ج) حافظه قوي: يكي از عوامل موفقيت در كار تحقيق و تبليغ، برخورداري از هوش سرشار و حافظه قوي است. اين ويژگي در كارهاي پژوهش تاريخي و رجالي، اهميت و نقش بيشتري دارد. علامه دواني از اين نعمت، بهرهمند بود. وي از حافظه بالايي برخوردار بود و روز، ماه و سال بسياري از رويدادها و حوادث و نيز آيات، احاديث، اشعار و ضربالمثلهاي بسياري را به خاطر داشت.
د) خلاقيت و نوآوري: پژوهش، با خلاقيت نمود مييابد و اينگونه است كه يك كار پژوهشي، توجه اهل فن را به خود جلب ميكند. كارهايي كه از اين ويژگي بيبهرهاند، تحقيق نيست، بلكه تقليدند. در پژوهشهاي علامه دواني، نوآوري و خلاقيتهاي بسياري به چشم ميخورد. وي موضوعهاي جديد و كار نشده را براي پژوهش برميگزيد و از كار در زمينههاي تكراري پرهيز ميكرد. از جمله فعاليتهاي مهم و برجسته استاد دواني، تراجم و رجال بود و كوشش بسيار ايشان در پيشبرد اين دانش، پيآمدهايي تازه و روش تحقيقي جديد را در پي داشت.
ه) نقادي: ويژگي برجسته هر پژوهشگر موفق و منصفي، نقادي است. بيترديد، اين ويژگي بايد با جرات و آزادي انديشي همراه باشد. استاد دواني، روحيه نقادي را با آزادگي و شجاعت آميخته و آن را در خدمت تعهد قرار داده بود. ايشان معتقد بود بسياري از روايتهاي تاريخي، مخدوش يا تحريف شده در زمان خلافت بنياميه و بنيعباس، و به دست دشمنان اهلبيت(ع) جعل شده است.
و) موقعيتشناسي: درك نيازها و ضرورتهاي زمانه، از ويژگيهاي دانشمندان موقعيتشناس است. استاد دواني، مناسبتها و موقعيتهاي ويژه تاريخي را به خوبي درك ميكرد و قلم و بيان خود را به اين منظور به كار ميگرفت. براي مثال، پس از رحلت آيتالله بروجردي، به سرعت شرح زندگي آن مرجع بزرگ را نگاشت يا پس از پايان ماجراي انجمنهاي ايالتي و ولايتي (آذر 1341) مجموع حوادث آن دو ماه حساس و بحراني را به همراه تاريخچهاي از نهضتهاي اسلامي گذشته به رهبري روحانيون منتشر كرد.
ز) تعهد و دينمداري: تحقيق هدفمند و جهتدار، فرآيند دانش را غنا و تكامل ميبخشد و براي فرد و اجتماع، سودمند است. آيتالله دواني در تحقيق و تبليغ خود، در پي كشف حقيقتهاي تاريخي اسلام، ترويج مكتب اهلبيت(ع) و به تصوير كشيدن رنجها و تلاشهاي دينمداران و روحانيان بود. استاد دواني در اين راه به فرهنگ و آموزههاي اهلبيت(ع) توجه بسياري داشت. حضور ايشان در گفتمانهاي مهدويت و انتظار و محافلي درباره امام زمان(عج)، اميرالمومنين امام علي(ع)، حضرت صديقه كبري(س) و فرزندان ايشان(ع)، همراه با عشق، علاقه و ارادت بود. وي براي تحقق اين هدف، پژوهش و عقلانيت را با عشق و ارادت قلبي همراه ساخته بود.
ح) امانتداري: يكي از ويژگيهاي برجسته پژوهشگران صادق و متعهد، امانتداري است. كساني كه حاصل تحقيق و مطالعه ديگران را به اسم پژوهش و به نام خود ثبت ميكنند، همواره رنجش اهل پژوهش را برميانگيزند. آنان بدون هيچ كوشش و رنجي كتابسازي ميكنند و اينگونه شهرت و نام ميجويند.
استاد دواني از پژوهشگران صادق و اميني بود كه به ثبت پژوهشها و دستاوردهاي ديگران اهميت بسياري ميداد. ايشان هرگاه از نوشتار يا گفتار فردي استفاده ميكرد، نام فرد را در پانوشت ميآورد؛ حتي اگر اين قولها از شاگردانش بود. وي از ديگران نيز چنين انتظاري داشت و بيتوجهي آنان به اين امر برايش بسيار رنجآور و آزاردهنده بود. دقت و امانتداري آيتالله دواني بهگونهاي بود كه حتي در كوچه و خيابان نيز مطلبي علمي از كسي ميشنيد، هنگام استفاده در سخنرانيهايش، از گوينده آن ياد ميكرد.
