سال‌هاست كه قرن بيست و يكم ميلادي، قرن بحران آب و انرژي خوانده شده است و اين گونه تفسير گرديده كه در قرن حاضر دو عنصر آب و انرژي به ويژه آب مي‌تواند در تعيين و يا تغيير خط مشي سياسي كشورها و مناطق مختلف دخيل باشد. در دهه‌هاي قبل كه از ميان اعراب افراد انقلابي و جُرْبُزه‌داري همچون جمال عبدالناصر(رئيس جمهور فقيد مصر) حضور داشت و با سلاح نفت، منافع غرب و آمريكا را در خاورميانه تهديد مي‌كرد، رئيس جمهور وقت فرانسه گفته بود كه اگر اعراب نفت سياه دارند ما نفت سفيد داريم و به ريزش و نزولات فراوان باران در اروپا اشاره نموده و قطرات باران را اين‌گونه تعبير كرده بود!

بحران اقتصادي علي‌الخصوص در زمينه‌ي كمبود مواد غذايي و افزايش قيمت آن و بالا رفتن بي‌سابقه‌ي قيمت جهاني نفت و انرژي، پيش درآمدي براي آشكار شدن پيش بيني‌هاي گذشته است. اگر از عوامل سياسي قدرت‌هاي انحصارگر دنيا هم‌چون آمريكا و تأثير اراده‌ي اقتصادي آن‌ها در ايجاد كمبودها و گراني‌هاي مصنوعي و مقطعي چشم‌پوشي كنيم، بزرگ‌ترين عاملي كه كارشناسان براي كاهش محصولات مواد غذايي و افزايش بي‌سابقه‌ي قيمت آن برشمرده‌اند خشك سالي و كمبود آب در سطح دنيا مي‌باشد. بالتبع كشور ما ايران كه درمنطقه‌اي از نقشه‌ي نستباً خشك كره‌ي زمين جاي دارد آسيب پذيري جدي‌تري آن‌را تهديد مي‌كند.

در حال توسعه بودن، افزايش جمعيت، گسترش شهرنشيني، افزايش درآمد خانوارها، تغيير رفتار مصرفي مردم، افزايش بي‌سابقه‌ي خودروهاي شخصي، بالا بودن ميانگين سطح زيربناي واحدهاي مسكوني و اداري(كه متأسفانه در دنيا كم نظير است)، غير واقعي بودن نرخ آب و انرژي‌هاي مصرفي برق و سوخت(به علت وجود يارانه‌هاي زياد) خشك بودن بخش وسيعي از كشور و كمبود نزولات آسماني، بهره‌برداري‌هاي غير قانوني و بي‌ضابطه و غير علمي از منابع آب موجود(درياچه‌ها، تالاب‌ها، چشمه‌ها، حفر چاه‌ها) گسترش بي‌رويه‌ي مناطق مسكوني و تخريب جنگل‌ها و مراتع و محيط زيست، مهار نشدن آب‌هاي جاري سطحي( علي‌رغم احداث سدهاي زياد بعد از انقلاب)، افزايش ميانگين دماي مناطق كشور و نيز افزايش آلاينده‌هاي زيست محيطي و كاهش نزولات آسماني و...  ويژگي‌هاي است كه اگر به آن‌ها توجه نشود در آينده‌اي نه چندان دور، ايران عزيز ما با چالش‌هاي بزرگ اقتصادي و سياسي مواجه خواهد كرد! لذا بر متوليان فرهنگي و اجرايي كشور فرض است كه براي دفع و رفع تهديدات فوق تا رسيدن به حد و مرز و معيار مطلوب و مطمئن و استانداردهاي جهاني مورد قبول، برنامه‌هاي ويژه‌اي تدارك ببينند و اجرا كنند در همين راستا پيشنهادهاي ذيل هر چند برخي آن‌ها تكراري و برخي فرا شهرستاني است ارائه مي‌گردد تا اولاً بابي شود كه آحاد مردم فرهيخته‌ي جامعه در اين خصوص بينديشند و راهكارهاي نو و اجرايي تدوين كنند. ثانياً تذكر و هشداري باشد تا مسؤولين و متوليان اجرايي دست بكار شوند و تا دير نشده چاره‌اي كنند.

