غریب فاضل نیا: تاريخ تجربي توسعه، بيانگر اين واقعيت است كه توسعه در جوامعي رخ داده و يا رخ مي دهد كه انسان هاي آن جامعه از باورها، ارزش ها، نهادها و كردارهاي هم راستا با آرمان ها، هنجارها، و اهداف الگوی توسعه متعارف و به عبارتی پپيش برنده برخوردار باشند. این باور قطعی نیز از اینجا منشاء می گیرد که تحقیقات و مطالعات نیز نشان می دهد، توسعه و پیشرفت، نياز به محيط نو و انسان نو دارد، انساني كه نسبت به گذشته خود دچار تحول شده باشد. لذا چنين انسان متحولي است كه مي تواند، محور توسعه قرار گيرد.

قاعدتاً ساخت چنین انسانی نیازمند یک ساختار نظام مند و کارآمد می باشد که در ساختار نهادی و اداری کشور ایران، این مسئولیت مهم بر عهده نهاد های متولی امور آموزشی، تربیتی و پرورشی کشور می باشد. این موضوع اهمیت و رسالت خطیر نهاد ها و دستگاه های متولی آموزش، تربیت و پرورش انسان طراز جمهوری اسلامی را گوشزد و دوچندان می کند. بر این اساس، از جمله مهمترین و اساسی ترین اهداف متعالی سطوح مختلف نظام های آموزشی، تربیتی و فرهنگی کشور ما -  متناسب با مبانی و اصول تربیتی  ایرانی – اسلامی و در طراز جمهوری اسلامی- خلق وتربیت انسانهایی است که متخلص به خصلت های والای شخصیتی و انسانی در راستای ساخت جامعه آرمانی ایرانی - اسلامی می باشد.

مطالعه سیرتغییر و تحولات و نیز اقدامات ذیربط نشان می دهد، از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، جهت توسعه همه جانبه كشور، اهدافي از جمله پرورش انسان با ارزش‌هاي والا، تقويت روحيه احترام به قانون و حقوق انسان، تحقق و گسترش حس وظيفه شناسي، ايجاد زمينة مناسب براي مشاركت عامه مردم، توسعه و تحكيم برادري اسلامي و تعاون عمومي و مواردی از این قبیل که برخی از شاخص های شاکله انسان طراز جمهوری اسلامی را در بر می گیرد، مورد توجه قرار گرفت و به طور کلی در سند برنامه های توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور جایگاه ویژه ای برای مقولاتی این چنین، قائل شده اند. گرچه این به خودی خود نشان از اهميت قائل شدن براي این موضوعات است، اما جای تأسف است که بگوییم از آن زمان تاکنون جايگاه اين عوامل و مؤلفه ها هيچگاه در توسعه به درستي تبيين نشد و جهت عملياتي كردن آنها برنامه ريزي مناسبي صورت نگرفت. لذا سئوال اساسی و بنیادینی که در این ارتباط قابل طرح می باشد، این است که اساساً انسان طراز جمهوری اسلامی ایران واجد چه ویژگی هایی می باشد؟ و چه شاخص هایی می توان برای انسان طراز جمهوری اسلامی برشمرد؟  بر این اساس محقق با درک اهمیت و ضرورت مسئله  و با رویکردی تبیینی – تحلیلی در صدد تبیین اهمیت ها، ضرورتها ، ویژگی ها و شاخص های  انسان طراز جمهوری اسلامی ایران با خصلت های والای شخصیتی به عنوان گامی اساسی و بنیادین در تدوین الگوی  اسلامی – ایرانی  پیشرفت در ایران برآمد. در این راستا محقق تلاش کرده است تا با کنکاش در متون علمی و نیز بهره گیری از مشورت صاحب نظران ذیربط تعداد 58 مورد از مهمترین ویژگی ها و شاخص های انسان طراز جمهوری اسلامی ایران مشخص و معرفی نماید.

 برخی از مهمترین شاخص های انسان طراز جمهوری اسلامی ایران به شرح ذیل معرفی می شوند:

1- انساني است كه  دارای ارزش‌هاي متعالي و آرماني می باشد و وقار پایدار دینی خود را در اندیشه و عمل و گفتار نشان می دهد.

2- انساني است كه ذهن او به حال و آينده بيشتر از گذشته متوجه است (آینده نگری و دور اندیشی).

3- انساني است كه تقسيم زمان به ساعات ثابت را بپذيرد (حساسیت به زمان).

4- انساني است که قاعده نقد منصفانه را می داند و با آغوش باز از انتقاد سازنده و مشفقانه دیگران استقبال می کند.

5- انساني است  که دارای ذهن مجموعه نگر و جامع نگر باشد.

 6- انساني بردبار و صبور است و اندیشه های متفاوت را تحمل می کند.

7- انساني اهل محاسبه گری، دقت و محاسبه در بیان ، عمل و تصمیم گیری است. انسان طراز جمهوری اسلامی ایران همچنین به قابل محاسبه بودن جهان عقيده دارد.

