پیش درآمد:

بررسی ها نشان می دهد، تعرفه های برق خانگی اعمال شده درکشور به طورکلی به دو دسته تقسیم میشوند، تعرفه های برق خانگی مناطق عادی و مناطق گرم.  همچنین تعرفه های مناطق گرم نیز با توجه به شرایط محیطی مناطق از قبیل درجه حرارت، رطوبت و تعداد ماه های گرم خود به چهار گروه تقسیم میشوند.  علت تفاوت تعرفه های مناطق عادی و گرم لزوم کاربرد وسائل سرمایشی از قبیل کولرهای گازی در مناطق گرم و در نتیجه بالا رفتن متوسط مصرف این مشترکین در ماه های گرم میباشد. لذا به منظور جلوگیری از بالا رفتن بیش از حد مبالغ صورتحساب مشترکین این مناطق تخفیف هایی در نرخ احتسابی برق خانگی آنها در این ماهها در نظر گرفته شده است.

همزمان با اجراي قانون هدفمند سازی يارانه‌ها و آغاز اصلاح قيمت‌ها موضوع فوق و بویژه تعیین حدود مصادیق مناطق عادی و گرمسیری اهمیت دو چندان یافته است.

به طور کلی، انتظار عمومی این است که طرح هدفمندسازی یارانه ها منطبق با مبانی علمی و بویژه  رعایت و ملاحظه اقتضائات محیطی و محلی به مورد اجرا در آید، تادستیابی به اهداف مفروض آن با کمترین واکنش ها و نقصان ها و در جهت رفاه عمومی میسر گردد که البته در خیلی از موارد چنین نیز بوده است.

یکی از موضوعات بسیار مهم در اجرای طرح هدفمند سازی یارانه ها، اجرای بی کم و کاست سیاست اصلاح قيمت‌ها و بویژه اصلاح قیمت مصرف انرژی و از جمله برق، متناسب با شرائط محیطی و محلی هر منطقه می باشد. بر این اساس، انتظار این است که تعیین حدود قیمت های برق مصرفی با در نظر گرفتن مؤلفه ها و متغییر های محاسبه شده در ذیل اقلیم آسایش آن منطقه صورت گیرد. به عبارت دیگر در تعیین حدود و مصادیق مناطق گرمسیری و دستیابی به محدوده مناطق همگن و در نهایت تعیین حدود قیمت های برق مصرفی هر منطقه می بایست، شرایط و مقتضیات محیطی و محلی که قاعدتاً می بایست دقیقاً بر اساس روش های علمی و با در نظر گرفتن کلیه پارامتر های اقلیمی محاسبه شوند، را در نظر گرفت.

بررسی ها نشان می دهد این نکته مهم در خصوص تعیین حدود قیمت های برق مصرفی چندان مورد توجه نبوده و یا کاملاً در نظر گرفته نشده است، لذا بعضاً مناطقی با اقلیم مشابه در دو طبقه متفاوت قرار گرفته اند. به عنوان مثال مطالعات و بررسی های مقابسه ای نشان می دهد قیمت مندرج در جدول مربوط به شهرستان کازرون و حومه در مقایسه با دیگر مناطق پیرامون و از جمله فراشبند و حومه های مجاور با وجود اقلیم های مشابه تفاوت دارد. (در اين تقسيم‌بندي شهرستان كازرون با وجو برخورداری از اقلیم بسیار گرم و متناسب با شرائط طبقه 3 در طبقه 4 قرار گرفته است).  براین اساس بررسی های علمی لازم صورت گرفته است که نشان می دهد با توجه به اقلیم بسیار گرم، می بایست شهرستان کازرون در طبقه 3 اقلیمی قرار گیرد. این مسئله با بررسی های علمی – تحصصی مورد تأیید قرار می گیرد.

 بررسی های فوق توسط چند تن از محققین و متخصصین ذیربط تهیه شده است. در ادامه و در خلال مقاله ای که پیش رو دارید برخی از مهمترین استدلال ها و توجیهات علمی مربوطه ارائه شده است که تقدیم علاقمندان می شود. نویسندگان از نقطه نظرات خوانندگان و احیاناً منتقدین در جهت تکمیل نظرات خود استقبال می نمایند.

