معنای فتنه : فتنه را در لغت به معنای امتحان و آزمودن معنا کرده اند. این واژه معمولاً درباره آن دسته از امتحاناتی بکار برده می شود که با تلخی و سختی همراه است. در قرآن کریم این واژه علاوه بر این معنا، برای بستن راه و بازگرداندن از مسیر حق ، شرک و کفر، افتادن در معاصی و نفاق، اشتباه گرفتن و تشخیص ندادن حق از باطل، گمراهی،کشتار و اسارت، تفرقه و اختلاف میان مردم و... بکار رفته است.
در احادیث، علل فتنه ها اینگونه بیان شده است: زلزله و طوفان در اثر آوازه خوانی، مرگهای ناگهانی در اثر شیوع بی بند و باری ، خشکسالی در اثر کم فروشی و ربا، کاهش محصول در اثر منع زکات، سیطره دشمن در اثر پیمان شکنی، رانش زمین در اثر روابط نامشروع، مستجاب نشدن دعاها در اثر نفاق و دورویی، ترس و وحشت در اثر رشوه، تسلط اشرار در اثر ترک امر به معروف و نهی از منکر، طوفان و گرد باد در اثر منکرات، از بین رفتن برکات در اثر فرار از علما، گرفتار همگانی در اثر دورویی و ریا کاری، سیطران رهبران نکوهیده در اثر رواج تصوف.
گونه های فتنه های آخر الزمان
حضرت علی(ع) می فرمایند: چهار فتنه رخ خواهند داد: در اولی خون ریزی مباح می شود، در دومی خون ریزی و غارت اموال ، در سومی خونریزی و غارت اموال و تجاوز به نوامیس، چهارمی که حتی اگر در سوراخ روباه پنهان شده باشی، دچار آن فتنه خواهی شد.
- خداوند در این امت پنج فتنه قرار داه است : ابتدا فتنه عمومی، سپس فتنه های خواصّ، پس از آن فتنه سیاه تاریک که مردم در آن بسان چهارپایان می شوند،سپس هدنه( صلح میان مسلمانان و کفار در پی جنگ و کشتار) و در نهایت دعوت کنندگان ضلات و گمراهی می آیند. در آن روز اگر برای خداوند جانشینی ماند، در خدمتش باش . و در جایی دیگر حضرت، حیوان سان مردم را ناشی از فتنه کور، پیچیده و گنگ پنجم خوانده اند.
و نیز می فرمایند: همانا از دو خصلت بر شما هراسانم: پیروی از هوای نفس و آرزوی طولانی که اولی شما را از حق باز می دارد و دومی آخرت را در طاق نسیان1 می نهد. همانا دنیا،پشت کنان می رود و آخرت، کوچ کرده و به سوی ما می آید و هر کدام را فرزندانی است. پس شما از فرزندان آخرت باشید.چه، امروز کار هست و محاسبه نیست و فردا محاسبه هست و کار نیست. همانا فتنه ها و آشوب ها از هوا پرستی آغاز می شود که در آنها با خدا مخالفت می شود و مردانی در عهده دار شدن آنها به جای مردان دیگر می نشینند. همانا از رسول خدا(ص) شنیدم که می فرمود: چگونه خواهید بود زمانی که فتنه ای شما را در برگیرد که در آن کودکان بیش ازآن بنظر می رسند که هستند(سن و سالشان بیشتر به نظر می آید) و جوانان به پیری می رسند، مردم به کژ راهه می روند و انحراف را مانند سنت خویش بر می گزینند و هر گاه بخشی از آن به روش درست تبدیل گردد، گفته می شود سنت دگرگون شده.و آن در نظر مردم کاری زشت می آید و در پی آن ،بلایا شهرت می یابد و نسل به اسارت بوده می شوند. سپس فتنه و آشوب آنان را می کوبد چنان که آتش هیزم و آشوب را می کوبد و آسیاب،طعمه خود را. آنها دین می آموزند اما نه برای خدا و دانش می جویند اما نه برای عمل و بوسیله کار آخرت، دنیا را می طلبند.
منبع: ماهنامه موعود،شماره90
1- فراموشی