به گزارش کازرون نما، محمد عارف دکتری تخصصی انسان شناسی هنر را از انستیتوی اتنوگرافی و باستان شناسی آکادمی علوم ملی ارمنستان اخذ کرده است. وی کارشناسی هنرهای نمایشی و کارشناسی ارشد همین رشته می باشد.
دکتر محمد عارف در دو سال مداوم به عنوان پژوهشگر برتر دانشگاه های ایران برگزیده شده و نشان افتخار هفته پژوهش دانشگاههای ایران را به امضاء وزیر علوم ایران در دانشگاه شهید بهشتی تهران دریافت کرده است. کتاب های «باران و بوران»، «شور شیرین»، «جریره ،«خاک خنده ریز» «کمیجان»، «درخت گیان»، «شب واقعه»، و «حبیب»  از جمله آثار مکتوب اوست.

یاسر سیستانی از پیام ما گفت و گویی با دکتر محمد عارف در کرمان انجام داده که در زیر به آن اشاره می گردد:

جناب آقای دکتر! از نحوه برگزاری همایش بگویید.

این همایش به همت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی کرمان، شورای شهر کرمان، اتاق بازرگانی استان و موسسه فرهنگی- هنری ارفع پایه گذاری شده و از من بعنوان دبیر علمی این کنفرانس دعوت گردید. در مهر ماه نود و چهار هم جلسه ای در دفتر همایش های نهاد ریاست جمهوری برگزار شد که من در آن جا از محتوای علمی این کنفرانس ملی دفاع کردم که ضمن تصویب قرار بر این شد که این همایش در استان کرمان برگزار شود. حدود یکصد و هشتاد مقاله از سراسر کشور به دبیرخانه کنفرانس رسیده که در زمینه انسان شناسی هنر و در سه شاخه فرهنگی، گردشگری و هویت شهری دسته بندی شد. هیأت داوران 10 نفره نیز از میان مقالات رسیده، 21 مقاله را پذیرش کردند. در روز اول همایش 14 نفر موضوع مقاله خود را به صورت سخنرانی ارائه دادند. روسای پنل های علمی پژوهشی کنفرانس هم اساتید برجسته ایران بودند از جمله پروفسور مصطفی مختاباد، استاد دانشگاه تربیت مدرس، دکتر حسین تنهایی استاد برجسته جامعه شناسی ایران، دکتر محمد همایون سپهر، دکتر حسین آقاجانی، و مهندس چهانشاهی نیز در این همایش ریاست پنل ها را بعهده داشتند. مدیران میراث فرهنگی استان کرمان آقایان مهندس وفایی و جهانشاهی و دکتر حسن ملک زاده، مرجان موسوی نیز با این قضیه خیلی خوب برخورد کردند. دانشجویان و جوانان خلاق کشور نیز با علاقه حضور یافتند. حضور مهمانان ویژه و علاقه مندان مباحث علمی پژوهشی در تمام سخنرانی های دو روزه کنفرانس خیلی خوب و قابل تحسین بود.

آیا می توان تعیین کرد که چند درصد مقالات، کاربردی بودند؟

بله. کار آرشیوی کمتر انجام شده و نگاه نویسندگان مقاله ها، نگاهی کاربردی بوده است. به عنوان مثال تقریباً شانزده، هفده مقاله به موضوع فرهنگ و هنر اقوام پرداخته بودند که عموماً کاربردی است. به موضوع هایی مثل سینمای جهانی ایران، هیوه های ترکمن ها، عوامل موثر بر خشک شدن و بازگرداندن زندگی به دریاچه پریشان، دستکن های میمند، راهکارهای نوین گردشگری در ایران، نقش رنگ و موسیقی و بافت های شهری در طلاق ها و ازدواج های دیرهنگام و جنبه های گونه گون انسان شناسی هنر و… پرداخته شده است.

