مقدمه

* جمعیت شناسی مردم کوفه

*ترکیب قومیتی

ترکیب قومیتی کوفه ازدو بخش عرب و غیرعرب تقسیم می شد .گروههای عرب از قبایل مختلف باآغاز فتوحات اسلامی درایران ازشهرهای مختلف شبیه جزیره عربستان جمع شده وپس ازفتوحات درکوفه وبصره سکنی گزیده بودند .ازجمله این گروه هایی که درشهرساکن شدندوقسمت اعظم افرادکوفه راتشکیل می دادندبه شرح زیراست .

1- عرب های قحطانی یا یمانی : این گروه به اهل بیت علاقه مندبودندولی بادسیسه های معاویه وسرمایه گذاری های اوآنها رابه خودنزدیک کرد .

2- قبیله عدنانی یاتزاری

3- قبیله بنی تعلب :این قبیله که ساکن عراق وپیوسته با ایرانیان درجنگ بودند وحین یاپس از فتح ایران به مسلمانان گرویدند .

*گروه های عقیدتی کوفه

مردم کوفه درمقطع تاریخی دارای صفات وفضایل ورذائل بودنداماازآنجا که صفات وخلقیات منفی آنها باامامان شیعه همانندامام علی وامام حسن و امام حسین علیه السلام ونیزدیگرخاندان اهل بیت همانند زیدبن علی علیه السلام نقش ماندگار زشتی بر روی این شهرگذاشته است لذابیشترنویسندگان وتحلیلگران تاریخ اسلام این صفات را به عنوان ویژگی کوفیان ذکرنموده ودرصفات مثبت آنها غافل مانده اند.صفات مثبت مردم این شهربودکه باعث شد فتح ایران به عنوان یک امپراطوری بزرگ رخ دهد. چنانکه خودحضرت علی علیه السلام درزمانی که مردم کوفه برای جنگ باناکثین به یاری امام علی پیوستندبه آنها خوش آمدگفت ودرخطابی فرمود:ای اهل کوفه شما شوکت عجم وپادشاهان آنها رادگرگون ساختیدوجمعیت آنهاراپراکنده کردید.عنصرشجاعت کوفیان درجنگ های جمل وصفین تاقبل از (به نیزه کشیدن قرآن )ونهروان باعث شدکه پیروزی حضرت علی رافراهم شود ولی پس ازایجاداختلاف درآنها توسط معاویه وایجادترس دراثراختلاف سست شدندبه گونه ای که حضرت شدیداً ازآنها گلایه فرموند: " وای اهل کوفه هرگاه خبرحرکت لشکری ازسپاه شام رامی شنویدبه خانه های خودپناه می بریدودرخانه رابه روی خودمی بندیدچنانچه سوسماروکفتاربه خانه خودمی خزد!" این عنصردرزمان حکومت عبیدالله بن زیاددرکوفه به علت دنیاپرستی ودوری آنهاازمعارف اهل بیت بعدازامام علی و...باعث تنهاگذاشتن مسلم درمقابل سپاه عبیدالله گردیدولی بعدازجریان کربلا درقیام هایی همچون قیام توابین ومختارشاهددوباره این عنصرهستیم .درموردایمان اهل کوفه درزمان علی علیه السلام ایشان فرمودنددرقبل ازشروع جنگ صفین اهل شام نسبت به دنیا حریص تر از اهل کوفه نسبت به آخرت نیستند. اما این ایمان با مسلط شدن بنی امیه بعدازحضرت علی علیه السلام وتبلیغات نابجاو سستی های آنان دردفاع ازحضرت وقایل پیداکردن به دنیاطلبی بیشترکم رنگترشدبه گونه ای که درسال 61 هجری امام حسین راتنهاعده ای ازآنهابا او جنگ کردندو درطرفی دیگرخوارج گروهی بودندکه نماز می خواندند، تهجد و حافظان قرآن بودند ولی ازهمین کوفه بودندکه ایمان سخت بدون بینش وبصیرت باعث اضمحلال حکومت حق شدند . خصوصیت دیگری که درکوفه یافت می شدوجودعالمان به قرآن وحدیث نبوی بودواین شهردرزمان خلیفه دوم ساخته شده بودوکسانی که نزدپیامبربودندومعارف راازپیامبرگرفته به جهت جهادبه این شهرمهاجرت کرده بودندوبعضی ها مرکزیت شدن کوفه درزمان حکومت حضرت علی علیه السلام علت آن هم خطاب عمربه بعضی انصارکه به کوفه می رفتندوآنهارامشایعت می کرد یعنی به سمت مردمی می رویدکه قرآن درسینه های آنان است وصدای قرآن خواندن آنان. تعدادقابل توجهی ازآنها ازکوفه بودند وازائمه نیز درمدح کوفه روایاتی داریم که درآنها ازکوفه به عناوینی چون " کنزالایمان، جمجمه الاسلام یادشده ویژگی های منفی این مردم درباره ی همه آنهاصادق نبوده واین صفات دربرهه ای ومطابق باحادثه های رخ داده است انسان هاباامتحانات الهی مختلفی روبرومی شوندودرهرزمان ممکن است درجات ایمانی آنها کم یازیادباشدلذاعکس العمل ها متفاوت می شودممکن است دریک زمان یک جامعه کافرشوندولی بعدازمدتی توبه کرده وایمان بیاورند.دنیاطلبی بعضی ازکوفی ها به طوری که این شهر جهت جنگ اایرانی ها به وجودآمده بودولذاعده ای که برای جنگ آمده بودنددرواقع ملاک آنهارضای خدابلکه به خاطرغنائم وثروت آمده بودندلذادرمواقعی که جان خودرادرخطرمی دیدندعقب مرفتندودرمواقع سودمادی درکاربودخودرانشان می دادندالبته گروهی از کوفی ها که تعدادآنها هم زیادبوداینچنین بودند .ازاینجاست که عمق کلام امام حسین هنگام فرود درسرزمین کربلا پی می بریم که فرمود:مردمان بندگان دنیایندودین مانندامری برزبان آنها افتاده است تاهنگامی که معیشت آنها برقرار باشداماهنگامی که درامتحان افتنددینداران اندک خواهندبود .     

منابع : مو سوعه کلمات امام الحسین .

کتب شهید مطهری ، تاریخ طبری ، کوفه پیدایش شعر اسلامی ، بحار الانوار مجلس الاخیار العوال ، ......نعمت الله صغری فروشانی