8- انساني است که دارای هنر کار جمعی است. وی هم در اندیشه و هم در مقام  عمل به قواعد زندگی و کار جمعی پایبند است.

9- انساني است كه به علم و تكنولوژي بيشتر، ايمان دارد.

10- انساني است که همواره عشق به فراگیری دانش دارد.

11- انساني است كه هنر شنیدن و هنر پاسخگو بودن را در حد اعلا دارد.

12- انساني است كه دارای حافظه تاریخی هوشمندانه ای است و عبرت آموزی از تجارب و سرگذشت پیشینیان را فراموش نمی کند.

13- حقوق خود را می شناسد و به حقوق دیگران آگاه محترم می شمارد.

14- انساني است که به سرزمین و موطن خود احساس تعلق خاطر دارد و حس میهن دوستی او تحت هیچ شرائطی خدشه پذیر نیست.

15- انساني دارای مرام مردانگی و جوانمردی است.

 16- انساني نواندیش، نوآور، و اصلاح پذیر است.

17- انساني دین شناس، دین باور و پایبند به اصول دینی و اخلاقی است.

18- انساني است خودباور و خوداتکا که دارای اعتماد به نفس بالایی است.

19- انساني است سخت کوش، خستگی ناپذیر و دارای دغدغه و جدیت در قبال خود و جامعه اش می باشد.

20- انساني است صلح خواه و آرامش طلب.

21- انساني است که روح بالندگی و قناعت در او رشد مستمر دارد و لذا عقلانیت رفتاری شاخصه بارز اوست .

22- متمايل به برنامه ريزي، سامان دهي و سازمان دهي امور است و اين را، نوعي راه و رسم اداره ي زندگي مي داند.

23- انساني است كه به حقوق و منزلت ديگران آگاه است و براي احترام نهادن به ديگران آماده تر و در عين حال به شأن و عزت خود نيز آگاهي دارد.

24- به آن گروه از مردم و مؤسسات اطراف خود اعتماد دارد كه از عهده ي تعهدات و مسئوليت هاي خود برآيند و يا او به تعهدات خود نسبت به  آنان فائق آيد.

25- انساني است كه معتقد به عدالت براي همگان است ، يعني معتقد است كه اجر و پاداش هر كس بايد بر اساس تلاش و كاري كه مي كند باشد نه از روي هوي و يا هوس.

26- در برابر عقايد ديگران جهت گيري آزاد انديشانه تر دارد، از تنوع نظرها و عقايد در اطراف خود بيشتر آگاه باشد و خود را اسير اين اعتقاد نسازد كه همه، افكار و معتقدات مشابهي دارند و اين افكار و اعتقادات درست مشابه افكار و عقايد اوست.

27- نيازمند اختلاف عقايد و آگاهي از اين اختلاف است و در عين حال نيازي ندارد كه از بيم از هم پاشيده شدن جهان بيني خود با قاطعيت، عقايد ديگران را رد كند.

28- دقيق،مرتب و در انجام امور منظم است.

29- اگر انسان طراز جمهوری اسلامی ایران و انسان نو ،محور توسعه است، تمام تحقيقات علمي نشان مي دهد كه ميزان نوگرايي افراد يك جامعه بستگي بسيار زيادي به افزايش مقدار آموزش آنان دارد و همبستگي بين اين دو بسيار قوي است. لذا وی آموختن مستمر را رها نمی کند.

30- انسان طراز جمهوری اسلامی ایران به خوبي مي داند بر خلاف گذشته كه اختراعات به صورت فعاليت نامنظم اتفاقي پديد مي آمدند، امروزه به صورت يك هنر و يك فرآيند نهادي در آمده اند. انسان طراز جمهوری اسلامی ایران در قرن حاضر در يافته است كه اختراع را با ابداع توأم سازد و از اين طريق امكان كاربرد عملي و مداوم اختراعاتي را كه از لحاظ اقتصادي، قابل استفاده هستند، فراهم مي سازد.

31- در جوامع توسعه يافته، انبوهي از اطلاعات جزيي و فني يك جا گردآوري شده اند و پردازش آن ها با اختراعات و نوآوري هاي چشم گيرتر و اغلب با آهنگي شتابان به پيشرفت علوم و فنون و در نهايت به توسعه كمك مي كند، انسان طراز جمهوری اسلامی ایران آن توانايي را كسب كرده است كه به پردازش اطلاعات پرداخته و از آن ها استفاده كند، از فرآيند نوآوري ها بهره بگيرد و خود به انساني نوآور تبديل شود.

32- انساني است كه آمادگي ذهني و رواني براي كسب تجارب جديد را در حد اعلا دارد.

33- انساني است كه به عقايد و نظرات گوناگون در مورد مسايل و موضوعات محيط اطراف و خارج از حيطه زندگي فردي توجه و عنايت دارد.