1- مسؤولين امر همين لحظه يا فردا صبح به طور سرزده به ادارات مختلف و شعب بانك‌ها و مراكز نظامي سركشي كنند، مشاهده خواهند نمود تعداد كثيري لامپ در مكان‌هاي مزبور بدون آن‌كه در ساعات اداري نيازي به نور آن‌ها باشد، روشن مي‌باشد! لذا با تذكر و تشويق و البته همراه با تنبيه نسبت به خاموش كردن چراغ‌هاي اضافي كه روشن بودن آن‌ها به يك عادت تبديل شده اقدام گردد. البته بهتر است ابتدا به سراغ اداره‌ي برق و ساختمان‌هاي تابعه‌ي آن رفت! و در همين راستا در ساعات غير اداري و شب به نهادهاي فوق‌الذكر سركشي كنيد تا چراغ‌هاي روشن و غير ضروري زيادي مشاهده كنيد! چه خوب است نظارت بر مصرف آب و انرژي جزء وظايف ذاتي و دستورالعمل‌هاي سازماني مديران قرار بگيرد.

2- هميشه رسم بر اين بود كه با گرمي هوا، در مساجد شهر و روستا، نمازگزاران اقدام به برپايي نماز جماعت مغرب و عشا در صحن حياط مسجد مي‌كردند متأسفانه چند سالي است كه در اكثر قريب به اتفاق مساجد در ساعات اوليه‌ي شب كه اوج مصرف برق است اين فريضه را درون شبستان برگزار مي‌كنند. در نتيجه روشن بودن تعداد كثيري لامپ و كولر و پنكه در اين محيط‌هاي بسته مصرف برق را به شدت افزايش داده است. لذا سزاوار است امام جمعه‌ هاي محترم به كمك ادارات اوقاف و تبليغات اسلامي و هيأت امنا و امامان جماعت مساجد تدابيري بينديشند تا هم‌چون گذشته مراسم مذهبي سرشب در محيط باز خارج از شبستان مساجد و حسينيه‌ها برگزار گردد.

3- در اثناي ساعات روز تعداد زيادي از چراغ‌هاي معابر در نقاط مختلف شهرستان و حتي در محيط‌هاي نظامي و بوستان‌ها به علت خرابي كليدهاي خودكار آن‌ها روشن مي‌باشد! تعمير و اصلاح دستگاه‌هاي مربوط در اسرع وقت امكان پذير است. خوب بايد فوراً دست به كار شوند.

4- در سطح شهر موارد فراواني مشاهده مي‌گردد كه كاميونداران در معابر عمومي با استفاده از آب لوله كشي شرب شهر، ماشين خود را مي‌شويند به گونه‌اي كه برخي اوقات، معابر به يك كارواش عمومي بيشتر شبيه است! لذا اقدامي مشترك توسط ادارات و راهنمايي و رانندگي و قوه‌ي قضاييه و انتظامي با مديريت فرمانداري مي‌تواند از اين عمل اسرافي و ناهنجار جلوگيري به عمل آورد.

5- در گورستان‌هاي شهر و روستا تعداد زيادي چراغ در ساعات شب روشن مي‌باشد اداره‌ي برق با هماهنگي سازمان گورستان‌ها و شهرداري‌ها و دهياري‌ها مي‌تواند با نصب برج‌هاي نوري كم مصرف بقيه‌ي لامپ‌هاي موجود در نقاط مختلف قبرستان را خاموش كند.

