6. بخش خشت: اين بخش شامل يك شهر به نام «خشت» و دو دهستان به نامهاي «امامزاده محمد» و «بوركي» است.
دهستان امامزاده محمد شامل آباديهاي شهباز خاني، برج سيد، كرهاي، بوركي سفلي، ايجاني، قوري، اسلام آباد، احمد آباد، برج دلبر، عمارت، سرملا، حسنآباد، بيبي ناز خاتون، كلاتون، ساختمان كمر، تنگ گچي سفلي، ساختمان ستار، ساختمان شكرالله، درهمرادي، امامزاده اسماعيل، امامزاده سيد محمد و امامزاده محمد ميشود.
دهستان بوركي شامل آباديهاي بوركيعليا، چيتي، خواجه جمالي، نظام آباد، امامزاده علي، نعمت آباد، چهار برج، سركمر، دوتو، رستمآباد، تنگ هامون و تنگ نيدان ميشود.
وجه تسميهي كازرون
نام شهر تاريخي كازرون، از «گازران» و «گازرون» گرفته شده است، زيرا در زمان ديلميان كه كارخانههاي پارچهبافي در كازرون پارچههاي «توزي» و «دبيكي» را ميبافت و صادر مينمود، دوازده هزار گازر يعني شويندگان الياف كتان، در اين شهر زندگي ميكردند و به همين جهت اين شهر به شهر گازران يعني شهر گازرها معروف شده بود كه نام گازران در بعضي متون به صورت «گازران» و «كازران» آمده است. «گازران» در تلفظ به صورت «گازرون» و «كازرون» تحريف يافت و اكنون نام «كازرون» باقي مانده است. در بعضي كتب «گازرات» نيز آمده است. كازرون به واسطهي توليد پارچههاي مرغوب با شهر «دمياط» مصر رقابت ميكرده و به همين جهت به «دمياط عجم» نيز مشهور است.
برخي از اهالي كازرون نيز به طور عاميانه وجه تسميهي كازرون را از «كوه زرّان» ميدانند و معتقدند چون كوههاي آن به خاطر داشتن درختان و ثمرات جنگلي، زرخيز است، آن را «كوه زرّان» ناميده و به صورت «كازرون» تحريف يافته كه ريشهي تاريخي ندارد و تنها در اعتقاد برخي از مردم چنين وجه تسميهاي بيان شده است.
نژاد
نژاد مردم شهرستان كازرون، همانند مردم جنوب ايران، از نژاد پارسه يا (پاراسواژ) شعبهاي از نژاد آرياست كه تقريبا 3 هزار سال پيش از ميلاد از مسكن اصلي خود به ايران و فارس آمدهاند.
مردم كازرون تا اندازهي زيادي اصالت نژاد خود را حفظ كردهاند، زيرا وقتي در ميان مردم كازرون گردش ميكنيم و صفات و عادات آنان را مورد دقت قرار ميدهيم، قرابت و نزديكي زيادي با نژاد آريايي قديم در آنان ميبينيم. واژههاي محلي و آداب و رسومي كه نسل به نسل حفظ كردهاند نشانگر اين واقعيت ميباشد.
زبان
زبان فارسي يعني زباني كه ساكنان ايران و افغانستان و قسمتي از هندوستان و پاكستان به آن سخن ميگويند، از پارس سرچشمه گرفته است. واژه هايي كه در كازرون بكار ميگيرند نزديكي با زبان فارس قديم دارد.
گويشها (كازروني، دواني، دوسيراني، بورنجاني، عبدويي و ...) آداب، رسوم، سنتها، متلها و مثلهاي موجود در اين منطقه به خاطر در بر داشتن ويژگيهاي زبان و فرهنگ كهن اين ديار، از ديرباز توجه زبان شناسان را به خود جلب كرده است.
