احمدرضا زارعی: بررسي سبك زندگي هر فرد ونسبت آن با سبك زندگي غربي و ايراني – اسلامي به لحاظ نقشي است كه در پديدة جهاني شدن دارد؛ جهاني شدن در حوزة مسايل اجتماعي - فرهنگي غالباً با اين ايده همراه بوده است كه شيوة زندگي انسان ها در تمام جوامع در نتيجة صدور كالاها و ايده هاي غربي و مدرن به سوي يكسان شدن يا همسان سازي فرهنگي پيش مي رود . با اين حال ، هر چند در هيچ فرهنگي انتخاب در امور روزمره به طور كلي حذف نمي شود ، عرصة زندگي در تجدد امروزي، تنوعي از انتخاب هاي ممكن را پيش روي فرد قرارمي دهد.

با توجه به نقش فعال دين در جامعة ايران نمي توان تأثير ارزش هاي ديني و اخلاقي را به عنوان يكي از متغيرهاي اجتماعي تأثيرگذار در شيوة زندگي مورد اغماض قرار داد . باورها و ارزش ها در ميان مردم مشتركند و به قضاوت شخصي افراد بستگي ندارند. اشخاص براي صيانت از ارزش ها و باورهايشان مبارزهمي كنند و براي حفظ آنها مي كوشند و چون كاركردهاي عديده اي دارند، نقش و تأثير شگرفي در حيات فردي و اجتماعي ملت ها بر جاي گذاشته و مي گذارند . بنابراين در يك جامعة ديني، افراد مي كوشند براساس باورهايشان رفتار كنند . اعتقاد به باورها و عمل به آنها مي تواند بر شيوة زندگي فردي و اجتماعي آنان تأثيرگذار باشد.

هر اصطلاح از اصطلاحات علوم اجتماعي مانند ساير علوم در فضاي مفهومي آن قابل درك است . سبك زندگي نيز به عنوان يكي از اصطلاحات علوم اجتماعي، پيوند مستقيم با مجموعه اي از مفاهيم دارد؛ مفاهيمي مانند : عينيت و ذهنيت، فرهنگ و جامعه، فرهنگ عيني و ذهني، صورت (شكل) و محتوا، رفتار و معنا (نگرش، ارزش و هنجار ) ، اخلاق و ايدئولوژي، سنت و نوگرايي، شخصيت و هويت (فردي و جمعي )، وراثت و محيط، فرديت و عموميت، خلاقيت و بازتوليد، توليد و مصرف، طبقه و قشر (بندي) اجتماعي، زيبايي شناسي (سليقه) و نياز، منزلت و مشروعيت و بدون شناخت اين روابط، درك درستي از سبك زندگي و كاربردهاي سبك زندگي و نظريه هاي مربوط به آن به دست نخواهد آمد.

منظور از سبك زندگي غربي، سبك زندگي مسلط جهان امروزي است.كه ريشه در اقتصاد سرمايه داري دارد . و پيامد آن مصرف گرايي است. در اينجا غرب يك عقلانيت است، يك نوع بودن، يك سبك زندگي و يك نوع نگاه به انسان است . در حالي كه مراد از سبك زندگي ايراني نسبتي بين مفهومي به نام ايران و ايراني بودن با عقلانيتي به نام اسلام است كه اين نوع تعريف از زندگي، خود را در آرمان ها و ارزش هاي انقلاب اسلامي نشان داده است.

به طور مثال نوع پوشش هر ملت و حتي هر قوم نمايانگر ريشه و پيشينه تاريخي آن است . طرح لباس هر منطقه برگرفته از فرهنگ و متناسب با نوع فعاليت و معاش مردمان همان جاست . تفاوت هاي ظاهري لباس در ايران و وحدتي كه در معيارهايي ثابت مثل محجوب بودن در بين همه انواع آن برقرار است شكوهي خاص به فرهنگ اين سرزمين داده است . فرهنگ ايران پر از خرده فرهنگ هايي است كه علي رغم تنوع و رنگارنگ بودن از جنبه هايي كاملا مشترك هستند و در صورت ريشه يابي به عنصري به نام دين در درون آن مي رسيم . اين وحدت در عين كثرت، در لباس و نوع پوشش مردم ايران زمين نمود ويژه اي دارد . اما اين بعد از زندگي نيز تحت تاثير جهاني شدن رو به غربي شدن آورده و اين روند بسياري از لباس هاي سنتي را به موزه هاي مردم شناسي فرستاده است . بيشتر مردم ايران مانند مردم ديگر نقاط جهان لباس مي پوشند و اين در حاليست كه اين نوع پوشش، برگرفته از سبك زندگي غربي است كه علاوه بر نابودي خرده فرهنگ هاي پوشش و لباس هاي سنتي، با آموزه هاي ديني و هويت تاريخي ايرانيان نيز در تضاد است . برهنگي آميخته با لباس هاي غربي با روح فرهنگ ايراني سازگاري ندارد و اين خود زمينه ساز مشكلاتي است كه امروزه در جامعه مشاهده مي گردد . از طرفي اين نوع پوشش حتي گاهي با آب و هواي مناطق مختلف ايران هم سازگاري ندارد كه مي تواند بيماري ها و اذيتهايي را به همراه داشته باشد.

سال هاي قبل، جلال آل احمد عامل اصلي غربزدگي را نداشتن اعتماد و عزت نفس مي داند و به ويژه روشنفكران خود باخته را به دليل دلبستگي مفرط به غرب و غربزدگي مورد سرزنش قرار مي دهد . امام خميني نيز در طول سال هاي مبارزه با رژيم پهلوي كوشيد تا عزت نفس از دست رفته مردم ايران به ويژهجوانان را باز گرداند.

در آخر بايد به اين نكته اشاره كرد كه مقام معظّم رهبري در نشست اول انديشه هاي راهبردي چهار سطح براي الگوي ايراني اسلامي پيشرفت مطرح كردند كه سطح اول سطح سپهر عمومي و آحاد مردم بود ، ايشان با عنصر فكر آحاد مردم را به قوم متفكر ترسيم كرده اند كه در واقع بايد پرسيده بشود و بحث اينجاست كه آيا ايرانيان در انتخابشان براي مصرف قوم متفكري هستند؟ مقام معظّم رهبري در تشريح عرصه هاي الگوي پيشرفت، به چهار عرصه فكر، علم، زندگي و معنويت اشاره كردند . ايشان در زمينه مشخص شدن راهبردها و الزامات پيشرفت در عرصه فكر و توجه به ابزارهاي آن از جمله آموزش و پرورش و رسانه ها را در تدوين الگوي پيشرفت مهم دانستند. در اينجاست كه نقش ابزارهايي چون رسانه و آموزش و پرورش و به ويژه معلمان براي رسيدن به اين مهم پررنگ مي شود.