ط) نثر روان: زبان پارسي ما در گفتار و نوشتار «فارسي دري» است كه پيشينهاي 1300 ساله دارد. پيش از آن، «پارسي پهلوي» (منسوب به پهله، يكي از اقوام اشكاني) و پيشتر از آن نيز زبان پارسي كهن در ايران رواج داشت.
زبان فاسي دري در مسير تكامل خود، مراحل گوناگوني را پيموده است. نويسندگان، سبكهاي گوناگوني در نگارش داشتهاند، برخي پيچيده و برخي ديگر ساده و روان مينگاشتند. در صد سال اخير، در مجامع علمي، بيشتر، نثر پيچيده رواج داشته و نويسندگان بهويژه دانشمندان ديني آثار خود را دشوار و پيچيده مينوشتند، بهگونهاي كه خواننده افزون بر فهم خود مطلب، بايد وقت بسياري را براي فهم جملهها و عبارتها صرف ميكرد.
در دوره معاصر، در حوزههاي علميه، شيوه آساننويسي به همت بزرگاني چون استاد شهيد مرتضي مطهري، مكارم شيرازي، جعفر سبحاني، شهيد بهشتي، علي دواني و ديگران، به وجود آمد كه اكنون نيز همچنان از اين شيوه پسنديده استفاده ميشود.
ي) نظم و پشتكار: نظم و پشتكار از جمله عواملي است كه موجب موفقيت انساني در زندگي فردي و اجتماعي ميشود. اين دو ويژگي بهروشني در همه رفتارهاي عبادي و پژوهشي علامه دواني جلوهگر بود. ايشان همواره نمازش را در اول وقت ميخواند و پس از آن به قرائت قرآن ميپرداخت و سپس به مطالعه يا نگارش مشغول ميشد. وي در هر شرايطي و به طور منظم، به مطالعه و نگارش ميپرداخت و هنگام رفتن براي تبليغ، چمداني از كتاب و نوشته با خود ميبرد و برخي كتابها و مقالههايش را نيز در همين سفرها نوشته است.
2- ويژگيهاي اخلاقي
آنچه به قلم و بيان عالمان و دانشوران آراستگي و جذابيت ميدهد، ويژگيهاي اخلاقي آنان است. كردار پسنديده و سلوك فردي و اجتماعي بزرگان، موجب راه يافتن سخن و نوشته آنان به دل هر مشتاقي است و آموزههاي اسلامي و انساني را به سرعت گسترش ميدهد. از اينرو، اسلام بر همراهي علم و عمل تاكيد ميكند كه فقط با اخلاق و عمل، گفتهها و دانشها مفهوم مييابد. استاد دواني از دانشمنداني بود كه با عبادت و زهدورزي، فروتني و گشاده دستي، انضباط و ساده زيستي و عزتنفس و بلندنظري راه دانش را ميپيمود و به اطرافيان خود روشنايي ميبخشيد. در اينجا به برخي ويژگيهاي اخلاقي اين دانشمند فرزانه، اشاره ميكنيم: عشق به خانواده، همنشين مردم، دستگيري از نيازمندان، ساده زيستي، سخاوت، عزتنفس، فروتني، نشاط و شادابي، خوشرويي و صداقت.
در انتهاي اين اثر، سيماي استاد دواني در آينه تصوير به چاپ رسيده است كه در بردارنده تصاوير استاد از سن 14 سالگي تا زمان فوت ايشان را شامل ميشود. همچنين در اين مجموعه، تصاوير رنگي استادان وي نيز درج شده است، بزرگاني نظير: آيتالله سيدحسين طباطبايي بروجردي، حضرت امام خميني(ره)، آيتالله سيد شهابالدين مرعشينجفي، علامه سيد محمدحسين طباطبايي، آيتالله محمدرضا طبسي و شهيد محراب آيتالله سيداسدالله مدني.
ديگر تصاوير اين مجموعه، بزرگاني ديده ميشوند كه با استاد دواني حشر و نشر داشتند كه از جمله آنها ميتوان به علامه شهيد مرتضي مطهري، مرحوم استاد فلسفي، آيتالله مكارم شيرازي، آيتالله جعفر سبحاني، آيت آلله حسنزاده آملي، استاد معرفت، آيتالله شهيد دكتر مفتح، آيتالله جواديآملي، اشاره كرد.
چاپ اول کتاب «روايت پارسايي و تلاش» در شمارگان 1000 نسخه، 72 صفحه و بهای 75000 ریال راهی بازار نشر شد.