به گزارش خبرنگار مهر، با دیدن صحنه های تخریب طبیعت بکر حاشیه دریاچه اولین چیزی که به یادم آمد تصاویری شفاف و رویایی از دیدار دو سال پیشم از دریاچه ای بود که بیش از همه صفت محجوب و نجیب سزاوارش است.

دریاچه پریشان اگر چه نامش در ابتدا ذهن هر مخاطبی را به یاد واژه های سرگشتگی و حیرانی می اندازد اما این نام بیش ازهمه برای ما ایرانیها و به ویژه فارس نشینیان همجوارش که مأنوس سنت شاعری و شاعرانگی هستند یادآور پریشانی عاشقان است. چه آنکه در بیتهای زیادی از اشعار شاعران خطه فارس پریشانی همان عاشقانگی است. حافظ غزلسرای بزرگ شیراز در یکی از ابیات خود اینگونه از پریشانی می گوید :  "حافظ بد است حال پریشان تو ولی / بر بوی زلف یار پریشانیت نکوست ".

نمایی از دریاچه در سالهای پرآبی

دریاچه پریشان هم با غروبهای غم انگیز و دلنشینش هزاران سال است میزبان عاشقانی از همه انواع موجودات زنده بوده، چه انسانهایی که در کنارش عاشقانه زندگی کرده اند و چه کسانی که به اشتیاق دیدنش کیلومترها راه را عاشقانه طی کردند تا به دیدن پریشانیش بنشینند و چه گونه های مختلف پرندگان و جانورانی که عاشقانه هایشان را بر فراز و در کنار آبهای آرام تنها دریاچه آب شیرین ایران گذرانده اند ودر بیشه ها و نیزارهای اطرافش تجدید نسل کرده اند.

دریاچه در سالهای پرآبی

آن سالی هم که من به دیدن دریاچه پریشان رفتم از سالهای پرباران بود سالهایی که برخلاف این سالها آسمان با زمینیان سر دوستی داشت و بارش باران و برف خاطره ای دور و دراز نبود، پاییز و زمستان و بهار هم یک بخش بزرگشان برای مردم برابر بود با آسمان ابری، هوای خیس بارانی و زمین سبز، نمناک و معطر که عطر و هوای دریاچه پریشان حس و حال همه چیز را صد چندان می کرد.

این دریاچه که در فاصله 15 کیلومتری شهر گرمسیری کازرون که به شهر مردمان زحمتکش و فعال معروف است واقع شده و دامن زیبا و آبی کم رنگش را در امتداد جنوبی یک کوه کم ارتفاع گسترانده است. نیزارهای سبز و پرپشت حاشیه دریاچه هم آنقدر رنگ سبزشان به آبی دریاچه می آمد که گویی تزئیناتی هستند برای صد چندان کردن زیبایی طرح این دامن گسترده بر خاک گرم آن منطقه.

حجب و حیای دریاچه پریشان کازرون به میزانی است که ناخواسته هر بیننده ای را به سکوت و ادای احترام وا می دارد اما انگار این دعوت ناخوداگاه به آرامش در بهمن ماه امسال بهانه ای شد تا مسئولان اداره راهسازی شهرستان با عنوان راهسازی برای مردم روستای پریشان حریم آن را زیر چرخهای سهمگین بیل مکانیکی، لودر و گریدر بپیمایند و زیست بوم آن را دچار دستخوش اساسی قرار دهند، نیزارهای زیبای گوشه دامنش را بسوزانند و همدست با بی مهری این روزهای طبیعت و نباریدن باران و پس نشستن آب دریاچه وسعت دامنه اش را کوتاه تر از آنچه طبیعت کرده است بکنند.