ديـن
پيش از حملهي اعراب اهالي كازرون و شاپور و ديگر بخشهاي اين شهرستان مانند همهي ايرانيان دين زردشتي داشتند و بويژه در شاپور چندين آتشكدهي بزرگ وجود داشته كه آثار ويرانههاي آن هنوز باقي است. پس از فتح ايران به دست اعراب در زمان خليفهي دوم (13 هجري قمري) و تصرف كازرون به سرداري حكم بن ابي العاص، عدهاي از اهالي اين ديار به دين اسلام درآمدند. در سدهي چهارم و پنجم تعداد زردشتيان كازرون زياد بوده است و در اين هنگام مردي زردشتي به نام خورشيد كه او را ديلم گبر نيز ميگفتند حاكم كازرون بوده است. سلمان فارسي نخستين شخص از اهالي كازرون است كه در خدمت حضرت رسول(ص) به دين اسلام مشرف شد و حكمي از آن جناب گرفت كه خانوادهي سلمان در كازرون از دادن ماليات و جزيه معاف باشند. بيشتر اهالي كازرون و اطراف آن تقريباً تا سال 400 هجري قمري زردشتي بودند و از اين سال به بعد به واسطهي كوشش شيخ ابواسحق فرزند شهريار كازروني مردم كازرون كم كم مسلمان شدند. تا زمان صفويه و رسميت يافتن مذهب تشيع اهالي اين سرزمين شافعي بودند و علماي بزرگي نيز از ميان آنان برخاستند. امروز مذهب همهي اهالي شيعه اثني عشري است و در مذهب تعصب دارند. در كازرون اقليتهاي مذهبي كم است و در حقيقت 99 درصد از مردم شهرستان كازرون مسلمان هستند و يك درصد باقي مانده شامل اديان ديگر ميباشد.
وضعيت فرهنگي كازرون
شهرستان كازرون در گذشتههاي نه چندان دوراز مهمترين شهرهاي فارس بود و علاوه بر در بر داشتن گسترهاي وسيع تر از جغرافياي كنوني، در عرصههاي گوناگون به ويژه فرهنگ و علم و عرفان، دوشادوش شيراز نقش برجستهي خود را ايفا كرده است. كازرون به خاطر در بر داشتن آثار بسيار از دورههاي پيش از تاريخ، تاريخي و اسلامي چون تل رشتان، تل اسپيد، نقش برجستهي كورانگون، گور دختر (بناي منسوب به كورش يكم)، شهر بيشاپور، مجسمهي غول آساي شاپور و نقش برجستههاي ساساني، قلعهها، چها رطاقيها، آتشكدهها و كتيبههاي پهلوي و بقعههاي اسلامي و كتيبههاي كوفي بسيار و نيز معماري ويژهي بومي در شمار يكي از شهرهاي مهم و باستاني ايران قرار دارد.
اين منطقه از دورهي عيلام و هخامنشي در مسير جادهي شاهي كه راه اصلي تجارت بود ، قرار داشت. كازرون در سدههاي اوليهي دورهي اسلامي نيز شهري بزرگ و آباد بود.
« َمقدِسي» اين شهر را «دمياط عجم» خوانده است. ابن بلخي از توليد جامه توزي و شهرت تاجران كازروني به درستي عمل، سخن گفته و از تنوع آب و هوايي و توليد همزمان محصولات سردسيري و گرمسيري چون خرما و زيتون اظهار شگفتي كرده است. كازرون در سدههاي اخير نيز به خاطر واقع بودن بر سر راه بنادر جنوب و شيراز همچنان در تجارت و سياست و علم حضوري جدي داشته است.
در حوزهي عرفان اسلامي نيز كازرون جايگاه ويژهاي دارد. از سدهي چهارم تا دهم هجري، مركزيت دو سلسلهي مهم «مرشديه» و «بليانيه»، با خانقاهها و اماكن متبركهي پررونق كه در سراسر دنياي اسلام آن روزگار- از چين تا مصر- نمايندگان و شعباتي داشت، در اين شهر قرار داشت. صدقات و نذورات بسياري در اين شهر گرد ميآمد و براي غريبان و مسافران و نيازمندان و پرورش عالمان و هنرمندان صرف ميشد. در پرتو اين مركزيت، علما، شعرا، هنرمندان، عارفان، محدثان و نويسندگان بسياري پرورش يافتند.