34- معتقد است آدمي مي تواند به طور اساسي بياموزد كه به جاي اينكه تحت سلطه محيط باشد براي رسيدن به مقاصد و هدف هاي خود بر محيط مسلط شود. در واقع انسان طراز جمهوری اسلامی ایران به توانايي خود در تسلط بر طبيعت براي پيشبرد مقاصد و اهداف خويش و در چارچوب نظریه مبنایی توسعه پایدار ایمان و یقین دارد.

35- انساني است که به توزيع پاداش‌ها بر اساس مهارت‌ها و آگاهي‌ها ايمان دارد.

36- شهروندي مشاركت جو و آگاه است، در واقع انسان طراز جمهوری اسلامی ایران، انساني است كه آگاهانه تصمیم می گیرد و مسئولانه در امور مشارکت فعال دارد.

37- نسبت به انجام وظايف و كارها احساس مسئوليت و تعهد کامل می کند.

38- انساني مستقل، خود مختار، و در عین حال اهل مشورت با دیگران است.

39- انساني روشنفكر و اهل فکر و عمل توام با تحقیق و اطلاع است.

40- انساني جستجوگر و پرسشگراست و سئوال را مقدمه حل مسئله می داند.

41- انساني قابل انعطاف و میانه رو واز نظر شخصیتی واقع گرا مي‌باشد.

42- انسان طراز جمهوری اسلامی ایران به معنای واقعی ایثارگر و دارای روحیه بخشندگی و فداکاری است.

43- انسان طراز جمهوری اسلامی ایران به طور حتم خیرخواه خود و دیگران است و در امور عام المنفعه و خیرخواهانه پیشگام است.

44- انساني است که به قانون تمکین  می کند و به قواعد عرفی و سنن متعارف و مورد پسند جامعه نیز احترام می گذارد.

45- انساني است که قابلیت ها،  امکانات، خواسته ها، و اهداف و علائق خود را می شناسد.

46- انساني است که در برابر وقایع و اتفاقات سخت زندگی احساس یأس و نا امیدی نمی کند.

47- انساني است که از زندگی بیشتر احساس رضایت و خوشی می کند و کمتر گرفتار نارضایتی و ناخوشی می شود. به عبارتی دیگر انسان طراز جمهوری اسلامی ایران، انساني است که اصطلاحاً قسمت پر لیوان را هم می بیند.

48- انساني است که هم معتقد و هم قادر به برقراری ارتباطات و مناسبات دوستانه و صمیمانه با دیگران است.

49- انساني است که خود و ديگران را دوست می دارد و از محبت كردن به آنها دریغ نمی ورزد و حتی لذت هم می برد. لذا انسان طراز جمهوری اسلامی ایران، انساني کینه جو ، بخیل، حسود و لجوج نیست و حتماً از این قبیل صفات ناپسند انسانی مبرا می باشد.

50- انساني است که پی به ماهیت وجودی خود برده و بد و خوب خود را می شناسد و قبول دارد.

51- انساني است که آلام و آشفتگی ها و ناراحتی های خود را به نحو قابل قبول و جامعه پسند آشکار می کند.

52- انساني است که به نحو مطلوبی بر رفتار و سلوک خود مسلط است و اصطلاحاً توانایی خود کنترلی دارد.

53- انساني است که هم در تنهایی، هم در جمع احساس شادی و خوشی می کند، البته شاد زیستن و شادمانی کنترل شده و معقول و متناسب با عرف و قوانین جامعه پسند.

54- انساني است که واقعیت ها را همانگونه که هست می پذیرد.

55- انساني است که دیگران را تحقیر نمی کند و برای خود مزیتی خارج از آنچه مستحق آن است قائل نمی شود.

56- انساني است که اجازه نمی دهد تحت تسلط دیگران قرار گیرد و دیگران را هم تحت تسلط خود در نمی آورد. در واقع او نه به دیگران زور می گوید، نه حرف زور را می پذیرد.

57- انساني است که اجازه تقویت به حالت هایی نظیر بدبینی، سوءظن، غرور، نخوت، رشک، حسد، خودخواهی و هیجان های منفی از این قبیل را در خود نمی دهد.

58- انساني است  که بطور يقين از كبر، ريا، تفاخر و نفاق به دور است.

سخن آخر و استمداد از همگان در جهت تکمیل و اضافه کردن موارد پیشنهادی به بند های فوق:

نظر به اینکه در نظر است مجموعه مطالب جمع آوری شده در قالب کتابی با همین عنوان و مضمون به نگارش درآید، بدینوسیله از همه خوانندگان این مقال، صاحب نظران و اندیشمندان عزیزاستدعا دارد در جهت تکمیل موارد مورد اشاره و احیاناً نقطه نظرات مرتبط محقق را در این تلاش علمی یاری رسانند.

حسب اطلاع، محقق در تاریخ 12 تیرماه سال جاری در شهر خرم آباد  و در همایش بین المللی "الگوی اسلامی جوان ایرانی"  مقاله ای با همین مضمون را ارائه داد که در پایان به عنوان مقاله برتر انتخاب شد.