شنبه گذشته، 23 مردادماه 1400 خورشیدی، مصادف با پنجاهمین سالگرد انفصال بحرین از ایران بود. مجمع‌الجزایری که به دلیل حاکمیت تاریخی ایران از دوره هخامنشیان – و حتی به استناد متون تاریخی از پیش از آن دوره – در دوره پهلوی استان چهاردهم ایران نامیده می‌شد.

سرزمین بحرین خاستگاه اصلی خاندان "بحرانی آل‌عصفور" کازرون است که با مهاجرت "شیخ محمد بحرانی" یکی از علمای این خاندان در نیمه دوم قرن یازدهم هجری و در عهد شاه عباس دوم صفوی به این شهر، حیات مذهبی، فرهنگی و اجتماعی آن‌ها طی چهار قرن بعد در کازرون آغاز گردید و رقم خورد.

خاندان "آل‌عصفور" یکی از خاندان‌های مهم و برجسته‌ی شیعی در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس به‌ویژه در مناطق بحرین، قطیف و الاحساء است که سابقه آنها به دوران سلسله اتابکان فارس باز می‌گردد و افرادی از این خاندان از نیمه دوم سده هفتم هجری، نزدیک به دو قرن حکومت بحرین را در اختیار داشته‌اند. اما تاریخ خاندان آل‌عصفور به روزگار پیش از قرن هفتم هـ.ق بر می‌گردد؛ در آن زمان شخصی به نام "عصفور"، خاندانی پایه‌گذاری کرد که "عصفوریه" نامیده شدند. عمده شهرت این خاندان به واسطه علمای برجسته‌ای است که از میان آن‌ها برخاسته و چهره‌های شاخصی از آنها از عهد صفویه تا قاجاریه، با مهاجرت به نواحی جنوبی ایران، منشاء اثرات مذهبی، فرهنگی و اجتماعی بسیاری شده‌اند.

با آغاز قرن هفتم هـ.ق حکومت قدرتمندی که زمام امور بحرین و یمامه را در اختیار داشت، افرادی از قبیل "عامربن عقیل" بودند که عیونی خوانده می شدند. همزمان با ضعف حکومت عیونی در تامین امنیت و ثبات منطقه احساء، بزرگان و شخصیت‌های پرنفوذ این ناحیه با همکاری یکدیگر امیر عیونی را عزل و امارت این ناحیه را به پیشوای دینی بنی‌عامر یعنی "عصفور بن راشد" واگذار کردند. بر طبق برخی منابع همچون العقدالزاهرفی ترجمه‌الشیخ باقر نوشته محمود طراده و موسوعه‌التاریخ الخلیج[فارس] نوشته محمود شاکر، شیخ عصفور بن راشد حکومت منطقه الاحساء را در سال ششصدو بیست هـ.ق به دست گرفت و سپس در سال ششصد و سی و شش هـ.ق به تدریج دامنه نفوذش به بحرین نیز کشیده شد. نزدیک به دو قرن حاکمیت این نواحی در اختیار امرای عصفوری بود و آنها روابط استوار و پیوندهای سیاسی مستحکمی با حکومت‌های اطراف خود برقرار کردند و با سلغریان فارس، ممالیک مصر، مغولان عراق و ایران، خاندان طیبی فارس و جزیره کیش و همچنین ملوک هرمز روابط سیاسی و اقتصادی داشتند. اما در برخی منابع هم شروع حاکمیت خاندان آل‌عصفور سال 654 ق ذکر شده؛ آنچنان‌که در فارسنامه ناصری[1] و کتاب تحریرتاریخ وصاف[2] آمده است: "در سال 654 حکومت آنجا را به عصفور بن راشد بن عمیر و مانع بن علی بن ماجد بن عمیر مقرر داشت و سال‌ها متوجهات آن به خزانه عامره فارس می رسید".

در طول این دوران امیر عصفوربن راشد، امیر مانع بن علی، امیر حسین‌بن مانع، امیر موسی‌بن حسین و امیر هلال‌بن موسی از این خاندان بر بحرین حکومت کردند.

[1]. حسینی فسایی، میرزاحسن (1276). فارسنامه ناصری ، تصحیح: منصور رستگار فسائی(1378) ، تهران : امیرکبیر.

[2]. آیتی، عبدالمحمد (1346). تحریر تاریخ وصاف ، تهران : بنیاد فرهنگ ایران.