طرح و بیان مسئله:

بطور کلی دو عامل محلی و بیرونی در پیدایش و شکل‌گیری آب و هوای هر ناحیه مؤثر می‌باشد. عوامل محلی آنهایی هستند که در محل موجودند و از سالی به سالی دیگر تغییر نمی‌کنند (موقعیت جغرافیایی، وضعیت ناهمواری، پوشش طبیعی زمین). موقعیت جغرافیایی، زاویه تابش و مدت تابش را معین می‌سازد و ناهمواری‌ها نیز دما و جهت تابش را کنترل می‌کند، ولی عوامل محلی به‌تنهایی نمی‌توانند وضعیت آب و هوای یک منطقه را تحت تأثیر قرار دهند و بایستی به نقش عوامل بیرونی که ذاتا متعلق به کشور ایران نیستند و از بیرون وارد کشور می‌گردند و اقلیم یک منطقه را تحت کنترل درمی‌آورند نیز توجه کرد، تا بتوان تحلیل واقعی تری از شرایط اقلیمی منطقه مورد مطالعه به‌دست آورد (علیجانی، 1375).بعنوان نمونه جلالی و بلیانی (1389) تحلیل همدید بارش ماهانه و فصلی را در ارتباط با الگوهای گردشی به محیطی و محیطی به گردشی در استان فارس طی یک دوره آماری 23 ساله از 2005-1982 میلادی مد نظر قرار داده اند. نتایج کار آنها نشان داده که اساس و ساز و کار بارش و انگیزش آن در استان فارس وجود الگوه های با فشار متفاوت 500 هکتو پاسکالی سطوح بالای جو و توده هوا های غربی  و عامل رطوبت آور منطقه سودانی است.

باتوجه به زمینه اقلیم آسایش انسانی و توجه به کم وکیف فعالیت های انسانی در بهترین شرایط آب و هوایی برای پیشبرد اهداف مختلف،و جنبه های فعالیتی در محیطی سالم و از نظر گاه اقلیمی شرایط مطلوب در این زمینه با استناد به نظر علمی هانتینگتن21-5/15درجه سانتی گراد که بهترین دمای زیست اقلیم در محیط کار برای فعالیتهای انسانی است(شکوئی،1383)، به نظر می رسد شرایطی که در شهرستان کارزون و مناطق حومه از نظر تقیسم بندی اقلیم حداقل در 5 ماه گرم سال(اردیبهشت الی اوخر شهریور)انجام شده، هنوز هم چاره اندیشی لازم از طرف مسولین مربوط برای خروج منطقه از نظر گزینش محدوده جغرافیایی مورد نظر برای شرایط اقلیم آسایش ضمن معرفی آن به عنوان منطقه ای محروم و گرمسیر (حداقل منطقه 2 یا 3 گرمسیر) برای استفاده بهینه از دستگاههای خنک کننده در محیط خانوار و کاری صورت نگرفته است. اساسا از نظر اقلیم شناسی همدید و بطور مسلم ایران زمین در محدوده خشک کمربند کره زمین قرار گرفته است. شهرستان کازرون نیز به عنوان جزیی از خاک کشور عزیزمان ایران ازجنبه های مختلف اقلیمی، جزءمناطق گرم و خشک و نیمه مرطوب جنوب غرب کشور و غرب استان فارس ، از این قاعده مستثنی نمی باشد. روند تغییر اقلیم جهانی و افزایش دمای کره زمین درنیمه سده اخیرنیز انسان معاصر را درباب موضوع زیست اقلیم و تقابل با محیط زندگی خود به تامل و تفکر وا می دارد. با این اوصاف شهرستان کازرون نیز با توجه به مباحث علمی مندرج در این نوشتار در منطقه نیمه خشک و گرمسیر و تغییر اقلیم اساسی جهانی که می توان با روشهای نوین علمی چون تحلیل طیفی و روش پهنه بندهای اقلیمی و همدیدی جهت اقلیم آسایش مطلوب آن را به اثبات رساند، لازم می آیدکه بکارگیری دیدگاه جامعه علمی شهرستان برای احقاق حقوق شهروندی جامعه اجتماعی کازرون مد نظر قرار گیرد. قرار گیری شهرستان کازرون و بخش های از خشت، جره و بالاده در پله چهارم هزینه های مصرفی برق در ماه ههای گرم سال درمقایسه با فراشبند چندان معقول و اندیشمندانه به نظر نمی رسد. با نظری اجمالی به اشکال مندرج در این نوشتار و نقشه ناحیه بندی اقلیمی استان فارس می توان دریافت که اقلیم شهرستان کازرون و حومه اطراف با فراشبند در جنوب چندان تفاوتی را نشان نمی دهند. شایان توضیح مجدد است که اساسا اقلیم دارای ویژگی لانه گزینی است یعنی هموراه این امکان وجود دارد که در دل یک پهنه اقلیمی بزرگ تر پهنه های خردتری را یافت که نسبت به اقلیم زمینه از آب و هوای بسار متفاوتی برخوردار بوده و یا شرایط همخوانی را با محدوده های مجاور نشان دهند(مسعودیان،کاویانی1387). مثلا منطقه خشت با شهرستان برازجان و مناطق جنوبی محدوده جغرافیایی شهرستان کازرون(جره و بالاده) با فراشبند و حومه های اطراف آنها را می توان ذکر کرد. اساسا با توجه به نقشه1 ناحیه بندی اقلیمی استان فارس 21درصداز خطه استان و شهرستانهای مندرج درنقشه2 (خصوصا نقشه پهنه بندی میانگین حداکثر دمای 5 ماه گرم سال) از حیث ناحیه بندی اقلیمی به یکدیگر نزدیک می باشند. برای آگاهی و اطلاع بیشتر لطفاً به مقاله حاتمی، بهمن بیگلو، خداکرم ،1389 که در لیست منابه این مقاله آمده است مراجعه کنید.