6- يكي از لامپ‌هاي كم مصرف موجود در بازار، لامپ‌هاي فلوئورسنت(مهتابي) است كه خوشبختانه به طور گسترده مورد استفاده قرار مي‌گيرد چرا كه توان مصرفي آن‌ها پايين است. اما اگر در مدار دستگاه راه‌انداز اين لامپ‌ها(ترانسفورماتور، استارت، لامپ) اختلالي ايجاد شده باشد توان مصرفي آن‌ها به شدت بالا مي‌رود. متأسفانه تعداد زيادي از اين لامپ‌ها در محيط‌هاي مسكوني شخصي و دولتي( به ويژه مدارس و ادارات و مساجد) داراي مشكل فني فوق‌الذكر هستند. لذا اطلاع رساني فني و نظارت‌هاي ديگر مي‌تواند در بهبود كيفيت كار لامپ‌هاي فلوئورسنت و كاهش مصرف انرژي برق مؤثر باشد.

7-با اين‌كه سال‌هاست كار لوله‌گذاري شبكه‌هاي فاضلاب شهري در بيشتر خيابان‌هاي شهر شروع شده است اما هنوز از تأسيسات آن استفاده نمي‌شود اگر با سرعت بيشتري تصفيه خانه و كارهاي ديگر آن راه‌اندازي گردد از آب تصفيه شده‌ي فاضلاب شهري مي‌توان براي مصارف كشاورزي استفاده كرد.

8- بازسازي و تعويض لوله‌هاي قديمي و فرسوده‌ي شبكه‌هاي آب رساني شهري به ويژه در بافت‌هاي قديم باعث جلوگيري از هدر رفتن مقدار زيادي از آب شرب شهر مي‌گردد متأسفانه هم اكنون در نقاط زيادي از شبكه، نشت آب وجود دارد. اجراي يك طرح فني و علمي و صحيح در شبكه‌هاي آب رساني شهر باعث خواهد گرديد كه اولاً توزيع عادلانه‌ي آب تحقق يابد. ثانياً از نصب تلمبه‌هاي برقي غير قانوني برخي ساختمان‌ها جلوگيري خواهد شد كه اين خود كاهش مصرف برق را به دنبال خواهد داشت و از اختلال در شبكه هم جلوگيري به عمل مي‌آيد.

9- از كارهاي خوب و مؤثر از مهار آب‌هاي سطحي و جاري، اجراي طرح آب خيزداري است توسعه‌ي اين طرح‌ در كوه‌پايه‌ها و اطراف و اكناف شهرستان باعث غني شدن سفره‌هاي آب مي‌شود و نيز از تخريب خاك مراتع جلوگيري به عمل مي‌آيد.

10- از كارهاي خوب شهرداري در چند سال گذشته، قطره‌اي كردن بخشي از فضاي سبز شهري است اگر اين اقدام تا قطره‌اي شدن تمام فضاي سبز ادامه يابد و بر كيفيت اجراي آن نظارت صورت گيرد تا از پارگي و نشت و نتيجتاً هدر رفتن آب جلوگيري گردد، صرفه‌جوئي زيادي در مصرف صورت خواهد گرفت.

11- تعداد زيادي باغ و باغچه‌هاي تفريحي خصوصي در سطح شهرستان(و متأسفانه در سطح كشور) وجود دارد كه مالكين آن‌ها اقدام به حفر چاه و گرفتن انشعاب برق(با نرخ ارزان تعرفه‌ي كشاورزي) كرده‌اند! جالب اين‌كه در بيشتر اين باغات و باغچه‌ها، استخرهاي بزرگ و ويلاهاي تفريحي و تفنني تأسيس كرده‌اند! حال اين سؤال مطرح است كه چرا بايد از منابع آب ملي و انرژي برق يارانه‌اي براي تفريح عده‌اي خاص استفاده گردد؟! عدالت اسلامي ايجاب مي‌كند تا اولاً انشعاب برق اين گونه باغچه‌ها با تعرفه‌ي كاملاً آزاد(بدون يارانه) لحاظ گردد. ثانياً در استخراج آب چاه‌ها‌ي چنين باغ‌هايي، تجديد نظر و يا محدوديت‌هايي صورت گيرد.

