن مهاجر پس از عمري تلاش و مجاهدت در تاريخ 10 دي ماه 1398 در سن 90 سالگي دار فاني را وداع گفت و به سوي معبود خود شتافت.


منبع تصاویر مرحوم مهاجر: کتاب پیشوا اثر علی اکبر باقری