بسیاری از بلایای طبیعی به گفته ائمه علیه السلام به عملکرد مردم و حاکمان مربوط می شود.این حرف نافی تغییرت جوی طبیعی و مسائل مربوط به تحولات زیست محیطی نیست.با این حال توجه دادن نقش رفتار جامعه و حاکمان در ایجاد بلایای طبیعی می تواند در برون رفت از بحران های طبیعی راه گشا باشد.در ادامه بدون هرگونه توضیحی، برخی از علل سیاسی و اجتماعی خشکسالی و قطع باران در یک جامعه را از نگاه ائمه معصومین مرور می کنیم.چرا که به فرموده رسولُاللَّهِ (ص): هيچقومي جز با رحمتي باران نبيند، و جز با غضبي به قحطي و خشکسالي دچار نشود. (كنز العمال: ج 7 ص 832 ح 21592)
گناه و نافرمانی از خدا
رسولخدا (ص): قحطي و خشکسالي جز به سبب نافرماني از خدا بر قومي چيره نشود. (كنز العمال: ج 7 ص 833 ح 21593)
رسولخدا (ص): هرگاه خداوند بر قومي قحطي بخواهد، منادي از آسمان ندا ميکند:اي (شکمها و) رودهها! وسيع شويد، واي ديدهها! سير نشويد، واي برکت! از ميان (آنها) برو. (كنز العمال: ج 7 ص 833 ح 21594)
امام باقر(ع): هان! باران هيچ سالي از سال ديگر کمتر نيست، وليکن خداوند آن را هر جا که بخواهد قرار ميدهد. هرگاه قومي به گناهان مرتکب شوند، خداوند جل جلاله باراني را که در آن سال برايشان مقدر کرده به سوي ديگران و به سوي بيابانها و درياها و کوهها برگرداند. (من لايحضره الفقيه: ج 1 ص 525 ح 1493)
نپرداختن حق و حقوق دینی
رسولخدا (ص): پنجچيز است كه اگر گرفتارش شديد از آن به خدا پناهبريد: هرگز گناه درميان قومي بهگونهي علني فاش نگردد جز اينكه در بين آنها طاعون و دردهايي كه پيشينيان نداشتند شايع شود، و در پيمانه و ترازو كم نگذارند جز اين كه به قحطي و سختي زندگي و ستم پادشاه گرفتار آيند، و از زكات منع نكنند جز اين كه از باران آسمان محروم گردند و اگر حيوانات نباشند باران نبينند، و پيمان خدا و رسولش نشكنند جز اين كه خداوند دشمنانشان را بر آنان چيره سازد و برخي از آن چه را كه در دستانشان است بستانند، و به غير ما أنزل الله (فرمان خدا) داوري نكنند جز اين كه خداوند عزّوجل عذاب را در بين آنان قرار دهد. (الكافي: ج 2 ص 373 ح 1)
رسولخدا (ص): همواره امتمن در خير و نيكياند تا زمانيكه به همديگر خيانت نورزند، و امانت را ادا كنند، و زكات را بپردازند. پس اگر چنان نكنند به قحطي و خشكسالي گرفتار آيند. (ميزان الحكمة: ج 1 ص 109)
قضاوت نادرست مسئولین
مامصادق (ع): هرگاه چهارچيز فاش شود، چهارچيز رخ نمايد: هرگاه زنا فاش شود، زلزله رخ نمايد. و هرگاه از زكات منع شود، چهارپايان نابود گردند. و هرگاه حاكمان در داوري ستم كنند، باران آسمان باز داشتهشود. و هرگاه اهلذمه مورد ضيافت قرار گيرند، مشركان بر مسلمانان پيروز گردند. (من لايحضره الفقيه: ج 1 ص 524 ح 1488)
بی اعتنائی به ولایت
رسولخدا (ص): همانا خداي تبارك و تَعالَي قطرههاي باران را از بنياسرائيل به خاطر بدانديشيشان دربارهي پيامبرانشان بازداشت. و همانا او قطرههاي باران را از اينامت به خاطر دشمنيشان با عليبنابيطالب (ع) باز دارد. (بحار الأنوار: ج 93714 ص 309)
دروغ مسئولین
