سرويس اجتماعي بيشاپور : بازار كازرون، همچون بازارهاي ساير شهرهاي ايران همواره نقش موثر و پررنگي در شكل دهي رفتارهاي اجتماعي حوزه ي شهري مربوط به خود را داشته است . ارتباط اين نهاد اقتصادي با بستر اجتماع ارتباطي كاملاً دوسويه و تنگاتنگي بوده است، به گونه اي كه هرگاه شرايط اجتماعي باعث وارد آمدن فشار به طبقات مختلف جامعه شده، واكنش بازار را در پي داشته و اين واكنش در قالبهايي همچون تعطيلي و تحصن و يا طومار و تجمع نمود يافته است . از ديگر سو نيز تغييرات بازار و ركود يا رشد در نمودار فروش آن نيز بلافاصله به سطح جامعه كشيده شده و به فراخور حال تأثيرات گوناگوني را بر مناسبات اجتماعي وارد آورده است.

توجه به اين مسئله و اهميت نقش تأثيرگذار بازار بر تمامي رفتارها و روابط در جامعه اي همچون كازرون، كارشناسان و صاحب نظران مسائل اجتماعي را نسبت به مسائل بازار حساس نموده، چراكه ميتوان با كشف ارتباطات ساختاري و رفتاري ميان بازار و جامعه به درك درستي از رفتارهاي شهروندي دست يافت . يا به تعبيري ديگر مي توان با پيگيري منطقي مسائل و مشكلات هر يك از اين دو بخش و برطرف نمودن مناسب آنها، به كنترل رفتار ديگري نيز رسيد.

در همين راستا، با بررسي وضعيت بازار كازرون طي چند سال گذشته و مقايسه ميزان رضايتمندي بازاريان از وضعيت فروش و گردش پول و ريشه يابي آن در ساير علل اجتماعي، درمي يابيم ميزان رضايتمندي بازاريان و كسبه ي كازرون از سطح درآمد و ميزان فروش، به خصوص طي دو سال گذشته كاهش محسوسي را داشته است . گرچه به لحاظ فقدان سيستم آماري و كنترلي جامع نمي توان از زبان آمار چنين فرآيندي را اثبات نمود، اما مشاهدات و بررسي هاي ميداني به وضوح مويد اين مطلب است كه كاهش تعداد مشتريان، حتي در اعياد و جشن ها و همچنين كاهش در ميزان خريد از سوي مشتريان، بيانگر افت محسوس فروش و كاهش گردش پول در بازار كازرون، به خصوص طي دو سال گذشته است.

در همين رابطه بسياري از صاحب نظران مسائل اجتماعي كه با وضعيت مناسبات شهري در كازرون آشنايي دارند، معتقدند بخش عمده ي مشتريان بازار كازرون را روستاييان تشكيل مي دهند و چنانچه بخواهيم كاهش درآمد در بازار كازرون را ريشه يابي كنيم، ابتدا بايستي به دنبال تغييرات احتمالي در وضعيت معيشت اين بخش از جامعه كه ميتواند بر وضعيت بازار اثرگذار باشد، باشيم.

• اقتصاد كازرون، بر پايه ي كشاورزي است

غلامحسين رنجبر، كارشناس ارشد زراعت ضمن اشاره به محل اصلي درآمد روستاييان در اين رابطه مي گويد: با توجه به اينكه قريب به اتفاق روستانشينان و درصد قابل توجهي از شهرنشينان بوسيله كشاورزي امرار معاش مي كنند، اين شهرستان از ديرباز به عنوان يك شهرستان كشاورزي قلمداد مي گردد. بنابراين لازم است از سوي مديران محلي و منطقه اي (شهري و استاني ) توجه ويژهاي به برنامه ريزي در بخش كشاورزي در اين شهرستان گردد. وي ضمن تأييد افت كشاورزي در منطقه كازرون كه ميزان درآمد كشاورزان را كاهش داده، ميگويد: بدون شك برنامهريزي صحيح نه تنها به افزايش درآمد جامعه كشاورزي در منطقه مي انجامد، بلكه رونق اقتصادي كشور را نيز بدنبال خواهد داشت.

