روزنامه همشهري / صدرا محقق: بیشاپور، شهری است بازمانده از عهد ساسانیان که به دستور شاپور اول، پادشاه ساسانی پس از پیروزی بر والرین، امپراتور روم ساخته شده است.

شمالی‌ترین قسمت شهر بیشاپور به کوهپایه و تنگه‌ای دایره‌شکل متصل می‌شود که نام چوگان را بر خود دارد. تنگه چوگان در دو ضلع جنوبی و شمالی خود دارای دو دهانه اصلی است و آثار تاریخی پراهمیتی را در دل خود جای داده که از آن جمله می‌توان به مجسمه شاهپور (بزرگ‌ترین مجسمه پادشاهان دوران تاریخی ایران)، 6نقش برجسته‌منحصر به فرد ساسانی، دژ نظامی شهر تاریخی بیشاپور (به نام قلعه دختر)، چند غار پیش از تاریخ و... اشاره کرد. با این همه اما خبرهای بد و صداهای مهیبی که این روزها از شمال این تنگه باستانی به گوش می‌رسد حکایت از وضعیتی نامساعد برای این بخش پرجاذبه آثار تاریخی کشور دارد، خبر این است: براساس مجوزهای صادر شده از سوی سازمان میراث فرهنگی یک گروه از پیمانکاران وابسته به وزارت راه و ترابری در حال احداث یک خط جاده ترانزیتی بزرگ در ورودی شمالی تنگه چوگان هستند.

صدا، صدای مهیب انفجار دینامیت و حرکت چرخ‌ها و بیل‌های غول‌پیکر ماشین‌های سنگین راه‌سازی‌ است که در حال بازتر کردن ورودی تنگه شمالی این تنگه هستند. ضلع شمالی تنگه چوگان، هیچگاه مسیر ماشین‌رو نداشت و تنها راه دسترسی به درون این تنگه باستانی، دهانه جنوبی آن بوده که به شهر باستانی بیشاپور منتهی می‌شود و علاوه بر استفاده توسط اهالی منطقه، به‌عنوان مسیری برای دسترسی به غار شاهپور توسط گردشگران نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

یکی از اعضای شورای مرکزی انجمن هم‌اندیشان جوان کازرون وابسته به سازمان ملی جوانان درباره اجرای این پروژه با اعتراض نسبت به این اقدام مخرب آثار تاریخی به همشهری می‌گوید: سازمان میراث فرهنگی باید اعلام کند که با تکیه بر کدام فعالیت پژوهشی یا حفر چند گمانه باستان‌شناسی و با تکیه بر چند کار تحقیقاتی میدانی، اجازه ساخت چنین جاده‌ای را در تنگه چوگان می‌دهد؟ در حالی که هم‌اکنون به‌دلیل کمبود نیرو بسیاری از آثار موجود در تنگه چوگان با مشکلات حفاظتی مواجه هستند.

جالب توجه آنکه چندین روز پس از انتشار خبر احداث جاده در تنگه چوگان مدیر مجموعه تاریخی بیشاپور شهرستان کازرون در گفت‌وگویی با ایرنا از تغییر مسیر این جاده خبر داد. مصیب امیری گفت: اداره راه و ترابری شهرستان کازرون متعهد شده است جاده‌ای که قرار بود از کنار نقوش برجسته تنگه چوگان عبور داده شود را به سمت دیگری هدایت کند. وی افزود: بر این اساس، جاده یادشده به میزان مناسب از نقوش برجسته فاصله می‌گیرد تا با حفظ این آثار، عملیات راه‌سازی دنبال شود ضمن اینکه جلوی هر گونه انفجار را در این منطقه گرفته شده است. وی همچنین تسهیل در دسترسی به غار شاپور را از دیگر آثار مثبت ساخت جاده جدید عنوان کرد.

گفته‌های مصیب امیری در حالی صورت می‌گیرد که در هر دو سمت ضلع جنوبی تنگه چوگان نقش برجسته‌های ساسانی حکاکی شده و وجود رودخانه نیز مانع از هر گونه تغییر مسیر در جاده خواهد شد، به همین دلیل و‌‌بنا به هر شرایطی فاصله این جاده از نقش‌برجسته‌ها تغییر چندانی نخواهد کرد.

ساخت جاده در تنگه چوگان برابر با تخریب آثار است

علی اکبر سرفراز، باستان‌شناس قدیمی و صاحب نامی است که به‌دلیل اقدامات نجات بخشی‌اش در مجموعه تاریخی شهر بیشاپور و تنگه چوگان نامش با نام این منطقه باستانی گره خورده است. از جمله اقداماتی که این باستان‌شناس بزرگ در بیشاپور و تنگه چوگان انجام داده می‌توان محوطه بندی و بازپس گرفتن زمین‌های بیشاپور از مردم بومی منطقه، مرمت و بازسازی ویرانه‌های درهم ریخته معبد آناهیتا و برداشتن و اصلاح کانال آب قدیمی ساخته شده روی بدنه نقش برجسته‌های ابتدای تنگه با همکاری و مشارکت اهالی روستای چوگان اشاره کرد. به‌دلیل همین اقدامات سرفراز است که بسیاری معتقدند او سنگ بنای حفظ و احیای این اثر جهانی را بنا نهاد و به همین دلیل است که اظهارنظرش در باره میزان اهمیت این منطقه باستانی و رخدادهایی که حول آن رخ می‌دهد بیش از دیگران واجد اهمیت و توجه است. برای جویا شدن نظر او درباره اقداماتی که این روزها در تنگه‌چوگان در حال انجام است و مجوز ساخت جاده‌ای که صادرشده به سراغش رفتیم.

ساخت جاده در تنگه چوگان و تردد ماشین در آن، برابر با تخریب و ویرانی آثار تاریخی موجود است و این پاسخی است که با شنیدن نخستین پرسش مطرح می‌کند. سرفراز در رابطه با اهمیت تنگه چوگان و شهر بیشاپور نیز می‌گوید: این محوطه از گنجینه‌های آثار تاریخی این مملکت است چرا که در نقطه نقطه‌‌اش اثر یا ردپاهایی از فرهنگ غنی ایران‌زمین یافت می‌شود.