مجله همشهری ماه در شماره 59 خود گزارشی اختصاصی از چگونگی اداره سایت رهبر معظم انقلاب منتشر كرده كه به جهت اهمیت این گزارش، متن كامل آن در پی میآید:
در فاصله سالهای 68 تا 81 مرجع كاملی برای دستیابی به سختان رهبر معظم انقلاب وجود نداشت. علاقهمندان به بهرهگیری از سخنان ایشان یا باید از پخش مشروح بیانات ایشان در شبكههای تلویزیونی و رادیویی بهره میگرفتند یا برای مراجعه به آرشیو آن، متن پیاده شده این سخنان را به روایت خبرنگاران ایرنا در تلكس خبری این خبرگزاری جستوجو میكردند. كاری كه مدتها توسط علی اكبر جوانفكر مشاور كنونی رئیسجمهوری و خبرنگار سابق ایرنا در حوزه دفتر رهبری صورت میگرفت. سایت khamenei.ir از سال 81 با رویكرد ورود به فضای مجازی و ترویج سخنان و اندیشههای رهبر انقلاب راهاندازی شد. این مسیر در سالهای 84 و 86 با تغییر مدیریت و تیم كاری ادامه یافت تا آنكه از سال 86 اداره آن به یكی از چهرههای عرصه رسانه سپرده شد.
تولد دیرهنگام
سردبیر ترجیح میدهد فعالیتهایش را بدون درج نام خود ادامه دهد و تمام كوشش خود را به كار میبرد تا سایت مذكور از هرگونه گرایش سیاسی - جناحی به دور مانده و همچون آیینهای تمامعیار و بیغبار، دیدگاههای رهبری نظام را منعكس كند. بدینترتیب از سال 86 به بعد، چشمانداز فعالیتهای سایت روشنتر شد؛ ترویج اندیشه و شخصیت رهبر انقلاب در فضای سایبر. گردانندگان سایت در طراحی مسیر حركت خود، سه سند راهبردی را ترسیم كردند تا ادامه مسیر در چهارچوب این راهبردها صورت پذیرد و با تغییرات تیم كاری، مشكلی پیش نیاید.
سایت khamenei.ir متعلق به دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب است و به صورت مستقیم زیر نظر ایشان اداره نمیشود. گردانندگان این سایت كار خود را اداره یك سایت شخصی میدانند (Personal web site) و به همین دلیل سعی دارند در مسیر فعل به فعل سخنان و درخواستهای رهبری حركت كنند. این گروه فضای مجازی را به خوبی میشناسند و پیش از كار در این سایت، فعالیتهایی در فضای مجازی داشتهاند. ملاك انتخاب همكاران سایت نیز همین نكته یعنی توانایی فعالیت در فضای مجازی است. همین مساله باعث شده كه از سال پیش و زمانی كه استفاده از شبكههای اجتماعی هنوز جدی نشده بود، كاربری با نام khamenei.ir در تویتر و فرند فید حضور فعالی داشته باشد. گردانندگان khamenei.ir به دلیل مرجع بودن این سایت در اطلاعرسانی دیدگاههای رهبر انقلاب، تاكید زیادی بر سرعت عمل دارند.
آنها میكوشند تا سندهای مربوطه همچون عكس، خبر، متن بیانات، فیلم و صوت را خیلی سریع به مخاطبان برسانند. البته متن بیانات براساس سیاستهای تعیین شده در دفتر رهبر انقلاب و سیاست مشروح بودن یا نبودن دیدارهای رهبری است كه منتشر میشوند. این سیاستها در جهت حفظ اطلاعات جلوگیری از تضعیف مسوولان صورت میگیرد. یكی از بخشهای این سایت، گفتوگوهایی است كه عمق سخنان رهبری را نشان میدهد.
نخبگان علمی، در این بخش به ترویج گفتمان رهبری میپردازند. به عنوان نمونه پس از تاكید در خصوص «اسلامستیزی جهان غرب»، گفتوگویی با دكتر علی اكبر ولایتی مشاور امور بینالمللی ایشان با همین مضمون در سایت منتشر شد. خبرنگاران این بخش سایت به سراغ كسانی میروند كه بتوانند مجموعهای از تعالیم و مفاهیمی از سخنان رهبری را در منظومه فكری ایشان ارائه دهند. ساده كردن سخنان كه در ادبیات روزنامهنگاری از آن به عنوان جستار یاد میشود، از دیگر بخشهای این سایت است.
