محمدرضا کلینی: شاید برای شما هم این سئوال پیش آمده باشد که چه شد خرمشهر 35 روز مقاومت کرد؟ این در حالی است که مثلاً رژیم صدام در مقابل آمریکا و نیروهای ناتو در کمتر از 15 روز سقوط کرد. چرا؟ جواب این چرایی در شناخت فعالیت­های انقلابی و فرهنگی است که در طول سالیان پیش از انقلاب صورت گرفت. که در ادامه به بیان آن می­پردازم.

تازه وارد دوران نوجوانی شده بودم که در مسجد جامع خرمشهر با کربلایی علی فرخی آشنا شدم. مردی آرام و متدین. کل علی، عضو تنها انجمن اسلامی شهر بود که تحت عنوان "انجمن امری" در سراسر خرمشهر، حتی در کل خوزستان شناخته می­شد. این انجمن از سویی به انجمن ضدبهاییت حجتیه وابسته بود و از سویی دیگر علاوه بر فعالیت­های ضد بهاییت در سطح خرمشهر، به تشکلی برای مبارزان مذهبی و پیروان خط امام تبدیل شده بود که به حق می­توان گفت در راس این فعالیت­های انقلابی، کربلایی علی فرخی معروف به "کل علی" بود.

این انجمن توانسته بود در طول زمانی کوتاه، تمام فعالیت­های فرهنگی- دینی را در کل شهرستان خرمشهر به دست گیرد. این انجمن توانسته بود تمام فعالیت­های دینی متدینین خرمشهر را پوشش دهد؛ و همین امر موجب شده بود تا مرحوم فرخی و فعالیت­های انقلابی انجمن نه تنها در خرمشهر بلکه در آبادان و اهواز شناخته شده باشند.

مردم متدین و مذهبی برای فعالیت­های فرهنگی در راستای تبلیغ دین، کمک­های مادی و معنوی خودشان را به انجمن می­دادند. که این کمک­های مالی به »کل علی« داده می­شد تا امور مربوط به خودش مصرف شود. از جمله مصارف آن هم یکی هزینه­های جاری انجمن بود مثل برنامه­های هفتگی و مناسبت­ها، یکی هم دعوت از سخنرانان بود. البته هزینه پذیرایی از آن­ها را شخصاً متقبل می­شد و آنان را در منزل خود سکنی می­داد. اما مهمترین مورد مصرف این کمک­های مالی، شناسایی افراد فقیر و کمک به آن­ها بود. از این رو بعضاً مردم و علما او را می­شناختند و کمک­ها و صدقه­های خود را به او می­دادند تا به فقرا و ایتام برساند. لازم به ذکر است که هرچند نام خرمشهر و آبادان، پیش از انقلاب به عنوان شهرهای فاسد ایران مشهور بود، اما متدینین آن شهرها نیز واقعاً از هیچ کوششی کوتاهی نمی­کردند و تمام همت خود را بر امر تبلیغ دین می­گذاشتند. در این راه تجار و بازرگانان به خصوص در خرمشهر گاه مبالغ بسیار زیادی را به انجمن و برای تبلیغ و کمک به فقرا کمک می­کردند. که رابط اینان و فقرا و مبلغان همین مرحوم »کربلایی علی فرخی« بود.

در خرمشهر بهایی زیاد بود و از این رو تبلیغات بهاییان نیز در این شهر بسیار زیادتر از بعضی جاهای دیگر بود. شگرد اصلی بهاییان در خرمشهر، همچون بقیه شهرها، و حتی در همین زمان، برپایی مراسم­های مختلط و انحرافات اخلاقی و جنسی و استفاده از این گونه ابزار برای مقابله با ارزش­های اسلامی بود.

در مقابل این گونه فعالیت­ها، انجمن خیلی محکم وارد شده بود. از جمله فعالیت­های انجمن این بود که افراد مورد تهاجم قرار گرفته را شناسایی، و از نظر فکری تقویتش می­کردند. این امر باعث شده بود تا بهاییت در خرمشهر راه نفوذی نداشته بود، و اگر راهی برای نفوذ پیدا می­کرد سریعاً شناسایی و خنثب گردد. از این رو بهاییت در خرمشهر منفعل گردید و عملاً فعالیت­هایش در نطفه خفه می­شد. و همین امر باعث شد تا کینه عجیبی را از نیروهای انجمن به دل گیرند.

در خرمشهر، دو تن از روحانیون نقش بسیار برجسته­ای داشتند و در واقع رهبری مردم در دست این دو تن بود. یکی از این دو تن حجت الاسلام موسوی بود که در واقع رهبری انقلابیون پیرو خط امام را به عهده داشت و مسجد جامع خرمشهر، پایگاه اصلی او و سایر انقلابیون بود. »کل علی« به منزله دست راست او بود و تمامی فعالیت­های انقلابی را او ساماندهی می­کرد. بعد از »کل علی«، و مسجد جامع خرمشهر، بازار خرمشهر از ویژگی خاصی برخوردار بود. مسئولیت ساماندهی بازاریان متدین به خصوص بازار صفای خرمشهر به عهده »حاجی جهان­آرا« (پدر شهید محمد جهان­آرا-فرمانده سپاه خرمشهر) بود. که او نیز پس از »کل علی« نفر دوم انقلابیون خط امام در خرمشهر به حساب می­آمد.

