چند مسئله اختلافي و مورد ابتلا در مورد نماز و روزه
تعريف مسافر: كسي كه مسير رفت و برگشت او مجموعاً 8 فرسخ يا بيشتر باشد
تذكر1 : سفر شرعي شرايط ديگري نيز دارد كه براي آگاهي مي توانيد به رساله توضيح المسائل مراجعه نمائيد.
تذكر2 : مقلدين حضرت آيت ا... بهجت(حفظه ا...) براي آگاهي از جزئيات ( ارتباط حكم با زمان برگشت از سفر) به رساله ايشان مراجعه نمايند.
* با اين تعريف حكم نماز و روزه كساني كه به آنان مسافر گفته نمي شود مشخّص مي شود ( نماز آنها تمام و روزه شان صحيح است).
* به طور کلی اگر مسافر قصد داشته باشد در محلی برای ده روز يا بيشتر اقامت کند نماز او تمام و روزه اش صحيح است.
مسئله 1- حكم نماز و روزه كساني كه زياد مسافرت مي كنند اما اصل سفر شغل آنها نيست
(مانند دانشجويان، طلاب، معلّمان، كارگران، كارمندان، سربازان،تجار ،جهانگردان و ... (همراه با توضيح و مثال))
تذکر:
اين حکم در جايي است که
آيت الله فاضل لنکراني (ره): سفرها لااقل براي يک ماه ادامه داشته باشد.
آيت الله بهجت (حفظه الله): سفرها براي مدتي که عرفاً به شخص کثير السفر گفته شود، ادامه داشته باشد.
براي روشن تر شدن نظر آيت الله العظمي مكارم شيرازي (دامت بركاته) به اين مثال ها توجّه فرماييد
(در اين مثال ها كازرون به عنوان وطن دانشجو و شيراز محل تحصيل او فرض شده است)
تذکر 1: شخصی که هفته ای چند بار به ماموريت می رود اما دفعات آن را از قبل نمی داند و مثلا دو بار که به ماموريت می رود (بيش از حد مسافت شرعی) مطمئن نيست که باز هم در اين هفته ماموريت دارد يا خير،نمازش شکسته است مگر زمانی که لااقل سه روز در هفته بشود که روز سوم را بايد تمام بخواند. ( آيت الله مكارم شيرازي (دامت بركاته))
تذکر 2: اينكه گفته مي شود «روزه او در بين راه صحيح نيست» بدين معناست كه نمي تواند بين راه نيّت روزه كند چنين فردي مي تواند در اثناء راه از مبطلات روزه خودداري كند و بعد از آنكه به يكي از دو محل[وطن يا محلّ تحصيل] رسيد مجددّاً نيّت روزه كند. بنابراين اگر دانشجويي قصد دارد ساعت 7 صبح از كازرون به سوي شيراز حركت كند تا زماني كه در كازرون است و از حدّ ترخّص خارج نشده باشد بايد روزه دار باشد، امّا همين كه از كازرون خارج شد اختيار با اوست كه روزه خود را بشكند يا اينكه از مبطلات روزه خودداري كند (البتّه بدون قصد روزه) و بعد از آنكه به محلّ تحصيل خود در شيراز رسيد مجددّاً قصد روزه كند.(البتّه اگر قبل از ظهر برسد.) [اگر روزه دار بعد از ظهر سفر كند روزه او صحيح است]. ( آيت الله مكارم شيرازي «دامت بركاته»)
مسئله 2- معيار وطن
ü اگر كسي بخواهد به صورت موقّت به جايي برود و مثلاً چند سال در آنجا بماند آيا آن شهر وطن او محسوب مي شود؟
حضرت امام (ره): بدون قصد سكونت دائم، آن مكان وطن به حساب نمي آيد البتّه اگر مدّت زيادي بماند كه مردم او را اهل آنجا بشمارند وطن تحقّق پيدا مي كند (بنا بر نظر امام (ره) حتّي اگر 20 سال هم بدون قصد در آنجا بماند وطن تحقّق پيدا نمي كند، بنابراين منظور ايشان از مدّت زياد رقمي بالاتر از اين است). همچنين اگر انسان در هر سال چند ماه در جايي اقامت داشته باشد، آن مكان وطن او محسوب مي شود.