خبرها حکایت از اتفاقی دهشتناک برای این دریاچه زیبا می داد و در این شرایط بهترین کار از نزدیک دیدن دوباره و عیادت دوست پریشانم بود، دوستی که اگر چه تنها یکبار دیدمش اما همان یکبار هم مهر دوستی را در دلم نشاند، بار سفر بستم و به عزم دیدنش راهی کازرون شدم تا همه چیز را از دید خودم و جدای از موضع خبرها و عکسهای خبرگزاری و خبرنگاران ببینم، بازدید عصرگاهیم در هوای مطبوع روز 9 بهمن ماه از دریاچه پریشان و دیدن خط چرخ ماشینهای راه سازی و جنازه سوخته و سقوط کرده نیزارهای دریاچه بیش از آن چیزی بود که در خبرها آمده بود.

نمونه ای از بیلهای مکانیکی که به جان دریاچه افتاده اند

ماشینها قصد داشتند جاده مارپیچ، باریک و مالرو حاشیه دریاچه را وسعت دهند و آن را از باریک بودن در بیاورند و به خیال خود راهی بسازند برای روستانشینان آنسوی دریاچه تا ارتباطشان با شهر کازرون راحت تر شود اما غافل از اینکه این کار تنها یک برداشت دم دستی و ساده از ماجرا بود چرا که با نگاهی ابتدایی به موقعیت دریاچه، روستای پریشان و راه کنونی ارتباط آنها با شهر و موهبتهای بی پایانی که این دریاچه به آنها عطا می کند اشتباه بودن این فرضیه کاملأ پیدا می شود.

به طور مثال راهی که هم اکنون روستانشینان از آن تردد می کنند و از سمت جنوب و شرق دریاچه می گذرد علاوه بر اینکه آسفالته هست دارای مناظری بکر و زیبا از نمای رودخانه هم هست و در مجموع 40 دقیقه با شهر فاصله دارد و راه جدیدی که مسئولان به آنها وعده داده اند در صورت راه اندازی، فارغ از همه خسارتهای هولناکی که به دریاچه وارد می کند و با در نظر گرفتن مسیر بسیار مارپیچ حاشیه شمالی که محل واقع شدن جاده جدید است نه تنها این میزان به لحاظ زمانی کوتاه نمی شود بلکه  با توجه به اینکه احتمال پایدار ماندن شرایط خشکسالی چندان جدی نیست و حریم دریاچه مطمئنأ در سالهای آینده به محل اصلیش باز خواهد گشت راهی خطرناک با امکان سقوط به دریاچه برای ماشینهای در حال عبور و مرور خواهد بود.

بر اساس آمار موجود حوزه آبریز دریاچه پریشان 270 هزار کیلومتر است که به صورت فصلی و برحسب شرایط هیدرولوژیکی عمومأ بیش از 2 هزار و پانصد تا 5 هزار هکتار متغیر است و منابع آبی اصلی تأمین آب آن علاوه بر جریانهای آب زیر زمینی و روان آبهای پیرامونی که از کوههای اطراف به وجود می آید چندین چشمه در حوزه شمالی دریاچه نیز هست و حوزه شمالی درست همان محلی است که زیر چکمه جاده جدید در حال له شدن است اما نباید فراموش کرد که با سر رسیدن خشکسالی و آمدن سالهای پر بارش این چشمها دوباره شروع به جوشش می کنند و شیره جان خود را به دریاچه نیمه جان پریشان خواهند بخشید اما اگر جاده جدید آنچنان که برخی از مسئولان شهرستان مصر هستند راه اندازی شود این چشمه های با خطرهای جدی مواجه هستند.

البته این را هم باید گفت که خطرهایی که در اطراف دریاچه جان به لب آمده پریشان دیدم تنها به همین جاده سازی خشونت بار ختم نمی شود بلکه محاصره تمام عیار دریاچه توسط کشاورزانی که حریم خشک شده آن را محلی مناسب برای کشت و زرع خود درآورده اند و روز به روز حلقه محاصره خود را تنگتر می کنند هم بخش مهمی از خطرات جدی زیست بودم دریاچه است، بر اساس آمار ارائه شده در طرح پیش نویس بین المللی حفاظت از تالابهای ایران و برنامه مدیریت جامع دریاچه پریشان آمده است بیش از 800 حلقه چاه در اطراف این دریاچه حفر شده است که بیش از 500 حلقه از آنها غیر مجاز است. 

