به عنوان نمونه حضرت آيت الله خامنهاي در آستانهي انتخابات مجلس هفتم در ديدار با اعضای شورای نگهبان بر لزوم تنگ نگرفتن دايرهي احراز صلاحيتها تأكيد كرده و در اين راستا راهكارهايي را به شوراي محترم نگهبان بيان كردند.
ايشان در اين ديدار ضمن تأكيد بر اهميت و لزوم احراز صلاحيت كانديداهاي مجلس شوراي اسلامي بر اين مساله تأكيد ورزيدند كه دايرهي احراز صلاحيتها را نميبايست تنگ گرفت.
ايشان در قسمتي از سخنان خود التزام به قانون اساسي و دين مبين اسلام را «امري مقول به تشكيك» دانسته و فرمودند:
«واقعاً ببینیم آن مقدار صلاحیتى كه براى مجلس در زمینهى التزام به قانون اساسى و التزام به دین مبین اسلام و بقیهى شرایط وجود دارد، چه اندازه التزامی است. مىشود این را یك امرِ مقول به تشكیك دانست كه شدت و ضعف دارد. آن التزام شدید كذایى كه با اندك چیزى كه دیده شود مخدوش مىشود، معلوم نیست كه براى نمایندهى مجلس لازم باشد؛ آن مثلاً فرض بفرمایید براى رهبرى یا براى برخى از مقامات عالیرتبهى دیگر لازم است. براى مجلس حدى از این خصوصیات و شرایط لازم است كه ما اسمش را صلاحیتها می گذاریم. آن حد را باید درست تشخیص داد و آن را احراز كرد.»
ايشان همچنين در بخش ديگري از سخنان خود خواستار اغماض شوراي نگهبان از مواضعي كه در شرايط هيجاني از سوي افرادي كه به دين يا جمهوري اسلامي التزام دارند، شده و فرمودند:
«گاهى مثلاً فرض بفرمایید كه یك نفر در فضایى قرار میگیرد كه هیجانى مىشود و حرفى مىزند كه ممكن است حرف خوب و درستى نباشد؛ اما حاكى از عدم التزام آن شخص به دین یا به جمهورى اسلامی نیست. فرض كنید جوانى است كه در محیطى هیجانى قرار گرفته و چند نفر مطلبى گفته اند و او هم حرفى زده، یا در جلسه اى كه دو، سه یا پنج نفر از دوستان دارند راجع به كشور و اسلام صحبت مىكنند، جمله اى گفته كه این جمله ممكن است كه در صحبتى دوستانه قابل قبول باشد - هرچند كه انتقادآمیز بوده؛ یا انتقاد از رهبرى یا از برخى از مبانى نظام - اما نمىتوان این جمله و حرف را كه به گوش ما رسیده، حاكى بدانیم از اینكه این شخص از صلاحیت ساقط شده است. این مطلب را براى توضیحِ معناى تنگ نگرفتن دایره ى محرز گفتم.»
حضرت آيت الله خامنهاي حتي دربارهي شهادتهايي كه عليه افراد صورت ميگيرد و «مشتبه شدن حدس با حس» در برخي از اين شهادتها فرمودند:
«در خیلى از این مسائل، مرزهاى حدس و حس با هم نزدیك است و گاهى حدسیات با حسیات مشتبه مىشود؛ بخصوص كه در خیلى از حرفها و اظهارات جاى تفاسیر مختلف وجود دارد؛ یعنى شخصى حرفى زده، وقتى شما به خودش مراجعه مىكنید، مىگوید من منظورم چیز دیگرى بوده است. نمىشود گریبان او را گرفت كه ظاهرِ حرفت این است. اگر كسى خلاف ظاهر اراده كرده، یا در آن وقت توجه به ظاهر نداشته، خلاف شرع كه نكرده است. بنابراین ممكن است كه شخصى خلاف ظاهر حرف زده باشد؛ همین ممكن كه شد، احتمال وارد مىشود و پایهى شهادت عن حسٍ را سست مىكند. بنابراین احراز كه مىگوییم، مراد احراز علمی یا احراز شرعى به معناى قیام بینه نیست، بلكه مراد احراز عرفىِ ناشى از قرائن و اَمارات است كه باید قرائن و اَماراتى قائم شود و انسان با یك اطمینان عرفى به این معنا برسد، كه البته ممكن است در هر دو طرف قرائن و اَمارات وجود داشته باشد؛ مثلاً اگر یك نفر در جایى حرفى زده و در جاى دیگرى هم حرف دیگرى زده كه نقطهى مقابل آن حرف است، این هم باید به حساب بیاید و انسان از مجموع و برآیند اینها مطلبى را احراز كند؛ یعنى آن نقاط اثبات كننده هم در كنار نقاطى كه به حسب ظاهر صلاحیتها را نفى مىكند، به حساب بیاید.»