• آمارها كاهش شديد در وضعيت كشاورزي كازرون را تأييد ميكنند

سطوح زير كشت شهرستان كازرون در بخش زراعت عموماً قابليت ديم دارد و به دليل بارش كم باران طي چند سال گذشته، شرايط نامطلوبي در اين اراضي به وجود آمده كه اصلي ترين تأثير خود را نيز بر افت شديد برداشت محصولات كشاورزي وارد آورده است. جمشيدي، رييس اداره جهاد كشاورزي كازرون با بيان اين مطلب به بيشاپور گفت : به طور معمول و در سال هاي پرباران كشاورزان كازروني 40 هزار هكتار از اراضي خود را به زير كشت سه محصول عمده جو به ميزان 14 هزارهكتار، گندم به ميزان 22 هزارهكتار و كلزا به ميزان 2هزارهكتار مي بردهاند، اما متأسفانه وضعيت كشاورزي طي دو سال گذشته و به واسطه وقوع خشكسالي به گونه اي بوده كه كاهش شديد توليد را شاهد هستيم . وي ضمن اشاره به مصاديق اين كاهش مي گويد: مثلاً برداشت جو از 14 هزار هكتار به هفت هزار و پانصد هكتار و كلزا از هزار هكتار آبي به 100 هكتار در سال گذشته رسيده اند و يا كاشت برنج نيز كه از محصولات مهم منطقه به شمار مي آيد از 4هزار هكتار به صد هكتار كاهش يافته است.

جمشيدي همچنين با اشاره به تبعات سو كاهش باران ميگويد: به دليل پايين رفتن سطح آب، دوره ي آبياري در كازرون كمتر شده و چون دوره آبياري كمتر شده، بنابراين محصولات نيز كاهش يافته و بعضاً از كيفيت مطلوبي نيز برخوردار نمي باشند. وي در همين رابطه مي گويد: دو رودخانه ي اصلي كه بعضاً زمين هاي كشاورزي كازرون را مشروب مي كردند و يا حوزه هاي آبي شان مي توانست بخشي از نيازهاي كشاورزي شهرستان را برطرف نمايد، دبي آنها در سال هاي عادي به طور متوسط در بهار 20 متر مكعب و در تابستان 8متر مكعب بوده و اين در حالي است كه در حال حاضر دبي هر يك از آنها به 1مترمكعب كاهش يافته است. رييس جهادكشاوري كازرون همچنين به افت شديد محصولات باغهاي كشاورزي اين شهرستان اشاره كرده و مي گويد: باغها نيز به دليل سرمازدگي و خشكسالي، با افت شديد در توليد مواجه شده اند و اين مسئله باعث شده توان مالي بسياري از باغداران نيز به ميزان قابل محسوسي كاهش يابد.

• افت كشاورزي، بازار كازرون را تحت تأثير قرار داده

محمودي، از كارشناسان مسائل اقتصادي نيز با تأييد ارتباط نزديك بازار و كشاورزي مي گويد: اين طبيعي است كه وقتي عمده خريد كالاهاي بازار كازرون، توسط روستاييان صورت مي گيرد، زماني كه رشد اقتصادي را در شاخص هاي مربوط به كشاورزي مشاهده كنيم، بايستي منتظر بهبود وضعيت بازار باشيم و بلعكس، زماني كه كشاورزي منطقه به هر دليل افت كرد به گونه اي كه در وضعيت درآمدي كشاورزان نيز تغييراتي ايجاد شود، طبيعتاً بازار نيز از تبعات اين افت در امان نمي ماند.

وي ضمن تعميم اين تئوري به وضعيت امروز بازار كازرون مي گويد: ما طي دو سال گذشته با كاهش توليد محصولات كشاورزي در كازرون مواجه بوده ايم. از طرفي نيز شاهد هستيم در همين مدت بازار كازرون نيز با فروش پايين تري مواجه شده است . بنابراين باتوجه به گروه غالب مشتريان بازار كه همان روستاييان و عمدتاً كشاورزان هستند، مي توان نتيجه گرفت يكي از عمده علل كاهش درآمد بازار مربوط به كاهش توليدات كشاورزي است.

اين كارشناس اقتصادي ادامه ي روند افت درآمد بازار را در گرو وضعيت كشاورزي مي داند و مي گويد: مادامي كه اين وضعيت ادامه يابد و شاخص هاي توليد محصولات كشاورزي، همچنان افت توليد را نشان دهند، نميتوان در انتظار بهبود شرايط بود. تنها زماني مي توان به افزايش درآمد بازار اميد داشت كه مشكلات امروز كشاورزي برطرف شده و مجدداً زمين ها بتوانند براي صاحبانشان توليد محصول و درآمد نمايند.