مدرسهي فلسفي اخلاقي علامهي دواني در سدهي دهم هجري نه تنها فارس و ايران بلكه فلسفهي اسلامي را تا چند سده پس از خود متاثر ساخت. اسناد و نسخههاي خطي فراوان بازمانده از اين فرهنگ غني و پر بار در سراسر كتابخانههاي ايران و جهان پراكنده است.
گويشها (كازروني، دواني، دوسيراني، بورنجاني، عبدويي و ...) آداب، رسوم، سنتها، متلها و مثلهاي موجود در اين منطقه به خاطر در بر داشتن ويژگيهاي زبان و فرهنگ كهن اين ديار، از ديرباز توجه زبانشناسان را به خود جلب كرده است. نقش بارز مردم اين خطه در جريان مبارزات ضد استعماري مردم جنوب با هدايت و پشتيباني ناصر ديوان كازروني از برجستگيهاي تاريخ معاصر اين منطقه است.
در جريان پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن ماه 1357 مردم كازرون نقش به سزايي ايفا كردند به گونهاي كه اين شهرستان در شمار يازده شهري بود كه قبل از پيروزي انقلاب در آن حكومت نظامي برقرار شد. در طول جنگ تحميلي عراق عليه ايران نيز مردم غيور كازرون در دفاع از ميهن و دين خود جانانه مبارزه كردند و با تقديم حدود 1100 شهيد و صدها جانباز و آزاده، دين خود را به انقلاب اداء نمودند.
در طول چهارده قرن تاريخ كازرون بعد از اسلام، از اين شهرستان بزرگان زيادي بپا خاستهاند كه نام نامي آنان در رشتههاي مختلف علمي و فرهنگي و هنري زينتبخش كتب تذكره قرار گرفته است.
آمار شهدا و جانبازان، آزادگان
شهيد: 1057 نفر
جانباز: 1709 نفر
آزاده: 106 نفر
پستي و بلنديها
شهرستان كازرون يك منطقه كوهستاني است و امتداد ارتفاعات اين شهرستان همانند ساير نقاط ديگر استان، شمال غربي جنوب شرقي است. ارتفاعات قسمت شرق و جنوب شرقي اين شهرستان كه شامل ارتفاعات كوهمره سرخي و دشت ارژن است داراي پوشش گياهي قوي بوده و محل عبور ايلات و طوايف مختلف عشاير استان ميباشد. مابين مناطق كوهستاني اين شهرستان دشتهاي وسيعي قرار دارد كه معروفترين آنها دشت كازرون، دشت جره و دشت كمارج ميباشد. اين دشتها از نظر كشاورزي و دامداري از اهميت ويژهاي برخوردار است. بلندترين كوه اين شهرستان كوه «انار» است كه داراي ارتفاعي حدود 2941 متر از سطح دريا ميباشد.
بارش:
متوسط بارندگي شهر كازرون بر اساس ايستگاه كليماتولوژي در يك دوره 24 ساله 05/444 ميليمتر ميباشد. بيشترين بارندگي مربوط به ماههاي آذر، دي و بهمن ميباشد ولي در عين حال تفاوت قابل ملاحظهاي بين ارقام ريزشهاي جوي ساليانه و ماهانهي سالهاي مختلف به چشم ميخورد.