مقام معظم رهبري البته ضمن توصيهي شوراي نگهبان به كوتاه نيامدن در برابر افراد قانونگريز بر اهميت «مسألهي جرح» و ضايع شدن حق افراد در صورت ردصلاحيتهاي غلط فرمودند:
«من البته به هیچوجه توصیه نمىكنم كه كسى در مقابل افرادى كه مىخواهند با قانون گردن كلفتى كنند كوتاه بیاید؛ این را هم به آقایان گفتم، هم به بعضى از كسانى كه براى شكایت پیش ما آمدند؛ اما مؤكداً توصیه مىكنم كه مراقب باشید كه حق كسى ضایع نشود؛ چون رد صلاحیت چیز كوچكى نیست؛ یعنى اینكه ما كسى را رد صلاحیت كنیم و احیاناً صلاحیت داشته باشد؛ «جرح»، مسألهى خیلى مهمی است. اینطور نیست كه بگوییم ما اینطور فهمیدیم؛ نه، باید جوانبش كاملاً دیده و رعایت شود. در بعضى از موارد و مصادیقى - بنا نداریم وارد جزئیات شویم - كه به بنده دو سه روز قبل ارائه شد و دیدم، این معنا و آنچه انسان انتظار دارد، وجود نداشت. باید سعى كنید آنچه انجام مىگیرد، متقن باشد.»
ايشان همچنين در بخش ديگري از سخنان خود، اهميت رد صلاحيت اشخاص مظلومي كه صدايشان به كسي نمي رسد را بيشتر از صاحبان قدرت و رسانه دانسته و فرمودند:
«افرادى كه صداى كلفتى دارند و همه صداى آنها را مىشنوند، به نظر من به قدر آن استاد دانشگاه كه فرضاً نامهى خصوصى به جناب آقاى جنتى مىنویسد كه من را رد صلاحیت كردهاند، در حالى كه خصوصیات و سوابق من این است، اهمیت ندارند. من دلم براى آن شخص مىسوزد و براى كسى كه در گوشه و كنار باشد و خداى نكرده به حق او بىتوجهى شده و رد صلاحیت شده، در حالى كه به طور عقلایى و عرفى و با همان قرائن عادى می شود صلاحیتش را احراز كرد. آنچه بنده را نگران مىكند این است، كه نكند چنین اتفاق بیفتد.»
نكتهي ديگري كه مورد توجه ويژهي مقام معظم رهبري قرار گرفته و راهكار مشخصي براي آن ارائه شد، ادعاي عدم احراز صلاحيت افرادي بود كه از سابقهي تأييد صلاحيت در دورههاي گذشته برخوردارند. ايشان در اينگونه موارد شوراي نگهبان را توصيه به عمل به «اصل استصحاب» كرده و فرمودند:
«در مورد نمایندگان مجلس هم من به جناب آقاى جنتى پیغام دادم - پاى این مطلب هم ایستادهام و به نظر من هیچ شبهه هم ندارد - كه اینجا جاى استصحاب است، مادامی كه خلافش ثابت شود؛ یعنى شما نگویید ما آن وقت یقین نداشتیم؛ نه، حمل بر صحت كنید. جایى هم كه هم عمل خودتان را - آنهایى كه بودید - هم عمل دیگران را - آنها كه نبودند - شك دارید، حمل بر صحت كنید. اینهایى كه آمدند، با احراز آمدهاند؛ مگر خلافش ثابت شود. اگر خلافش ثابت شد، به حرف هیچكس گوش نكنید و همان مطلبى را كه ثابت شده عمل كنید؛ اما اگر خلافش ثابت نشد، این احراز، استصحاب است و هیچ لزومی ندارد كه انسان بخواهد از طریق دیگرى این صلاحیت را احراز كند. به نظر من در مورد نمایندگان مجلس، مىشود این كار را انجام داد. البته حساب آن كسى كه بعد از احراز صلاحیت، عدم صلاحیتش ثابت شده، جداست و آن، محل كلام نیست؛ اما مادامی كه احراز عدم صلاحیت نشده، جاى استصحاب صلاحیت است؛ آن وقت صالح بود، حالا هم صلاحیتش را استصحاب كنید. آنجایى هم كه شك هست، استصحاب كنید. این، مخصوص نمایندگانى است كه احراز صلاحیتشان در دورهى قبل شده است. البته كسانى در دورههاى اسبق بودهاند كه طبعاً چنانچه در دورهى قبل صلاحیتشان رد شده باشد، دیگر اینجا جاى استصحاب نخواهد بود؛ اما اگر كسانى هستند كه دورههاى قبل در مجلس بودهاند و بعد هم اصلاً نامزد نشدهاند، همین حرف برایشان جارى خواهد بود. راه، راه هموارى است؛ راه دشوارى نیست؛ بعضى سعى مىكنند كارهاى آسان را مشكل كنند و كارهایى كه راه قانونى دارد، از راه قانونى مشى نكنند؛ نه، این كار راه قانونى دارد و شما تازه مسؤولیت قانونى و رسمیتان شروع شده و مىتوانید رسیدگى كنید؛ در این زمینه هیچ اشكالى به نظر نمىرسد.»
اميد آنكه عمل به اين توصيههاي كارگشا بتواند فضاي رقابتي تري را در انتخابات پيش رو ايجاد كند خصوصاً آنكه حضرت آيت الله خامنهاي در ديدار اخير خود با مردم قم بر لزوم «رقابتي» بودن انتخابات مجلس تأكيد ورزيدند.