این بخش از طریق گفتمانسازی و خلق كلمه بیشتر به آفرینش یك فضای مفهومی جدید كمك میكنند. البته چون حضرت آیتالله خامنهای در اصطلاح سخنرانان، شخصیت بلیغی هستند، گردانندگان سایت میتوانند به راحتی این بخش را جلو ببرند. بخشی كه در سایت با عنوان جستار شناخته میشود. وظیفه این بخش، یافتن كلمات تولیدی و بازتولیدی رهبری است. در گروه واژههای تولیدی میتوان واژههایی همچون تهاجم فرهنگی، ریزشها و رویشهای انقلاب و اقتصاد مقاومتی را جستوجو كرد. البته كلماتی همچون مردمسالاری دینی، جامعه مدنی و ناتوی فرهنگی نیز وجود دارند كه گرچه برای اولین بار توسط دیگران جعل شدهاند ولی در سخنان رهبر انقلاب مورد تاكید جدی قرار گرفتهاند كه این سخنان میتواند برای محققان مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال كلمه ناتوی فرهنگی، نخستین بار از سوی یك اندیشمند غربی استفاده شده ولی در سخنان مقام معظم رهبری نیز مورد توجه ویژهای قرار گرفته است.
این بخش از سایت رهبری براساس فیشهای مطالعاتی تنظیم شده است ولی نمودار توزیع گفتمانی هم ضمیمه آن است امكان تحلیل را فراهم میكند. به عنوان مثال تهاجم فرهنگی در سالهای پس از 76 انعكاس بیشتری در سخنان ایشان داشته است. فیشبندیهای این بخش به گونهای است كه جستوجو برای پژوهشگران را به سادگی فراهم و ممكن میكنند.
هجوم هكرها
سایت khamenei.ir در ایام فتنه به شدت تحت هجوم بود. روشهایی مانند تغییر محتوا و اشغال پهنای باند، علیه این سایت به كار گرفته شد اما موفق نبود. همچنین این سایت از نرمافزارهای ویژه خود برخوردار است كه ازجمله میتوان به media player اختصاصی آن اشاره كرد. تولیدات فنی سایت طوری است كه میتواند به عنوان ابزار كار افسران جنگ نرم مورد استفاده قرار گیرد. Playerهای ویژهای كه برای صوت و فیلم توسط تیم فنی این سایت نوشته شده، نمونهای از این اقدامهاست. این مساله به این دلیل اهمیت دارد كه برخی نرمافزارها به عنوان ابزار ارسال مخفیانه اطلاعات مورد استفاده شركتهای غربی قرار میگیرد.
توجه ویژه رهبری به قرآن
محققان حوزههای علمیه و مبلغان دینی به احصا شده نیست كلی تقسیم میشوند. كسانی كه در سخنان خود به قرآن استناد بیشتری دارند و افرادی كه به احادیث استناد میكنند، دو سطح مختلف را تشكیل می-دهند. حضرت آیتالله خامنهای جزو سخنرانهایی هستند كه عمده استنادشان به قرآن است.
به ندرت سخنرانی از ایشان بدون تفاسیر و مثالهای قرآنی پیدا میشود. همین مساله باعث شد تا گردانندگان سایت khamenei.ir به فكر استخراج یك تفسیر آنلاین قرآن از سخنان رهبر معظم انقلاب باشند. این تفسیر كه تحت نظارت اساتید برجسته تفسیر قرآن صورت میگیرد، به زودی رونمایی میشود. توضیحات مقام معظم رهبری در خصوص نهجالبلاغه و اشارات ایشان به سخنان امام خمینی(ره) نیز به زودی طبقهبندی خواهد شد. ایده این كار با كنجكاوی گردانندگان سایت به وجود آمده است كه دیدهاند رهبر انقلاب در سخنان خود، به قرآن، نهجالبلاغه و سخنان امام راحل توجه ویژهای نشان میدهند. سخنان رهبر معظم انقلاب در سایت khamenei.ir با شش یا هفت روش فیشبندی شده تا مخاطب بتواند راحتتر به آن دستیابی داشته باشد. یك نوع فیشبندی آن موضوعی است تا از این طریق، سایت به منظومه فكری رهبری نزدیكتر شود.