نقشه 1ناحیه گرم وخشک نیمه مرطوب غرب استان فارس منبع (حاتمی بهمن بیگلو،1389)

نقشه مورد نظر فوق مربوط به پهنه بندی اقلیمی استان فارس  می باشد(به فاصله شهر فراشبند تا کازرون نگاه کنید).این ناحیه اقلیمی گرم و خشک نیمه مرطوب غربی استان فارس است که حاکمیت خود را بر شهرهای فیروز اباد،فراشبند،قیروکارزین،جهرم وکازرون گسترانده است. 

نقشه2: پهنه بندی میانگین حداکثر دمای 5 ماه گرم سال کازرون وحومه

 طبقه بندی اقلیمی  دمار تن

فرمول دمار تن به این شرح است که در این فرمول   ضریب خشکی،   بارندگی سالیانه به میلی متر و  میانگین درجه حرارت سالانه به سانتیگراد. محدوده های اقلیمی طبقه بندی دمارتن در جدول شماره(1) آمده است.

جدول شماره(1)طبقه بندی اقلیمی بر اساس روش دمارتن

بر اساس طبقه بندی اقلیمی به روش دمارتن منطقه کازرون، فیروز آباد و محدوده های جغرافیایی فراشبند و بخش های مربوط نیمه خشک می باشند.

 طبقه بندي آمبرژه: 

  طبقه بندی آمبرژه طبق فرمول زیر بدست می آید :

                        2(16/273+m)- 2(16/273+M)/ P ×2000Q2=

P = ميانگين بارندگي (mm)

M = ميانگين حداكثر گرمترين ماه سال

 m= ميانگين حداقل سردترين ماه سال

محدوده های اقلیمی روش آمبرژه به شرح جدول2 می باشد: 

جدول شماره2تعیین نوع اقلیم منطقه بر اساس طبقه بندی اقلیمی آمبرژه 

نمودار1 اقلیم نمای آمبرژه

براساس طبقه بندی اقلیمی به روش آمبرژه و با توجه به نمودارشماره 1 ایستگاه کازرون و فراشبند دارای اقلیمی نیمه خشک واساسا گرم است. درپایان لازم به ذکراست که طبقه بندی اقلیمی صورت گرفته در این پژوهش با استفاده از نرم افزار Eglima طراحی شده است.

تعیین ماههای خشک به روش گوسن ( نمودار آمبروترمیک):

گوسن نموداری را طراحی کرد که در آن ارقام درجه حرارت در محور عمودی سمت چپ و اعداد بارندگی در سمت راست محور عمودی قرار داشته و محور افقی نمودار نشان دهنده ماههای سال می باشد. درجه بندی محورهای قائم به نحوی است که عدد مربوط به تقسیمات بارندگی دو برابر عدد مربوط به درجه حرارت می باشد. البته باید تقسیم بندی دو محور به لحاظ اندازه مساوی بوده و درجات در مقابل هم قرار گرفته باشد. (صفری،1386). با توجه به توضیحات فوق نمودار آمبروترمیک ایستگاه مورد مطالعه در شکل آورده شده است . همانطور که در نمودار2دیده می شود در ایستگاه مورد مطالعه فصل خشک از اواسط ماه می(اردیبهشت) شروع و تا اواسط ماه دسامبر(شهریورماه) ادامه می یابد. 

نمودار2منحنی های آمبرو ترمیک ماههای خشک ایستگاه منطقه کازرون منبع بلیانی،1388

جمع بندی و نتیجه گیری:

در این نوشتار در خصوص تعیین حدود و مصادیق مناطق گرمسیری و دستیابی به محدوده مناطق همگن و در نهایت تعیین حدود قیمت های برق مصرفی هر منطقه  اشاره گردید که، می بایست، شرایط و مقتضیات محیطی و محلی که قاعدتاً می بایست دقیقاً بر اساس روش های علمی و با در نظر گرفتن کلیه پارامتر های اقلیمی محاسبه شوند، را در نظر گرفت.

