یکی از شبهاتی که در بحث مهدویت مطرح است، این است که آیا از حضرت مهدی در قرآن نام برده شده است یا نه؟ اگر نام برده شده است کدام آیه است و اگر اینگونه نیست، پس چگونه می توان طبق آیه شریفه (وَ لَا رَطْبٍ وَ لَا يَابِسٍ إِلَّا فىِ كِتَابٍ مُّبِينٍ)(1) ادعا کرد که قرآن کتاب کاملی است و همه برنامه سعادت و هدایت بشر در آن وجود دارد؟!

و اما جواب:

اولا: در تفسیر این آیه شریفه بحث است که آیا مراد از (كِتَابٍ مُّبِينٍ) قرآن است یا مراد آن لوح محفوظ یا همان کتاب تکوینی است که نزد خداوند متعال است.

ثانیا: در این که قرآن کتاب هدایت است هیچ شکی نیست اما باید توجه داشت که تمام آیات قرآن هادی مردم است و اگر با دقت نظر به آیات نگاه کنیم در می یابیم که آیات بسیاری مردم را به متابعت از پیامبر اکرم و اهل بیت(علیهم السلام) و اهل دانش فرا می خواند و به این بیان بسیاری از معارف دینی به طور غیرمستقیم در  قرآن مطرح است که بواسطه روایات پیامبر و اهل بیت مطرح شده است. و به همین دلیل است که پیامبر می فرماید: (أيها الناس إني تارك فيكم ثقلين ما إن تمسكتم بهما لن تضلوا و لن تزلوا، كتاب الله و عترتي أهل بيتي)(2) چرا که ائمه همان مفسر قرآن و بلکه خود قرآن هستند واین کلام منحصر در بحث مهدویت نیست بلکه بسیاری از ارکان و شرایط دین در قرآن مطرح نشده که یکی از نمونه های بارز آن، تعداد رکعات نماز است، که بیان این معارف بر عهده پیامبر و اهل بیت است.

و اما تطبیق بعضی از آیات بر وجود مقدس و نازنین حضرت مهدی(ارواحنا و ارواح العالمین لتراب مقدمه فداه):

الف) ابتدا باید به آیاتی اشاره کرد که موضوع کلی امامت و ولایت بعد از پیامبر را به مردم گوش زد کرده اند. مثل آیه شریفه: (يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنكم‏؛ اى اهل ايمان، فرمان خدا و رسول و فرمانداران از طرف خدا و رسول كه از خود شما هستند اطاعت كنيد)(3) که در این آیه مراد از (أُوْلىِ الْأَمْرِ) طبق روایات معتبر وتفاسیر شیعه و اهل سنت وجود مقدس ائمه معصومین است که شامل امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم می شود.

ب) و اما آیاتی که طبق روایات مشخصا به حضرت مهدی اشاره کرده:

تعداد این آیات اندک نیست و مفسرین و محققین بیش از 120 آیه را به مساله مهدویت تفسیر کرده اند که ما در اینجا به چند مورد از این آیات به طور اختصار برای نمونه اشاره می کنیم:

1- سوره بقره ، آیات 1 الی 3

(الم* ذَلِكَ الْكِتَبُ لَا رَيْبَ  فِيهِ  هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ* الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ ممَِّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ؛ الم* آن كتاب با عظمتى است كه شك در آن راه ندارد و مايه هدايت پرهيزكاران است* (پرهيزكاران) كسانى هستند كه به غيب ايمان مى‏آورند و نماز را برپا مى‏دارند و از تمام نعمتها و مواهبى كه به آنان روزى داده‏ايم، انفاق مى‏كنند.)