آقای دکتر! این همایش با عنوان«همایش ملی فرهنگ، گردشگری و هویت شهری» نام گذاری شده است. از فرهنگ و گردشگری تعریفی کلی در ذهن مردم وجود دارد؛ اما «هویت شهری» مفهومی جدیدتر است، اگر ممکن است تعریفی از هویت شهری به خوانندگان ما دست دهید؟

ببینید! حال روزگار هویت شهری مبتنی بر قرهنگ مردمی ما خوش نیست. ما متاسفانه همچنان بین سنت و مدرنیته گیر کرده ایم. اگر دانش هویت شهری به کمک ما بیاید ما می توانیم غیر مستقیم وبدون واسطه به هر عابری نشان دهیم که کرمان و گیلان و شیراز و اورمیه و سنندج و تبریز و مشهد و قم و خرم آباد و زابل و یزد و رشت و گرگان و ساری و اهواز و بوشهر و یاسوج و اصفهان و سمنان و کرمان نشانگر جغرافیای انسانی مناطقی گونه گونی از ایرانند  و همه با هم تفاوت های اساسی دارند. در حالیکه در حال حاضر به دلیل نادیده گرفتن این دانش، معماری و طراحی شهری ما به هم ریخته و هیچیک از معیارهای انسانی شناسی بوم شناختی در آنها رعایت نشده است. معماری شهر کرمان با این کویر و سینه فراخی مثل شهری مانند اصفهان است که در مرکز ایران قرار دارد و یا مانند گناوه در بندر بوشهر و یا پارس آباد مغان در اردبیل. در حالی که جغرافیای انسانی خط و مرز دارد. شهرهای ما هویت معماری خودشان را حفظ نکرده اند. تهران هم همین مشکل را دارد. به عنوان مثال میدان انقلاب تهران بدترین تندیس میدانی در ایران را دارد چون هیچ کجایش گویای واقعه انقلاب نیست. ریتم میله های موجود در پیاده روها، نورهای مغازه ها و مراکز خرید با مطالعات انسان شناسی فرهنگی و زیستی انجام  نشده اند. حتی رنگ نئون مغازه ها هم بر ژن و روان مردم اثراتی مستقیم دارد که مثلا سبز پسته ای باشد یا آلبالویی یا زرد و یا رنگهای دیگر.

حفظ هویت شهری چه تأثیری بر جامعه می گذارد؟

فرهنگ؛ یک امر دستوری نیست. هویت شهر هر چه کم رنگ تر بشود، اجتماع هم با مشکلات بیش تری مواجه می شود. معماری مناسب شهری تعیین کننده میزان و مقدار آرامش، عصبیت، افسردگی، شادابی، خشونت، احترام و یا مهربانی در فرهنگ مردم و ساکنان هر شهر است. معماران ما باید ساختمان، را بر اساس جغرافیای انسانی و فرهنگ مردمی بسازند. درختان یک شهر باید مناسب فرهنگ و آب و هوای آن شهر باشند. رنگ، خطوط ساختمان ها، تاق ها، دیوارها همه این موارد هویت یک شهر را می سازد. هویت شهری و فرهنگ شهری ارتباط مستقیمی با هم دارند. اگر هویت شهری از بین برود، فرهنگ شهر هم بسرعت نابود می شود. به نظر من معماران شهری ما به فرهنگ مردمی و ملی و مذهبی و بومی ما بی اعتنایی کرده اند و ما داریم خسارتهای پنهان خانوادگی و دینی و فامیلی و بومی و ملی فراوانی می پردازیم بدون اینکه بفهمیم این ضربه از کجا وارد فرهنگ ما شده است.

