«ققنوسها خاکستری را دوست دارند» نام نخستین دفتر شعر مهدی رستمی عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسي دانشگاه سلمان فارسی کازرون است که توسط انتشارات برازمان شیراز در دیماه ۱۴۰۰ منتشر شده است.
به گزارش کازرون نما، رستمی که به تازگی به عضویت هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسي دانشگاه سلمان فارسی کازرون درآمده است گلچینی از غزلهای خود را در این دفتر جمع آورده است. این اشعار همگی در قالب غزل و با زبانی آمیخته از واژگان کهن و امروزی است.
این که شاعر در سی و هفت سالگی به چاپ نخستین دفتر شعر همت گمارده است میتواند سوالی را در ذهن مخاطب مطرح سازد که چرا این همه دیر؟ قطعا خود شاعر پاسخی دقیقتر برای این پرسش دارد ولی یکی از دلایل احتمالی این تاخیر همان گونه که از تعداد محدود و گلچین شده غزلها برمیآید وسواس در انتخاب برتر و برتری انتخابهاست که در کنار دیگر عوامل این تاخیر را موجد شده است.
موضوعاتی که در اشعار دفتر یاد شده قابل مشاهده است متنوع به نظر میآید؛ گاه موضوع عرفانی است:
بار دیگر اگر از عهد الستم پرسند
چون که پرسنده تویی پاسخ من هم آری است
گاه عاشقانه:
برای آن که بنوشیم چای را با هم
چه فالها که به فنجان بیجواب زدم
و گاه فلسفی:
داده است عمری پرسش هستی عذابم
ای مرگ شاید با تو پاسخ را بیابم
گاه نیز وصف طبیعت را مرکز توجه خود قرار داده است:
خواب چشمان نگار است که مستم کرده است
یا نه انگار بهار است که مستم کرده است
یک غزل آیینی نیز در بین غزلها دیده می شود:
بوی پیراهنی از سوی بیابان برسد
جادهی فاصله زود است به پایان برسد
تصویر شاید مهمترین عنصر در شعر امروز باشد که در جهت انتقال معنا و اندیشه می تواند به کار بسته شود و شعر را در نظر مخاطب سختپسند زیبا و برجسته نماید. تصویرهایی که در این مجموعه وجود دارد گاهی سنتی است:
پر پرواز پروانه شکسته
به تاریکی نشسته شمع دلسرد
اما در مواردی نیز زاده ذوق شاعر و محصول کشف اوست:
مثلا خشمِ پلنگِ پتو؛
نقاش دلها برآور تصویر چشم غزالی
از خواب من برده آهو خشم پلنگ پتویم
یا شیراز-مشهد شدن فاصله؛
یک کوچه بین خانهمان هنگام دیدار
شیراز مشهد میشود بین من و تو
همچنین علاقهمندی ققنوس به رنگ خاکستری:
با دیدن آن چشمها آتش گرفتم
ققنوسها خاکستری را دوست دارند
یکی از ویژگیهای برجسته غزلهای این مجموعه، کاربرد طبیعی و لایهمند آرایههای ادبی است که به سبب رشته تحصیلی شاعر با بسامد بالایی دیده میشود:
مثلا ایهام در واژه رستمی:
رخش وحشتزده با خویش کجا خواهد برد
رستمی را که در این مرحله زخمش کاری است
همچنین واژه «خشت» که علاوه بر معنای مصطلح و ارتباط با بم اشاره به زادگاه شاعر یعنی شهر خشت از بخشهای کازرون دارد:
خشتیام خسته زده تکیه به دیوار جهان
مثل بم دلهره دارم وطنم میلرزد
در بیت فوق «وطنم» یادآور «و تنم» نیز هست که زیبایی بیت را دو چندان کرده است.
آرایه جناس نیز در اشعار وی قابل مشاهده است. مثلا جناس خط و اختلافی بین کلمات «کر» و «کز» و «هیا» و «های» و «هوی» و نیز موسیقی حاصل از تکرار در آواهای «ک» و «ج» و .. در بیت زیر:
وقتی هیاهوی ماشین کر کرده گوش خیابان
کز کرده در کنجِ کاجی گنجشک بی های و هویم
آرایه تلمیح نیز یکی از آرایههای مورد علاقه شاعر است:
گاه باید «من او» را ز دلت پاک کنی
بکشی چهره ای از «خفته زیبای خودت
«منِ او» و «زیبای خفته» نام دو اثر داستانی مشهور است. «منِ او» رمانی از «رضا امیرخانی"» نویسنده معاصر است و «زیبای خفته» کتابی است متعلق به قرن هفدهم میلادی در ژانر قصههای پریان به قلم «شارل پرو» فرانسوی که از روی آن آثار اقتباسی فراوانی در فرم پویانمایی و فیلم و آهنگ ساخته شده است.
یکی از دیگر ویژگیهای غزلهای این دفتر علاقه شاعر به کاربرد انواع ردیف از نوع اسمی و فعلی و گاه عبارتهای ترکیبی است برای مثال:
ردیف «خودت»
گاه باید بشوی کاشف دنیای خودت
دهنت باز بماند به تماشای خودت
و یا ردیف «را دوست دارند»
چشمان تو افسونگری را دوست دارند
افسانههای دلبری را دوست دارند
گاه علاقه شاعر به موسیقی حاصل از تکرار این نوع ردیفها به گونهای است که نصف یا بیشتر یک مصراع را ردیف تشکیل میدهد:
برای مثال: «می شود بین من و تو»
خوبی زبانزد میشود بین من و تو
یک مرتبه بد میشود بین من و تو
و یا: «نمیدانم کجا هستم»
نزدیکم و دورم نمیدانم کجا هستم
در سایه نورم نمیدانم کجا هستم
و نیز: «است که مستم کرده است»
خواب چشمان نگار است که مستم کرده است
یا نه انگار بهار است که مستم کرده است
در مجموع میتوان گفت تلاش شاعر در غزلهای این دفتر گامی است در مسیر شناخت خود و حقیقت پنهان هستی؛ آنچنان که تلاش برای ادراک یافتن وجه اعتلاییِ وجود و آنچه که در باطن اشیا وجود دارد بر سرودههای این دفتر سایه افکنده است:
در باطنِ هرچیزی چیزی است که می جویند
آرامِ دگر خواهند آشفتهبهظاهرها
یکی از زیباترین غزلهای این دفتر با ردیف «خودت» است که سیر انفس و کشف جهان ناخودآگاه را به خوبی یادآور است:
گاه باید بشوی کاشف دنیای خودت
دهنت باز بماند به تماشای خودت
...
تا ببینی که درونت چه نهنگی غرق است
گاه باید بروی ساحل دریای خودت
یادآور میشود: کتاب «ققنوسها خاکستری را دوست دارند» توسط انتشارات برازمان در 51 صفحه با شمارگان هزار نسخه به بهای 30 هزار تومان منتشر شد.