علی بحرانی – کازرون نما: طی هفته‌های اخیر اخبار متعددی از آسیب رسانی عمدی به بزرگترین خانه قاجاری کازرون مطرح شد و برخی خبرها از شکستن درب‌های چوبی عمارت حاج اسمال حکایت داشت. جهت بررسی صحت و سقم این موضوع و همچنین پیگیری وضعیت «عمارت حاج اسمال»، کازرون نما طی گفتگویی تلفنی با محمدجواد جوکاری، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان کازرون، از وی درباره‌ی اهمیت بنای «عمارت حاج اسمال» و همچنین وضعیت بافت تاریخی  کازرون سوالاتی پرسیده شد که شرح این گفتگو و پاسخ‌های این مقام مسئول به شرح ذیل است:

در هفته‌های گذشته خبری مبنی بر آسیب‌رسانی به بنای «عمارت حاج اسمال» در فضای مجازی منتشر شده بود، ماجرا از چه قرار است و آیا اقدام قانونی با آسیب‌زنندگان صورت گرفته است؟

حدود 18 ماه پیش، کارشناسان استان از نزدیک خانه موسوم به حاج اسمال در بافت کوی بازار را بازدید کردند و ارزش تاریخی این بنا مورد تائید قرار گرفت. با پیگیری‌های مسئولان و به‌ویژه نماینده شهرستان، جناب آقای دکتر عباسی قرار شد که اعتباراتی برای تملک این بنا به صورت 50 درصد از طریق وزارتخانه و 50 درصد نیز از طریق بودجه استان تهیه شود.

مشکل اما آن‌جا بود که خانه دارای مالکین متعدد است و اگرچه مالکان همگی فروشنده هستند، اما نسبت به تاریخی بودن بنا اعتراض کردند لذا یک جلسه رسیدگی به اعتراضات در شیراز با حضور برخی مالکان برگزار شد تا دلایل خود مبنی بر مخالفت با تاریخی بودن بنا را به صورت مستند اعلام کنند و سپس صورتجلسه به وزارتخانه در تهران ارسال شد.

در نهایت «عمارت حاج اسمال» به‌دلیل ارزش تاریخی فوق‌العاده‌ای که دارد، و همچنین از نظر مساحت بزرگترین خانه قاجاری باقی مانده در شهر کازرون نیز به شمار  می‌رود و معماری مشابه آن در سطح شهرستان بسیار به ندرت وجود دارد، با تصمیم کارشناسان به شماره 23458 در تاریخ 14 شهریورماه امسال در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

متاسفانه برخی مالکان پس از ثبت ملی بنا، برخی از درب‌های تاریخی آن را که مربوط به جنگ اول جهانی بود شکستند و آسیب‌هایی نیز به برخی دیوارها وارد کردند؛ و پس از این آسیب‌رسانی، اداره میراث‌فرهنگی کازرون از آسیب‌زنندگان از طریق دادستانی شکایت به عمل آورد که این موضوع روند قضایی خودش را طی می‌‌کند و برای آسیب‌زنندگان نیز احضاریه قضایی صادر شده است.

درباره تملک «عمارت حاج اسمال» نیز کارشناس دادگستری که از سوی برخی مالکان به عنوان معتمد  معرفی شده بود، قیمت‌گذاری را بر مبنای قیمت روز و استعلام از چندین دفتر معامله و مشاور املاک در همان محل انجام داد؛ و پیگیری‌های لازم از طریق اداره کل و وزارتخانه در دولت قبل انجام گرفت و با استقرار دولت جدید، این روند تا حصول نتیجه همچنان در حال پیگیری است.

در حال  حاضر موضوع تملک این بنای تاریخی به کجا رسیده است؟

برای تملک بنای «عمارت حاج اسمال» تا قبل از تغییر دولت، جناب آقای «دکتر عباسی»، نماینده محترم شهرستان دو جلسه مفصل با معاونین و وزیر پیشین میراث فرهنگی، آقای مونسان برگزار کردند و همان گونه که اشاره شد در این جلسات مقرر شد که 50 درصد قیمت کارشناسی را وزارتخانه و 50 درصد قیمت نیز استانداری فارس از بودجه استان تامین کند که در نهایت با تغییر دولت، موضوع تملک این بنا نیز درحال حاضر باز از ابتدا شروع شده است. در آخرین گفتگویی که با نماینده محترم داشتم، ایشان قول همکاری و برنامه‌ریزی برای تملک بنای مذکور را از طریق دیدار با آقای ضرغامی، وزیر جدید میراث‌فرهنگی داده‌اند تا موضوع تملک به نتیجه برسد. با این حال بنا نیاز به بازسازی هم دارد و الحاقیه‌هایی در طی دهه‌های گذشته به این بنا صورت گرفته که نیاز است برداشته شود. تعدادی ساختمان جدید در بخش‌های جنوبی حیاط عمارت احداث شده که نیاز است این بناها و دیوارهای میانی حیاط برداشته شود و حیاط یکپارچه بنا که بیش از یک هزار متر است به عنوان فضای سبز و نارنجستان این بنای تاریخی احیا و آماده پذیرش گردشگران داخلی و خارجی شود.