مقام معظّم رهبري (دام ظلّه العالي): مادامي كه انسان قصد ماندن هميشگي در جايي نداشته باشد آن مكان، وطن او به حساب نمي آيد مگر اينكه آن قدر بدون قصد بماند كه عرفاً بگويند آنجا وطن اوست. هم چنين است اگر انسان در هر سال چند ماه در جايي اقامت داشته باشد(آن مكان وطن او محسوب مي شود). ضمنا اگر کسی بخواهد لااقل برای هفت، هشت سال در جایی زندگی کند (نه بخاطر کار) باز هم آنجا در حکم وطنش است.
آيت الله مكارم شيرازي (دامت بركاته): اگر انسان قصد داشته باشد براي مدّتي طولاني مثلاً يك سال يا بيشتر در جايي بماند آن مكان در حكم وطن اوست حتّي اگر بدون قصد در جايي بماند و مدّت آن به درازا بكشد آن مكان در حكم وطن او خواهد بود.
آيت الله فاضل لنكراني (ره): ظاهرا محلي را كه انسان به عنوان وطن جديد انتخاب مي كند به صرف نيت توطن و سكونت دائمي در آن محل، حكم وطن پيدا نمي كند .بلكه بايد مدتي بماند تا عرفا صدق كند آن محل، وطن و مسكن اوست و اين مدت به لحاظ اختلاف موقعيت و شغل و امكانات افراد كم و زياد مي شود ممكن است نسبت به فردي پس از ماندن مدتي كوتاه صدق كند و نسبت به فردي ديگر پس از مدتي طولاني. ملاك كلي همان صدق عرفي است يعني مردم بگويند آن محل، وطن اوست .لازم به ذكر است كه در موارد مشكوك اگر شخص قصد اقامت نكرده ،بايد احتياط كند و نماز را جمع بخواند (هم تمام و هم شكسته)
آیت الله بهجت (دامت برکاته): بدون قصد توطن آنجا وطن او نمی شود، هرچند قصد همیشه ماندن شرط نیست. بلکه میزان صدق عرفی وطن است، یعنی مردم بگویند او اهل فلان جا است. پس باید در یک جا مقداری به صورت متصل بماند تا صدق عرفی وطن بکند.
مسئله 3- اعراض از وطن
ü اينكه مي گويند فلاني از وطن اصلي خود اعراض كرده يعني چه؟ در اين صورت حكم نماز و روزه در وطن اصلي كه از آن اعراض كرده چه مي شود؟
آيات عظام حضرت امام خميني(ره)، مقام معظّم رهبري(مدّ ظلّه)، فاضل لنكراني(ره):
اعراض از وطن يعني ترك وطن و تصميم به عدم اقامت در آن يعني ديگر قصد زندگي كردن در آنجا نداشته باشد. نماز در چنين مكاني شكسته است و روزه نيز صحيح نمي باشد، مگر اينكه قصد ده روز كند.
آيت الله مكارم شيرازي(دامت بركاته): بدين معناست كه او قصد بازگشت به وطن اصلي براي اقامت مستمر در آنجا ندارد. حال اگر اين شخص مثلاً براي ديدن اقوام و پدر و مادر خويش يا انجام دادن كاري به وطن اصلي مراجعه كند، نمازش شكسته است و روزه اش صحيح نمي باشد، مگر اينكه قصد ده روز كند.ضمناً از نظر آيت الله مكارم شيرازي(دامت بركاته) هر گاه شخصي قصد بازگشت به وطن سابق را جهت سكونت مستمر داشته باشد ولي عملاً مدّت طولاني گذشته (مثلاً 5 سال) و هنوز بازنگشته اعراض عملي حاصل شده و نماز و روزه اش در آنجا شكسته است.
آیت الله بهجت (دامت برکاته): اعراض از وطن یعنی اینکه شخص قصد ندارد که بعدا هم برود و در آنجا بماند و در عمل هم قطع علاقه از آنجا بکند.
مسئله 4- تبعيّت زن و اولاد در وطن
ü آيا زن در انتخاب وطن يا اعراض از آن، تابع شوهر است يا مي تواند مستقل مي باشد؟ حكم همين مسئله را در مورد فرزند و پدر چگونه مي دانيد؟
حضرت امام (ره): زن و فرزندي كه از حدّ تبعيّت بالطّبع بيرون آمده و صاحب اراده است در انتخاب وطن و اعراض از آن و قصد اقامت، تابع نيست و ميزان تصميم خود اوست.