تئوری نمودار درختی هم مورد توجه قرار گرفته كه یكی از هشت ساختار و مهارت تحصیلی رایج است. مدت كوتاهی پس از سخنرانیهای رهبر معظم انقلاب، متن آن به صورت نمودار درختی جمعبندی میشود و بعد از مدت زمانی دیگر نیز به صورت موضوعی در كنار چند سخنرانی دیگر به صورت نقشه راه تدوین میشود. این نقشه راه گاهی از 15 تا 20 دیدار استخراج میشود.
توجه به نخبگان
سایت khamenei.ir مخاطبان خود را نخبگان، دانشجویان و دانشپژوهان میداند و میكوشد این مخاطبان با مراجعه به سایت، به صورت ساده و با طبقهبندی مناسب به خواستههای خود برسند. از فاز تاسیس این سایت، فقط سادهسازی بیانات و تكمیل بخش یاد (در كنار خاطرات دیگران) باقی مانده است و پس از این مرحله، ورود به فضای تعامل آغاز میشود كه گردانندگان سایت، آن را دوره سختی میدانند. هدف از این كار تبیین و ترویج گفتمان و پاسخ به نیازهاست.
در تئوری ارتباطات، رسانهها دارای سه كاركرد نیاز، مصلحت و ایجاب هستند. سایت khamenei.ir سعی دارد در هر سه حوزه وارد شود. یكی از این كارها، روشنگری و آرامشبخشی در مقابل شبهات است. با نشان دادن واقعیتها، خیال مخاطب راحت میشود. فضای مسموم سنگینی كه در یك سال اخیر تجربه شده، عقبه رسانهای نیز داشته است و از دروغهای بیّن تا دروغ مخلوط به راست منتشر شده كه سایت رهبری سعی كرده به آنها پاسخ منطقی بدهد. این سایت سعی كرده به شبهات نیز پاسخ دهد.
به عنوان مثال هنگامی كه پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم گفته شد آقای خامنهای پیام تبریكی دادهاند كه غیرمستقیم وقوع تقلب را به كلی نفی میكرد، در این سایت تمام پیام تبریكهای انتخابات نیز سال ها منتشر شد و با مقایسه ساعت ارسال خبر معلوم شد كه در انتخابات دهم ریاست جمهوری، ساعت ارسال این پیام، از همه سال های قبلی دیرتر بوده است. همچنین آقای كدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در گفتوگو با این سایت، جزئیات مذاكرات دیدار 25 خرداد نمایندگان كاندیداها با رهبر معظم انقلاب را منتشر كرد كه اشاره داشت: مهندس عباس آخوندی، نماینده مهندس میرحسین موسوی تخلف در شمارش آرا را رد كرده و از تخلف در مراحل قبل از انتخابات سخن گفته بود.
در خصوص جنایات كهریزك نیز اطلاعرسانی خوبی در این سایت صورت گرفت كه ازجمله میتوان به مصاحبه محسنی اژهای، دادستان كل كشور اشاره كرد كه از پیگیریهای چند مرحلهای رهبر انقلاب برای تعطیلی این بازداشتگاه حكایت داشت. در خصوص ماجرای فتوای التزام عملی به ولایت فقیه نیز رسانههایی همچون بیبیسی فارسی و رادیو دویچهوله و سایت جرس دروغپردازی كردند و این مساله را به دروغ، تمایل به دیكتاتوری معرفی كردند، در حالی كه اصل نظر رهبری نظام كه در سایت khamenei.ir منتشر شد؛ نشان میداد هدف ایشان، گسترش دایره خودیهاست.
روایت تاریخ انقلاب
یكی از بخشهای سایت دفتر نشر آثار رهبر انقلاب «یاد» است كه شامل Time Line زندگی حضرت آیتالله خامنهای است و به زودی با بخش خاطرات سایت متصل میشود.