اما قدم اول درباره عمارت، حل مساله‌ی تملک آن با رضایت مالکان محترم و با قیمت روز است که تلاش شده تا به سرانجام برسد و حقی از هیچ کدام از مالکان محترم ضایع نشود و پس از تملک، به این بنا ردیف بودجه تخصیص داده شده و فاز مرمتی آن بلافاصله آغاز خواهد شد تا درب‌های این بنای تاریخی به عنوان یک مرکز گردشگری در مرکز شهر کازرون و همچنین به عنوان ساختمان اداری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کازرون به روی عموم مردم و شهروندان باز شود.

برنامه شما برای «عمارت حاج اسمال» چیست؟

متاسفانه شهرستان کازرون با قدمت و آثار تاریخی فراوان و دارا بودن مجموعه جهانی بیشاپور، اما فاقد یک ساختمان اداری مناسب است و عمارت حاج اسمال نه تنها نیاز اداری میراث فرهنگی کازرون را برطرف خواهد کرد، بلکه فراتر از آن مرکزی تاریخی برای عرضه‌ی صنایع دستی و جذب گردشگر برای بافت تاریخی کازرون از ایران و حتی سایر نقاط جهان خواهد بود. این امید را داریم که تملک و احیای عمارت حاج اسمال، گام مهم و اولیه را برای ادامه این مسیر از سوی مالکان سایر خانه‌های تاریخی ایجاد کند و پس از تبدیل عمارت حاج اسمال به یک مرکز گردشگری تاریخی و فرهنگی، بافت تاریخی کازرون جان بگیرد و این عمارت بزرگ تاریخی یک الگوی مناسب برای احیای دیگر خانه‌های تاریخی در بافت شهر کازرون باشد.

آیا برای دیگر خانه‌های تاریخی  کازرون نیز برنامه‌ای را در دست اقدام دارید؟

در حال حاضر ثبت ملی خانه وکیل التجار یا همان خانه حسینی با هماهنگی  شهرداری کازرون در  دستور کار است. حتی پیش از آن که موضوع عمارت حاج اسمال در دستور کار قرار گیرد، موضوع فهرست‌برداری از همه‌ی خانه‌های تاریخی کازرون آغاز شده بود و در این اقدام بسیار مهم، پنج هزار خانه بافت تاریخی کازرون، محله به محله و کوچه به کوچه مورد پایش و شناسایی قرار گرفت و در این میان 415 خانه دارای ارزش تاریخی، 9 ساباط و 6 بادگیر در سطح بافت تاریخی شهر کازرون شناسایی شد. این مجموعه گنجینه‌ای ارزشمند برای توسعه گردشگری کازرون است که باید از این فرصت و استعداد منحصر به فرد که کمتر شهری دارای آن است، استفاده کرد. ما در کنار مجموعه تاریخی بیشاپور، بافت تاریخی شهر کازرون داریم که برای جذب گردشگر بسیار بسیار مهم است. ما تا قبل از شیوع بیماری کرونا، گردشگران زیادی داشتیم که برای بازدید وارد شهرستان و مجموعه تاریخی بیشاپور می‌شدند، اما در خود شهر کازرون مکان و محل تاریخی که آماده پذیرایی و بازدید از گردشگران باشد، هنوز نداریم و در واقع گردشگران بیشاپور در شهر کازرون جایی برای بازدید و اقامت در بافت تاریخی ندارند.

همچنین درباره حمام ملابابا، فاز 3 مرمت آن را شروع کرده‌ایم و جداره‌ها در حال تکمیل است و برای فضای بیرونی نیز شهرداری وعده همکاری را داده است و پیش بینی ما این است تا حدود یک سال آینده بتوانیم حمام ملابابا را به عنوان مرکز نمایش و عرضه صنایع‌دستی آماده راه‌اندازی کنیم. تکمیل حمام ملابابا برای رونق گردشگری در داخل شهر کازرون بسیار مهم است. ما اگر بتوانیم گردشگر را برای چند روز در شهر نگه داریم تا از خانه‌های تاریخی و اماکن دیدنی در داخل شهر بازدید کند، همین اقامت گردشگر در شهر کازرون رونق را برای شهر به همراه خواهد داشت؛ ولی متاسفانه هنوز زیرساخت گردشگری در شهر کازرون نداریم، اما استعداد و اماکن بسیار خوبی برای گردشگری در سطح شهر کازرون داریم که هنوز نتوانسته‌ایم از آن استفاده کنیم. با وجود ادعاها درباره بن بست بودن کازرون، اما فقط در نوروز هزاران هزار نفر برای بازدید از بیشاپور از کازرون عبور می کنند که سهم شان از اقامت در کازرون فقط اقامت چند ساعته و حداکثر یک شب در پارک‌هاست و این برای شهر  تاریخی به قدمت کازرون خوب نیست.

شهر کازرون لازم است در داخل آن چنان قابلیت‌های گردشگری داشته باشد که در همه فصول سال گردشگر را به داخل شهر جذب کند. اگر ما طرح‌های گردشگری برجسته شهرستان مانند «عمارت حاج  اسمال»، «کاروانسرای میان‌کتل»، «کاروانسرای کمارج»، «حمام ملابابا» و «طرح گردشگری بیشاپور» را بتوانیم به نتیجه و یک سرانجامی برسانیم، بدون تردید در حوزه گردشگری کازرون تحول بزرگی را ایجاد می کنیم و این موضوع برای جذب گردشگری بسیار مهم خواهد بود و می‌تواند آینده و سیمای شهر کازرون را از طریق گردشگری متحول کند.