آيات عظام خامنه اي(مدّ ظلّه)، فاضل(ره)، مكارم (دامت بركاته): زن در انتخاب وطن مستقل است و بايد به وظيفه خود عمل كند بله اگر زن بخواهد در انتخاب وطن و اعراض از آن تابع اراده همسرش باشد قصد شوهرش براي او كافي است و فرزند نيز اگر در تصميم گيري و زندگي مستقل نباشد يعني برحسب طبيعت، پدر سرپرست او باشد، در اعراض از وطن سابق و انتخاب وطن جديد تابع او خواهد بود.
آیت الله بهجت (دامت برکاته): میزان قصد خود زن و فرزند است هرچند به تبعیت از شوهر حاصل شود. بنابر این اگر شوهر محلی را (حتی علی رغم میل زن) به عنوان وطن انتخاب نماید که در این صورت زن هم قهراً قصد وطنیت می کند، آن محل وطن زن هم محسوب می شود.
مسئله 5- سحري و افطار
ü اگر انسان شک داشته باشد صبح شده يا نه، آيا می تواند همچنان سحری بخورد؟ و نيز اگر شک داشته باشد مغرب شده يا نه، آيا می تواند افطار کند يا نه؟ در صورتيکه معلوم شود اشتباه کرده، روزه اش چه حکمی دارد؟
چه در روزه هاي واجب و چه در روزه هاي مستحبي:
الف) اگر در هنگام اذان صبح (با استصحاب ليل) حتي بدون تحقيق كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد و خلاف آن ثابت نشود، روزه اش صحيح است (اگر چه احتمال بيشتر بدهد كه آن را بعد از اذان انجام داده است) امّا اگر كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده ، اگر با تحقيق يقين كرده كه صبح نشده روزه اش صحيح است، امّا اگر يقين نداشته يا يقين او بدون تحقيق بوده، روزه اش صحيح نيست.
ب) اگر يقين به مغرب شرعي نداشته باشد نمي تواند افطار كند و اگر افطار كند روزه اش اشكال دارد و چنانچه با تحقيق يقين كند مغرب شده و افطار كند (و همچنين اگر در آسمان ابر و يا مانند آن باشد و يقين حاصل كند كه مغرب شده و افطار كند) و بعد خلاف آن ثابت شود، روزه اش صحيح است، امّا اگر يقين او بدون تحقيق يا ا ز روي تاريكي هوا بوده، روزه اش صحيح نيست.(آيت الله مکارم شيرازی«دامت برکاته»)
مسئله 6- فرو بردن تمام سر در آب
(به اين معنا كه مثلاً سر خود را در حوض يا رودخانه فرو برد نه اينكه زير دوش حمّام برود)
مسئله 8- فروبردن اخلاط سر و سينه
آيت الله مكارم شيرازي(دامت بركاته):
اگر به قدري غليظ باشد كه در حلق تبديل به گِل شود و فرو رود روزه را باطل مي كند، در غير اين صورت روزه صحيح است خواه غبار چيزي باشد كه خوردن آن حلال است مانند آرد، يا غبار چيزي كه خوردن آن حرام است مانند خاك.
تذكر: همان طور كه ذكر شد حضرت آيت الله مكارم شيرازي (دامت بركاته) بخار غليظ را بنابر احتياط واجب مبطل روزه مي دانند ولي بنابر نظر ايشان رفتن به حمّام اشكالي ندارد هر چند فضاي حمّام را بخار فرا گرفته باشد.
منابع: توضيح المسائل مراجع مذکور، استفتائات ج2 حضرت امام(ره)، اجوبه الاستفتائات و دفتر مقام معظم رهبری(دام ظله)، استفتائات، وب سايت و دفتر آيت الله مکارم(دامت برکاته)، جامع المسائل و دفتر آيت الله فاضل(ره)، مسائل جديد از ديدگاه علماء و مراجع، استفتائات ج2 آيت الله بهجت(حفظه الله).
تهيه و تنظيم: بنياد نشر معارف حوزه‌ي علميه‌ي شهرستان كازرون
سلام
ای کاش هر چهار صفحه را با فرمت پی دی اف برای دانلود می گذاشتید.
منتظرم...
یا علی
التماس دعا
بسیار ممنونم از این راهنمایی مبسوط کارگشا
علی بحرانی