• برخي اصناف بيشتر ضربه خورده اند

وضعيت اصناف مختلف در بازار بسته به ميزان ارتباط آنها با جامعه ي روستايي و كشاورزي نيز متغير است . به گونه اي كه هرچه طيف مشتريان يك صنف بيشتر از ميان روستاييان باشد، كاهش بيشتري در درآمد كسبه ي حاضر در آن صنف مشاهده ميشود و بلعكس در اصناف و حرفه هايي همچون لوازم بهداشتي، تزئينات و لوازم كادويي، لوازم التحريرها و ساير اصناف مشابه كه عمده مشتريان آنها از ميان طبقه ي كشاورز جامعه نبوده، كاهش كمتري را در درآمد نشان ميدهند.

در همين زمينه يكي از حرفه هايي كه تحت تأثير اين افت فروش قرار گرفته، پوشاك مردانه فروشي هاست. بهبهاني از كسبه ي اين صنف معتقد است : وضعيت فروش نسبت به سال هاي قبل خيلي خرابتر شده . ما حتي عيد سال قبل ظهرها به خانه نمي رفتيم و بعضاً تا 12 شب در بازار مشغول به كار بوديم و مشتري خوبي هم مي آمد، اما امسال به دليل خلوت بودن بازار مجبور مي شديم ظهرها تعطيل كنيم.

بهبهاني بهترين زمان فروش بازار را در زمان اعياد مي داند و مي گويد: ما حتي در ساير اعياد نيز با مشكل مواجه هستيم . در سال هاي قبل در اعياد گوناگون بازار فروش خوبي را داشت، اما مدتي است كه مردم ديگر نسبت به قبل دست به خريد ندارند و مشترياني كه بعضاً به راحتي سه يا چهار دست لباس مي خريدند، حالا تنها يك دست، آن هم با كلي چانه زني تهيه ميكنند. راستي، از فروشندگان پوشاك زنانه نيز معتقد است : به خصوص از عيد امسال، يعني در نيمه ي نخست سال، كاهش شديدي را درفروش بازار شاهد هستيم. وي ضمن اشاره به افت قابل توجه سود در بازار مي گويد: از يك طرف پوشاك گرانتر شده و از طرف ديگر نيز قدرت خريد هم كم شده است.

يكي از طلافروشان بازار كازرون كه معتقد است وضعيت اين صنف نيز با مشكلات عديده اي در فروش مواجه شده، مي گويد: در سال هاي گذشته خيلي از مشتري هاي ما كه عمدتاً روستاييان نيز بودند توان خريد بالايي را داشتند و چه به صورت نقد و چه به صورت چك خريد خوبي داشتند . اما يكي دو سالي ميشود كه هم خريد نقدي كاهش يافته و هم خيلي از چك ها كه بعضاً مربوط به كشاورزان نيز ميباشد، برگشت ميخورد. وي ضمن اشاره به برخي مصاديق مي گويد: زماني كه با مشتريان خود صحبت كرده و علت برگشت چك ها را جويا مي شويم، يا مي گويند امسال نتوانسته اند محصول چنداني را كشت كنند و يا آنكه همان اندك محصولي را كه كشت كرده اند نتوانسته اند همچون سالهاي گذشته به فروش برسانند.

• بهبود شرايط كشاورزي و بازار در گرو تمهيدات مديران

بسياري از كارشناسان معتقدند گرچه عوامل طبيعي همچون خشكسالي و كاهش سطح آب بيشترين تأثير را در ايجاد چنين وضعيتي درخصوص درآمدهاي كشاورزان و بازاريان داشته است، اما پيشگيري از ادامه ي چنين روندي در گرو تدابير ويژه و خاص مديريتي است.

از ديگر سو نيز برخي از صاحب نظران معتقدند كمبود صنايع و كارگاههاي مرتبط با كشاورزي كه بتوانند كشاورزي و به ويژه كشاورزان را به نحوي مناسب تقويت نموده و آنها را بيش از پيش ترغيب به روي آوردن به شيوه هاي كشت امروزي نمايد مي تواند شرايطي را جهت بهبود درآمدي در جوامع كشاورزي ايجاد نمايد. همچنين فقدان حضور نهادهاي خودجوش از دل جوامع كشاورزي، كه بتواند حمايت هاي زيرساختي را از كشاورزان نمايد، از دلايل ديگر ايجاد چنين ركودي در وضعيت كشاورزي است. بدين ترتيب پرواضح مي نمايد حمايت بازاريان از نهادهاي كشاورزي و تعامل و ارتباط اين دو بخش با بدنه ي مديريت جامعه، مي تواند تا حدي شرايط را براي خروج از وضعيت كنوني و افزايش درآمدهاي كشاورزان و بازاريان مهيا سازد.