12- برق دزدي و آب دزدي (انشعاب‌هاي غير قانوني، دستكاري كنتورها)، از معضلات هدر رفتن منابع آب و انرژي در جامعه‌ي ما است، متأسفانه برخي از اين خلاف‌ها بيخ گوش مسؤولين ادارات ذيربط صورت مي‌گيرد! لذا توجه جدي به اين مسأله ضروري است.

13- اگر چه در سطح كشور و از طريق رسانه‌هاي ارتباط جمعي براي استفاده از لامپ‌هاي كم مصرف تبليغات گسترده‌اي انجام گرفته و مي‌گيرد اما هنوز براي طيف وسيعي از مردم، اين آگاهي حاصل نشده است! لذا استفاده از لامپ‌هاي التهابي به ويژه با توان مصرفي بالا در اماكن تجاري و مسكوني امري رايج است حتي افرادي هم كه براي خريد لامپ‌هاي كم مصرف مشكل مالي ندارند هنوز اثرات مثبت لامپ‌هاي كم مصرف را جدي نگرفته‌اند اگر چه براي بخش زيادي از مردم هم هزينه‌ي نسبتاً زياد خريد اين نوع لامپ‌ها مسأله ساز است. تخصيص بودجه براي مدارس، ادارات و نهادهاي دولتي و نظامي، مساجد و اماكن مذهبي جهت خريد لامپ‌هاي كم مصرف و جاي گزين كردن آن‌ها مي‌تواند مقدمه‌اي باشد براي اين‌كه استفاده از اين گونه لامپ‌ها در خانواده‌ها به يك عادت و فرهنگ و ضرورت تبديل شود.

14- مراكز آموزشي(مدارس) و آموزش عالي در طول ايام سال تحصيلي، از جمله نهادهايي هستند كه در هدر دادن انرژي سهم بزرگي دارند. غير استاندارد نبودن برخي ساختمان‌هاي مدارس، استفاده از لامپ‌هاي پرمصرف، دريچه‌هاي بزرگ و بدون داشتن عايق لازم(پرده)، خرابي دستگاه‌هاي خنك كننده و غير فني بودن لوله‌هاي هدايت هواي خنك، از جمله مواردي است كه موجب هدر رفتن انرژي مي‌شود، اضافه بر آن، روشن بودن مداوم لامپ‌ها و روشن بودن بخاري‌ها « در حالي كه در و پنجره‌ي اتاق‌ها باز است» موارد ديگري است كه به شكل گسترده باعث هدر رفتن انرژي مي‌شود. لذا مديران بايد چاره‌اي بينديشند.

15- در خصوص هدر رفتن و نابودي تالاب پريشان، مجال ديگري مي‌طلبد كه در جاي خود بايد مورد بحث قرار گيرد.

16- موردي كه در سطح كشور ما مي‌بايست به طور كلان به آن توجه شود تغيير دستگاه‌هاي سرمايشي و گرمايشي است. در دنياي پيشرفته‌ي امروز، ريختن نفت در بخاري و يا اتصال بخاري‌هاي مرسوم به شبكه‌ي گاز و شعله‌ور كردن آن، بدترين و ارتجاعي‌ترين شكل استفاده از انرژي سوخت مي‌باشد حتي استفاده از كولرهاي آبي با ساختار پر سرو صدا و هدر دادن آب، هدر دادن انرژي بر اثر مقاومت‌هاي مالشي زياد در دنياي امروز منطقي و علمي و اقتصادي نيست. نگارنده معتقد است كليه‌ي اماكن مسكوني و اداري ساخته شده و تازه تأسيس(تك واحدي و يا انبوه‌سازي‌ها) مي‌بايست به دستگاه‌هاي سرمايشي و گرمايشي مركزي(مانند شوفاژها و..) مجهز شوند. اگر اين عمل به عنوان يك طرح ملي اجرا شود و دستگاه‌ها و ابزار لازم آن كاملاً بومي و توسط كارخانه‌هاي داخلي توليد گردد علاوه بر اشتغال زائي گسترده مي‌تواند تأثير شگرفي در كاهش مصرف انرژي ايجاد كند و اگر چنين كاري صورت گيرد چه مي‌شود؟!