امامرضا (ع): هرگاه مسئولین دروغ گويند، باران منع شود، و هرگاه پادشاه ستم كند، دولت سست گردد، و هرگاه از زكات منع شود، چهار پايان بميرند. (ج 9 ص 31 ح 11448)
علنی شدن فساد خواص
امامعلي (ع):اي مردم! همانا خداوندمتعال عوام را به خاطر گناه خواص كيفر نكند، (البته) اگر خواص كار منكر را بدون اطلاع عوام در پنهاني انجام دهد. (اما) اگر خواص كار منكر را آشكارا انجام دهد و عوام آن را تغيير ندهد، هر دو گروه سزاوار بلا و گرفتاری از ناحيهي خدايمتعال ميشوند. (علل الشرائع: ج 2 ص 522 ح 6)
چه باید کرد؟
توبه کنید
مامعلي (ع): همانا خدايمتعال بندگانش را هنگام آشكار شدن (و رواج يافتن) كارهاي بد با كاهش ميوهجات، و منع بركات، و بستن گنجينههاي خيرات ميآزمايد، تا توبهكار توبه كند، و دستكشنده (از كار بد) دست كشد، و يادكننده (خدا را) ياد كند، و منعشونده منع شود. و به تحقيق كه خدايمتعال استغفار را سبب نزول روزي و رحمت مردم است؛ آسمان بارانزا بر شما فرستد و شما را با داراييها و فرزندان ياري رساند و براي شما باغها و رودخانهها قرار دهد. پس خدا رحمت كند بندهاي را، توبهاش را پيش بدارد، و جلو سقوطش را بگيرد، و گناهش را بهياد آرد، و از آرزويش بپرهيزد؛ چرا كه پايان عمرش نهان است. و آرزويش فريبندهي اوست، در حالي كه شيطان بر او موكل (و مسلط) است كه گناه را برايش زيبا جلوهكند تا مرتكبشگردد و توبه را برايش دروغ جلوه كند تا آن را به تأخير اندازد، به طوري كه آرزويش بر او هجوم آورد در حاليكه از آن غافل باشد. پس افسوس بر غافليكه عمرش بر او حجت و دليل است و روزگارش او را به سوي بدبختي كشانده.
(مستدرك الوسائل: ج 6 ص 188 ح 6737)
فراوان دعا کنید
رسولخدا (ص): پروردگارم فرمود: اگر بندگانم مرا اطاعتکنند، هر آينه شب باران را به آنان مينوشاندم و روز خورشيد را به آنان ميتاباندم، و صداي غرش رعد را به گوششان نميرساندم. (گروهي به حضور آن حضرت رسيدند و از قحطي و خشکسالي به او شکوه نمودند. حضرت فرمود:) بر روي زانوهايتان بنشينيد، و به سوي پروردگارتان تضرع کنيد، و از او بخواهيد تا سيرابتان نمايد. آنان چنين کردند و سيراب شدند به طوري که درخواست کردند که آن را از آنان برطرف نمايد.
(مستدرك الوسائل: ج 6 ص 190 ح 6740)
وجود کودکان و حیوانات و بزرگان
امام کاظم(ع): همانا براي خداوند عزّوجل ندا کنندهاي هست که هر روز و شب ندا ميکند:اي بندگان من! در ارتکاب گناهان درنگ کنيد. اگر چريدن حيوانات، و شير خوردن کودکان، و رکوع بزرگان نبود، چنان بر سر شما عذاب ميريخت که خودتان بدان خشنود ميشديد. (الكافي: ج 2 ص 276 ح 31)
استغفار کنید
به نقل از علي (ع) که آن حضرت براي درخواست باران بر فراز منبر قرار گرفت و از او جز استغفار شنيده نشد، درباره علت آن پرسيدند. فرمود: آيا سخن خداي متعال را نميشنويد که ميفرمايد:"از پروردگارتان آمرزش بخواهيد که او همواره آمرزنده است. بر شما از آسمان باران پي در پي فرستد. و شما را به اموال و پسران ياري کند و برايتان باغها قرار دهد و نهرها براي شما پديد آورد." سپس امام (ع) فرمود: و کدامين دعا از استغفار بهتر و در دنيا و آخرت با برکت تر است؟(مستدرك الوسائل: ج 6 ص 184 ح 6723)