بیش از 800 حلقه چاه مجاز و غیر مجاز در حریم دریاچه پریشان حفر شده است

انتظار داشتم سازمان حفاظت از محیط زیست و دوستداران طبیعت و NGO های محیط زیستی شهر کازرون همانگونه که راسخ و استوار در برابر راهسازی اداره راه شهرستان و تجاوز به حریم دریاچه پریشان ایستاده اند در مقابل این اشغال نرم محوطه دریاچه و ایجاد تغییر و تحول در خاک خشک شده آن نیز بایستند تا نشان داده شود که نگرانیهایی که برای حفظ این دریاچه وجود دارد همه جانبه و جدی است.  

زمینهای حاشیه دریاچه که به محل کشت سیفیجات تبدیل شده است

مسئله دیگری که وعده دهندگان احداث جاده جدید به روستائیان پریشان آن را نادیده گرفته اند این مورد مهم است که جاده جدید پیش از وارد شدن به حریم دریاچه پریشان راهی ندارد جز اینکه از وسط روستای "شهرنجان" و زمینهای مردم  این روستا بگذرد، با توجه به اینکه این جاده جدید قرار است راه ارتباطی برای بیش از 5 هزار نفر ساکن در آن سوی دریاچه باشد قطعأ مسیری پر تردد و شلوغ خواهد بود و به همین خاطر قابل پیش بینی است که مردم روستای شهرنجان به هیچ وجه حاضر نیستند محیط آرام و کوچه های امن روستایشان محل عبور و مرور شبانه روزی وسائیل نقلیه شود و جان کودکانشان که هم اکنون با فراغ بال در کوچه های ده بازی می کنند به خطر بیفتد. 

جنازه سوخته و سقوط کرده نیزارهای دریاچه

از سویی دیگر وجود این دریاچه در این منطقه باعث شده است که مردم ساکن در روستاهای اطراف آن از موهبتهای گوناگون و پایان ناپذیر آن بهره های زیادی ببرند،به طور مثال روستا نشینان روستای "عرب فامور" که پرورش اسب یکی از اصلی ترین محلهای درآمدشان است از چمنزارهای حاشیه دریاچه پریشان استفاده کرده و به پرورش اسب با استانداردهای طبیعی دست زده اند و اسبهای پرورشی خود را فارغ از حفاظهای مصنوعی و غیر طبیعی در چمنزارهای دریاچه رها کرده اند تا به حالتی طبیعی و آزاد زیست کنند، بخش دیگری از مردم منطقه با کسب مجوز از دستگاههای مسئول مانند اداره آب و فاضلاب روستایی و محیط زیست اقدام به دریافت مجوز برای احداث چاه کرده اند و با کشاورزی گذران زندگی میکنند.

همچنین با توجه رونق روز به روز صنعت گردشگری این دریاچه زیبا در کنار دیگر جذابیتهای شهرستان کازرون مانند شهر باستانی بیشاپور و نقش برجسته های منحصر به فرد غارشاپور یکی از اصلی ترین عوامل جذب گردشگر برای این منطقه به حساب می آید و از این راه منابع مالی زیادی به اقتصاد مردم شهرستان و به ویژه روستاهای اطراف تزریق می شود که در صورت نابودی این دریاچه و به هم خوردن اکوسیستم آن باید از این محل درآمد نیز صرف نظر شود.

حال با برشمردن همه این موارد که جملگی جزعیب نیستند می توان دریافت که ساخت این راه روستایی پر هزینه و کم بازده چیزی جز خطر و کار غیر اصولی نخواهد بود، وقتی همه این دلایل مسلم و معلوم را هنگام خداحافظی از دریاچه در ذهنم مرور می کنم این امیدواری نامعلوم در دلم جرقه می زند که مسئولان هم در نهایت این پروژه پردردسر را رها می کنند و دریاچه دوست داشتنی و مظلوم پریشان را مانند همه این سالها به حال خود وا می گذارند تا دست طبیعت دوباره خود به بازسازی و زندگی بخشی به آن اقدام کند.