سیل خرمشهر، که اتفاق افتاد، هنوز مردم در هول و ولا بودند که »کل علی« به همراه »جهان­آرا« و »حاج آقا موسوی« با بسیج مردمی خرمشهر، در همان ساعات اولیه که هنوز هم سیل قدرتی پیدا نکرده بود وارد عمل شدند و نه تنها سیل را توانستند تا حدودی مهار کنند بلکه سریعاً شروع به ساماندهی مردم سیل­زده کردند و هنوز آفتاب سر بلند نکرده بود که هم  سیل مهار شد و هم این که سیل­زدگان در مکان­های مناسبی اسکان داده شدند. در این حادثه غیرمترقبه، عملاً دولت هیچ کاری نکرده بود و مردم متدین خرمشهر خود به کمک خود شتافتند. نه تنها خسارات بسیاری کمی به مردم خرمشهر وارد شد بلکه با کمک­های مردمی و هدایت انجمن و فعالیت­های این سه تن سیل­زدگان خرمشهر خیلی زود به منازل خود برگشتند.

»کل علی« حمامی خرمشهر، توانسته بود در کنار حمام خود، کتابفروشی اسلامی را تاسیس کند که کتب بزرگانی چون شهید آیت­ا... مطهری، آیت­ا... خامنه­ای، دکتر علی شریعتی، جلال­الدین فارسی، و ... و در کنار این کتب دینی- مذهبی، به پخش رساله­های حضرت امام خمینی(ره) و اعلامیه­های ایشان مبادرت می­ورزید. این کتابفروشی در واقع به مرکزی برای تهیه و نشر کتب، نشریات و اطلاعیه­های انقلابی از سراسر کشور در سراسر خرمشهر بود.

رساله­های حضرت امام خمینی(ره) پنج مرجع که در آن زمان ممنوع بود را با جلد کتب دیگر و تنها به افراد خاصی می­داد.

انقلابیونی که به هر دلیلی همچون تحت تعقیب قرار گرفتن توسط رژیم بودند، در منزل او سکنی می­گرفتند. به همین دلیل مورد احترام بسیاری از بزرگان و انقلابیون قرار داشت.

با آغاز ایام محرم و صفر یا ماه مبارک رمضان، »کل علی« میزبان سخنرانان مذهبی به خرمشهر می­شد. منزل او معمولاً محل پذیرایی و میزبانی از کسانی همچون آیات عظام شهید مطهری، مکارم شیرازی، نوری همدانی، کافی، فخرالدین حجازی و ... بود که برای سخنرانی به خرمشهر یا حتی آبادان و اهواز می­آمدند.

این سخنرانان علاوه در مساجد و تکایا، در بازار صفا که مسئولیت هماهنگی آن را »حاجی جهان­آرا« به عهده داشت منبر می­رفتند. در این جا بود که امثال مرحوم کافی و آیت­ا... مکارم شیرازی، مشکلات مردم و شهر را عنوان کرده و خواستار رفع آنان می­شدند که در اکثر مواقع هم جواب می­گرفتند و آن مشکلات رفع می­شد.

سخنرانان و انقلابیون دعوت شده به شهرهایی مثل آبادان نیز برای اسکان به خرمشهر می­آمدند و کربلایی علی فرخی اگر در منزل خود امکان داشت، از آن­ها پذیرایی می­نمود و گرنه محل اسکان آن­ها را مشخص می­کرد و در جایی دیگری از آن­ها پذیرایی می­نمود.

این فعالیت­هایی انقلابی »کل علی« باعث شد تا مورد سوءظن ساواک قرار گرفته و بارها توسط ساواک و شهربانی بازداشت و در چند مورد نیز محکوم به زندان و تبعید گردد.

»کل علی« مورد احترام اکثر مردم خرمشهر حتی ارازل و اوباش بود. یادم هست ماه رمضانی بود. در بازار صفا معمولاً روزه­خواری علنی صورت می­گرفت. ولی وقتی »کل علی« از آن جا می­گذشت سریعاً خود را جمع و جور می­کردند. ظهری »کل علی« به قصد نماز داشت به سمت مسجد جامع می­رفت. یکی از این ارازل و اوباش داشت روز­خواری می­کرد. به محض دیدن »کل علی« را دید خوراکی را پشت سرش پنهان کرد و به احترام ایستاد. وقتی »کل علی« به او رسید گفت عزیزم ماه رمضان است. به جای من باید از خدا خجالت بکشی. و به راهش ادامه داد. آن فرد آمد از »کل علی« عذرخواهی کرد. کل علی گفت: جوان برو از خدا عذرخواهی کن. من کی هستم.

با شیوع انقلاب، »کل علی« از دیگران جلوتر بود. و در اندک مدتی توانسته بود انجمن اسلامی شرکت نفت را به عنوان قویترین انجمن اسلامی مخفی کشور را ساماندهی کند. انجمنی که در روزهای پایانی بزرگترین ضربات را بر پیکره رژیم طاغوت وارد آورد.

با پیروزی انقلاب، به دور از هو و جنجال­ها کارها و فعالیت­هایش را ادامه می­داد.

هنوز زمان زیادی از انقلاب نگذشته بود که درگیری­ها در خرمشهر شروع شد. از جنگ بین عرب و عجم گرفته تا درگیری­های منافقین و تحرکات مرزی عراق.

با این حال طرف­های درگیر احترام خاصی را برای »کل علی« داشتند. هرچند بارها مورد سوء قصد قرار گرفت.

»شیخ محمد طاهر آل شبیر«، رهبر شیعیان خلیج، پس از انقلاب، برخورد و ستیزهایی را علیه انقلاب و امام شروع کرد.

در این ستیزه نیز »حجت الاسلام موسوی« و در کنار او »کل علی« جبهه­ای را برای دفاع از کیان انقلاب و امام درست ساماندهی کردند.

با شروع جنگ مسجد جامع را به عنوان پایگاهی برای مدافعان ساخت و خود تا روز آخر در خرمشهر ماند.