رطوبت نسبي:
منابع آب (هيدرولوژي):
الف) منابع آب سطحي:
1- درياچهي پريشان ( فامور)
2 – رودخانهي شاپور و جره و شعبات آن
درياچهي پريشان (فامور)
اين درياچه كه به زبان محلي «پيرشون» ناميده ميشود در فاصلهي 15 كيلومتري شرق شهر كازرون واقع شده كه آبهاي سطحي حاصل از ريزشهاي جوي حوضهاي به مساحت 263 كيلومتر مربع را در خود ذخيره ميكند . آب اين درياچه از صدها چشمهي كوچك و بزرگ مناطق دشت ارژن و دشت فامور فراهم ميشود. از مساحت فوق 147 كيلومتر مربع دشتها و 116 كيلومتر مربع مساحت كوه و كوهپايههاست. چشمههاي زيادي در كف درياچه وجود دارند كه خود منبع آب درياچه است.
مساحت درياچه: 4 هكتار با ارتفاع 718 متر از سطح دريا
عمق متوسط آب : 5/1 متر
عميق ترين نقطه: 5/3 متر
حجم متوسط آب درياچه: 90 ميليون متر مكعب
رودخانهي شاپور :
رودخانهي جره:
ب) منابع آبهاي زيرزميني
1- جاههاي عميق و نيمه عميق
2- قنوات
3- چشمهها
پوشش گياهي :
گياهان دارويي:
زندگي جانوري:
منطقهي كازرون زيستگاه حيواناتي چون بزكوهي، قوچ، ميش، پلنگ، گرگ، شغال، روباه، كفتار، آهو، خرگوش و پرندگاني چون گنجشك، كبك، درنا، لك لك، اردك، دراج، تيهو، مرغابي، كبوتر، بلبل باغي، چكاوك، شاهين، كركس، عقاب و كلاغ ميباشد كه به واسطهي وجود دشت سبز و دانههاي فراوان و آب گوارا وجود دارند. متأسفانه به دليل شكارهاي بيرويه، نسل برخي از جانوران ياد شده در معرض انقراض قرار دارد.
اقتصاد كازرون
شهرستان كازرون با وسعتي معادل 4119 كيلومتر مربع حدود 3/3 درصد كل مساحت خاكي استان فارس را به خود اختصاص داده است. اقتصاد اصلي شهرستان بر پايهي كشاورزي (زراعت، باغداري) و دامداري استوار است. شهرستان كازرون از نظر تنوع اقليمي جايگاه ويژهاي را از نظر تنوع توليد محصولات زراعي و باغي دارا ميباشد.
سطح زيركشت زراعي سالانهي شهرستان به گندم (آبي و ديم) جو (آبي و ديم) ذرت دانهاي، برنج، سيب زميني، پياز، محصولات جاليزي و گلخانهاي اختصاص دارد. رتبهي شهرستان از نظر توليد در استان در كشت محصولات ديم عدد 3 و محصولات آبي عدد 10 ميباشد.
باغات (محصولات دائمي) شهرستان شامل: مركبات، خرما، انار، زيتون و انجير ديم و بادام ديم (ارتفاعات و سرحدات) ميباشد بطوريكه از نظر رتبه، انجير رتبهي يكم، انار رتبهي دوم، خرما رتبهي سوم و مركبات رتبهي چهارم را در سطح استان به خود اختصاص داده است.
به لحاظ شرايط آب و هوايي مناسب جهت توليد و پرورش انواع دام و طيور نقش عمدهاي را در اقتصاد و درآمد ناخالص شهرستان دارا ميباشد. عمدهي دام و طيور شهرستان شامل گوسفند و بره، بز و بزغاله، گاو و گوسالهي بومي و اصيل، گاوميش، مرغ و خروس، جوجه و زنبور عسل ميباشد.
رتبهي شهرستان نسبت به استان در زمينهي فعاليتهاي دامداري و طيور ششم، در زمينهي توليد و پرورش گاو و گوسالهي بومي يكم، گاوميش رتبهي سوم، بزغاله رتبهي چهارم، مرغ و خروس رتبهي پنجم و گوسفند و بره رتبهي ششم ميباشد.