بدین ترتیب میتوان به یك روایت از تاریخ انقلاب اسلامی و زندگی رهبری دست یافت. برای بخشهای تولیدی این سایت، مشاوران متخصص انتخاب شدهاند. اساتیدی در زمینه تاریخ، جامعهشناسی و... به گردانندگان سایت كمك میكنند. نامهایی آشنا در عرصههای مختلف ، گردانندگان سایت كه برخی از آنها روزگاری نهچندان دور در دیگر رسانههای گروهی فعالیت میكردند، تاكید دارند كه نیازهای رسانهها را در خصوص منابع مرتبط با رهبری انقلاب به خوبی تامین كنند.
یكی از این بخشها، عكس است. آنها تاكید میكنند كه پیش از این، خود در دسترسی به تصاویر ایشان، درد كشیدهاند. به همین دلیل عكسها را با بالاترین كیفیت ممكن در دسترس كاربران قرار دادهاند تا نیازی به مراجعه حضوری نباشد. در بخش عكسها میتوان سه بخش تصاویر دیدار، بخش ویژه (تصاویر قدیمی) و پوسترها را دید. یك نمونه آن، عكسهایی از دیدار رهبر انقلاب با شاعر فقید محمدحسین شهریار است كه با استقبال زیاد رسانهها همراه شد. نمونه دیگر، تصاویری از افتتاح ناوشكن جماران است. سال 1376 رهبر انقلاب فرمان دستیابی ایران به ناوشكنی را صادر كردند كه امكان نشست و برخاست هلیكوپتر از آن وجود داشته باشد. 13 سال پس از آن، ناوشكن جماران با حضور رهبری انقلاب راهاندازی شد كه ناو حامل هواپیماهای نظامی آمریكا، در فاصله 5 دقیقهای آن قرار داشت.
دیدن همه كامنتها
گردانندگان سایت همه كامنتهای كاربران را به سرعت میبینند و به درخواستها و تذكرهای آنها اهمیت میدهند. هرچند برخی از آنها مربوط به دفتر نشر نیست و به سایر بخشهای دفتر رهبر معظم انقلاب مربوط است اما به همه ایمیلها و كامنتها به صورت روزانه پاسخ داده میشود.
پادكست سازی
طراحی لوگوی این سایت با اقتباس از كتیبه پیر بكران در اصفهان است كه متعلق به دوره سلجوقیان است. در این كتبیه بر 14 معصوم(ع) و حضرت خدیجه(س) درود فرستاده شده است. صفحه نخست سایت از نام خداوند شروع میشود و پس از آن به ائمه معصومین و سپس به نام رهبر انقلاب میرسد كه نمایانگر ساختار فكری و مبانی اندیشهای ولایت فقیه است.
در khamenei.ir بخش دیگری هست كه محتوای آن پادكستسازی است. پادكستهای كوتاه آیتمی در حدود یك تا سه دقیقه هستند تا در كوتاهترین زمان ممكن یك مفهوم را به مخاطب ارائه دهند. پادكستهای برنامهای نیز حدود هفت تا 10 دقیقه هستند كه برای مخاطب از جذابیت زیادی برخوردارند. یكی از این پادكستها مربوط به برنامه استهلال ماه شوال است كه باعث شد تا برخی متخصصان و علاقهمندان نجوم كه حتی دیدگاهی معارض با نظام دارند، در وبلاگها و سایتهای شخصی خود، از توان علمی تیم حرفهای استهلال دفتر رهبر انقلاب تمجید كنند.
گردانندگان سایت khamenei.ir وجود دسترسی اختصاصی به اخبار و سخنان رهبر معظم انقلاب را انكار نمیكنند اما تاكید دارند كه وظیفهشان تسهیل دسترسی دیگر رسانهها به سخنان رهبر انقلاب به لحاظ كیفیت و سرعت است و خود را رقیب آنها نمیدانند.
جذابیت رسانه ها
اگر روابط عمومی برخی سازمانها بهویژه شركتهای اقتصادی ترجیح میدهند از طریق ارسال پیامك، تماس تلفنی و حتی هدیه دادن به خبرنگاران رسانههای گروهی، به بازنشر مطالب سایت خود كمك كنند، khamenei.ir سیاست متفاوتی دارد و جذابیت را مهمترین روش كاری خود میداند. جذابیت برای بازتاب، مهمترین عامل مورد توجه گردانندگان این سایت است.