امام صادق(علیه السلام) ذیل این آیه فرمودند: متقیان، شیعیان علی(علیه السلام) هستند و غیب همان حجت غائب است. (4)

 2- سوره اسراء ، آیه 81

(وَ قُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْبَاطِلُ  إِنَّ الْبَاطِلَ كاَنَ زَهُوقًا؛ و بگو: «حق آمد، و باطل نابود شد يقيناً باطل نابود شدنى است!» )

از امام صادق(علیه السلام) در تفسیر این آیه نیز اینگونه آمده است: هرگاه قائم به پاخیزد، دولت باطل از بین می رود. (5)

3- سوره انبیاء ، آیه 105

(وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فىِ الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّلِحُونَ؛ در «زبور»بعد از تورات نوشتيم: «بندگان شايسته‏ام وارث (حكومت) زمين خواهند شد!» )

علی ابن ابراهیم در تفسیرش که منسوب به امام صادق(علیه السلام) است در معنای این آیه می گوید: منظور از بندگان صالح که زمین را به ارث خواهند برد، حضرت قائم و اصحاب اویند. (6)

4- سوره نمل ، آیه 62

(أَمَّن يجُيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ ؛ يا آن كس كه دعاى بيچاره مضطر را به اجابت مى‏رساند و رنج و غم آنان را بر طرف مى‏سازد و شما (مسلمين) را جانشينان اهل زمين قرار مى‏دهد؟ )

از امام باقر یا امام صادق (علیهما السلام) درباره این آیه نقل شده است که فرمودند: این آیه درباره قائم از آل محمد نازل شده است. هرگاه خروج کند معمم می شود و در کنار مقام نماز گذارد و به درگاه پروردگارش تضرع کند، پس هیچ پرچمی از او رد نشود. (7)

5- سوره حجر ، آیات 36 الی 38

6- سوره اسراء ، آیه 33

7- سوره نور ، آیه 55

و اما اشاره به بعضی از آیاتی که علماء اهل سنت، اقرار کرده اند که مراد از این آیات امام زمان است:

8- سوره توبه ، آیه 33

(هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‏ وَ دِينِ الْحَقّ‏ِ لِيُظْهِرَهُ عَلىَ الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛ او كسى است كه رسولش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همه آيين‏ها غالب گرداند، هر چند مشركان كراهت داشته باشند! )

در کتاب «غایه المرام»از کتاب «البیان فی اخبار صاحب الزمان»تالیف کنجی شافعی نقل شده که سعید بن جبیر برای اثبات زنده بودن حضرت مهدی به آیه استدلال کرده و گفته: منظور حضرت مهدی است که از عترت فاطمه می باشد (8) و همچنین سیوطی نیز اینگونه گفته است که: مقصود از آیه مذکور حجت خداست. (9)

9- سوره فتح ، آیه 28

(هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‏ وَ دِينِ الْحَقّ‏ِ لِيُظْهِرَهُ عَلىَ الدِّينِ كلُِّهِ  وَ كَفَى‏ بِاللَّهِ شَهِيدًا؛ او كسى است كه رسولش را با هدايت و دين حق فرستاده تا آن را بر همه اديان پيروز كند و كافى است كه خدا گواه اين موضوع باشد! )

کتاب ینابیع الموده در ذیل این آیه گفته است: به خدا قسم این آیه تاویل نمی شود مگر اینکه مهدی(عج) قیام کند. (10)

10- سوره شعراء ، آیه 4

11- سوره قصص ، آیه 5

12- سوره زخرف ، آیه 61

و الی غیر ذلک از این آیات و روایات که اهل تحقیق می توانند مراجعه کنند.

و اما در آخر ذکر این نکته را ضروری می دانم که تمام مطالبی که بیان شد (غیر از تطبیق آیات بر شخص حضرت مهدی) عینا در رابطه با امیرالمومنین مطرح است و می توان با همین بیان، ولایت امیرالمومنین را به اثبات رساند.

منابع:

1- قرآن کریم ، ترجمه آیه الله مکارم شیرازی

2- قرآن کریم ، ترجمه الهی قمشه ای

3- موعود ادیان ، زیر نظر حضرت آیه الله العظمی منتظری

4- امام مهدی(عج الله تعالی فرجه الشریف) ، اکبر اسدعلیزاده

پاورقی ها:

سوره انعام، آیه 59

تفسیر قمی، جلد 2، صفحه 447

سوره نساء، آیه 59

اکمال الدین و تمام النعمه، جلد 2، صفحه 340

روضه کافی، صفحه 287

تفسیر قمی، جلد 2، صفحه 77* تفسیر مجمع البیان، جلد 7، صفحه 66

کتاب الغیبه، صفحه 181 و 182

غایه المرام، صفحه 712

الدیباج علی المسلم، جلد 5، صفحه 338