نتایج نشان می دهد این نکته مهم در خصوص تعیین حدود قیمت های برق مصرفی در برخی مناطق چندان مورد توجه نبوده و یا کاملاً در نظر گرفته نشده است، لذا بعضاً مناطقی با اقلیم مشابه در دو طبقه متفاوت قرار گرفته اند. به عنوان مثال مطالعات و بررسی های مقابسه ای نشان داد،  قیمت مندرج در جدول مربوط به شهرستان کازرون و حومه در مقایسه با دیگر مناطق پیرامون و از جمله فراشبند و حومه های مجاور با وجود اقلیم های مشابه تفاوت دارد. (در اين تقسيم‌بندي شهرستان كازرون با وجو برخورداری از اقلیم بسیار گرم و متناسب با شرائط طبقه 3 در طبقه 4 قرار گرفته است).  لذا با توجه به اقلیم بسیار گرم، می بایست شهرستان کازرون در طبقه 3 اقلیمی قرار گیرد. این مسئله با بررسی های علمی – تحصصی مورد تأیید قرار می گیرد.

 با توجه به رویه موجود و ارائه راهکارهای مناسب جهت پرداخت هزینه های برق مصرفی در 5ماه گرم سال و ارائه جدول مربوط به هر ناحیه جغرافیایی در کشور ملاحظه می شود که جدول مربوط به پلکان هزینه های سال جاری در دوره گرم سال و قرار گیری شهرستان کازرون در پلکان چهارم به همراه حومه های اطراف این شهرستان در مقایسه با شرایط موجود در پلکان سوم هزینه های برق مصرفی که شهرستان فراشبند و قیر وکارزین نمونه ای بارز از آن است به نظر چندان معقول و اندیشمندانه نمی رسد. در این باب می توان از علم اقلیم شناسی به عنوان علمی کاربردی در برنامه ریزی محیطی بهره برد که در این مقاله پایه استدلال ها و توجیهات مبحث فوق قرار گرفته است.

باید توجه داشت که اقلیم دستگاه بسیار بزرگی است که خود از اندر کنش و ارتباط متقابل میان چندین دستگاه دیگر هچمون(هواسپهر،آب سپهر،یخ سپهر،سنگ سپهر، زیست سپهر)پدید می آید اگر دریکی از این دستگا ه ها تغییر پدید آید دیگر دستگاه ها به سرعت یا به آرامی خود را با آن هماهنگ می کنند. با توجه به مطالب مندرج در این نوشتار و اشکال بررسی شده از نتایج و منابع معتبر علمی همچون نقشه پهنه بندی اقلیمی و تعیین نواحی اقلیمی استان فارس  به روش تحلیل عاملی(نقشه1) و پهنه بندی میانگین حداکثر دمای 5ماه گرم سال در محیط  GIS(نقشه2) از اردیبهشت لغایت شهریور ماه هجری شمسی به نظر می رسد که شرایط اقلیمی که بر غرب استان فارس حاکم است، یک ناحیه اقلیمی را نشان داده که حاکمیت خود را بر 21درصد که شامل شهرهای کازرون، قیروکارزین، فراشبند، جهرم، خنج و فیروزآباد گسترانده است کاملا ملموس و قابل قبول می باشد. همانگونه که عنوان شد اقلیم دارای ویژگی لانه گزینی است یعنی هموراه این امکان وجود دارد که در دل یک پهنه اقلیمی بزرگ تر پهنه های خردتری را یافت که نسبت به اقلیم زمینه از آب و هوای بسار متفاوتی برخوردار بوده و یا شرایط همخوانی رابا محدوده های مجاور نشان دهند. نمونه بارز این مهم را می توان شرایطی که در حومه های جره وبالاده و فراشبند و محدوده های از خشت و کنارتخته را با منطقه برازجان مقایسه نمود. با این اوصاف لازم است که حدود اقلیم شناسی کاربردی نیز در زمینه موضوع صرف هزینه های موجود مد نظر مسؤلین قرار گیرد.

منابع

1- بلیانی، یدالله، بررسی شرایط اقلیمی کشت گندم دیم در استان فارس، پایان نامه کارشناسی ارشد، 1388، دانشگاه زنجان، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی،گروه جغرافیا.

2- جلالی، مسعود، بلیانی، یداله (1389)، تحلیل همدید بارش ماهانه و فصلی استان فارس طی دوره آماری 2005-1982، فصلنامه فضای جغرافیایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر،پاییز، شماره 31.

3- حاتمی بهمن بیگلو، خداکرم(1389)، نواحی اقلیمی استان فارس به روش تحلیل عاملی، فصلنامه فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، زمستان، شماره 32.

4- صفری، عبد العلی،  بررسی شرایط اقلیم کاشت کلزا در استان زنجان ، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان ، 1386.

5- شکوئی،حسین، اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا، انتشارات گیتا شناسی، چاپ هفتم،1383، صص251-250.

6- علیجانی، بهلول، آب و هوای ایران، اتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ پنجم ،1375،صص25-5.

7- مسعودیان، سید ابوالفضل، کاویانی، محمد رضا، اقلیم شناسی ایران، انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ اول،1387، صص5-1.