آنها سعی دارند جدا از آنكه تحت برند معتبری فعالیت میكنند، یك رسانه قوی و حرفهای باشند كه در فضای سایبر و ژورنالیسم علمی فعالیت میكنند. یك رسانه جدی كه در فضای مجازی فعال است. اقتضاهای وب به این معنا است كه محتوای سایت khamenei.ir فقط متن نیست و شامل مولتیمدیا و سایر فرمها نیز میشود. به بیان دیگر تقسیمبندی چند رسانهای و چندرسانگی را رعایت میشود. برای یك محتوا از قالبهای متفاوت متن، فیلم و صوت استفاده میشود تا مخاطبان متنوعتری بهویژه در فضای رسانهای بتوانند از آن استفاده كنند. هرچند متنهای منتشر نشدهای مانند نامههای شهریار، خود به خود جذاب است ولی گردانندگان سایت سعی دارند بدون توجه به چنین امتیازهایی كار كنند.
ویراستاری حداقلی
وقتی بیانات رهبر انقلاب به متن تبدیل میشود، ویراستاران سایت تغییر كمی در آن میدهند. البته آنها تلاش دارند تا این كار براساس رسمالخط رهبری انقلاب صورت گیرد. جلسات زیادی برای این كار تشكیل میشود و گروه زبدهای در اینباره فعالیت میكنند. سرعت و دقت در این زمینه اهمیت ویژهای دارد. دقت در تطبیق دستخطها و سخنان مقام معظم رهبری و حركت در چهارچوب موردنظر ایشان، الگوی كار این بخش است.
به همین دلیل گاهی تلاش میشود تا از طریقی به خواست دقیق ایشان پی برده و آن را مدنظر قرار دهند. برای تولید یك پرونده ویژه از سخنان رهبر انقلاب، گاهی حدود سه ماه كار فشرده در سایت رهبری صورت میگیرد. این كار با مشورت اساتید متخصص در رشته خاص مرتبط با محتوای آن پرونده صورت میگیرد. به همین دلیل گردانندگان سایت میكوشند تا در كار خود اشتباه نكنند. این سایت منتسب به رهبر انقلاب است و حتی یك اشتباه كوچك در آن میتواند بازتاب بدی داشته باشد. نكته جالب توجه آنكه تاكنون هیچگاه مجبور نشدهاند مطلبی را عوض كنند چون اگر اشتباهی رخ دهد، در سیستم RSS آن اشتباه قابل اصلاح نیست و همین مساله موجب افزایش دقتعمل گردانندگان سایت میشود.
به دنبال شكستن بایكوت خبری شیعه در اینترنت
این سایت در مراحل میانی كار و زمانی كه تیم كنونی در آن مستقر شدند، رتبه 100 هزار در ردهبندی سایت مشهور Alexa را در اختیار داشت. این رتبه اكنون به حدود 16000 رسیده است و در میان سایتهای فارسی داخل كشور نیز جزو 200 سایت برتر است. رتبه نخست سایت مراجع تقلید ایرانی، از دیگر دستاوردهای این سایت است. با این حال گردانندگان آن به وضع موجود راضی نیستند و معتقدند باید خودشان را در فضای جهان اسلام مورد ارزیابی قرار دهند.
در گام نخست میخواهند در فضای بایكوت خبری شیعه در اینترنت، صفشكن باشند و به دنبال بهرهبرداری گستردهتر از ظرفیت-های فضای سایبر هستند.
آنها میخواهند بایكوتشكن باشند، چون این كار اهمیت ویژهای دارد. به عنوان مثال پس از نماز جمعه 29 خرداد سال گذشته كه به امامت رهبر معظم انقلاب اسلامی برگزار شد، این سخنان بایكوت رسانههای غربی را شكست. با این حال برخی از آنها با تحریف بسیار، به انعكاس آن پرداختند. فالوورهای زیادی در توییتر مشترك فید این سایت هستند كه تعداد زیادی از آنها انگلیسیزبان هستند.