آقای دکتر! با توجه به این که کرمان یک شهر موزه است و ما بناهای تاریخی فراوانی در شهر کرمان داریم و حتی کوه های ما هم جزو هویت شهری ما هستند و به طور حتم همه این ابنیه تاریخی دارای حریم هایی هستند، یک معمار شهرساز بدون این که به این بناها آسیبی وارد کند چگونه می تواند شهر را توسعه دهد، یا این بناهای تاریخی را محور توسعه قرار دهند؟

یک مهندس کرمانی باید رنگ پوست، نوع لباس، فرهنگ، میزان بارندگی، میزان ورود و خروج ماسه های کویری و آفتاب و شغل مردم و تمام عناصر مربوط به مردم و بوم را مطالعه کند و برای سیصد سال معماری ماندگار در کرمان برنامه ریزی کند. کسی که در کرمان مانند بوشهر و تبریز و گیلان و هرمزگان به نقشه کشی ها و ساختمان سازی های عین هم برای خانه و اداره و ورزشگاه و مسجد و مبادرت می ورزد ایشان مهندس معمار نیست. کارگر ساده ای است که در دانشگاه تحصیل نکرده ولی مدرکی به هر شکلی پیدا کرده و با تن پوش مهندس معمار به نابودی فرهنگ مردم اقدام می کند.  وقتی که «هویت شهری» و «فرهنگ» یک شهر در معماری نادیده گرفته می شود و به ساختمان، تنها به عنوان توده ای خاک و شن و سیمان نگاه می شود، نتیجه اش هم بی هویتی شهرها و نابودی غیر محسوس مهر و محبت و ایمان و اخلاق و احترام مردمی است. تصورش هم عذاب آور ست که مجتمع فرهنگی- هنری ارشاد در همه جای ایران شبیه هم است. زورخانه ها عین هم، مساجد عین هم، آپارتمانها عین هم، بازارها عین هم، و این عین هم ها در کشوری که همزمان آب و هوایی برفی و شرجی و معتدل و خشک و بارانی و کویری و سرد و گرم دارد هم از لحاظ اقتصادی مخرب است هم فرهنگی هم سیاسی هم اجتماعی!

آقای دکتر! قبلا هم به کرمان آمده اید؟

بله چند بار آمده ام. برای استاد راهنمایی راهنمایی دانشجویان دانشگاه و داوری جشنواره های تاتر .

پس در شهر کرمان گردش کرده اید؟

بله! و بیش تر هم به اماکن تاریخی و باستانی سر زده ام. گنبد جبلیه، مجموعه گنجعلی خان و…

خوب این جا دو سوال دیگر برای من پیش می آید!

بفرمایید!

سوال اول این که با توجه به علاقه ای که در نسل جدید نسبت به جاذبه های تاریخی به وجود آمده، مسوولان دستگاه های مربوطه نیز اقدام به شناسایی باغ ها و خانه های تاریخی کرده اند و به بازسازی و بهسازی آن ها مبادرت می ورزند. اما این نگرانی در بین برخی کارشناسان وجود دارد که مبادا این بازسازی به زیباسازی مبدل شود و بنای مورد نظر، اصالت خود را از دست بدهد؟

کسانی که به امر بازسازی و مرمت می پردازند باید مراقب باشند. متخصصان مربوطه باید دست به کار بازسازی شوند. به معماری نباید دست زد. کسی که فرهنگ و مردم را نمی شناسد، بهتر است که اصلاً کار نکند. برخی می خواهند از تخریب بنا جلوگیری کنند اما به جای بازسازی درست و درمان دست به پانسمان بنا می زنند. در واقع باید بناها را با توجه به گذشته ها و با نگاه به آینده های دور بازسازی کرد. نه فقط بر اساس اینکه کاری کرده باشند.

سوال بعدی من راجع به نحوه شهرسازی کرمان است. آیا شهرسازی کرمان را مطابق با اصول دانش هویت شهری می دانید؟

خیر. من موافق نیستم. کار شده. خیلی هم کار شده. اما مهندسی فرهنگی صورت نگرفته است. برای حفظ هویت شهر بسیاری چیزها را باید رعایت کرد. اگر در شهرسازی، فرهنگ در نظر گرفته نشود، شهرسازی به سرعت به یک ضد فرهنگ تبدیل خواهد شد.

صحبت دیگری باقی مانده است؟

من خوشحالم که این همایش در کرمان با موفقیتی چشمگیر برگزار شد. ما دو روز در شهر ستاره های ملی مانند دکتر باستانی پاریزی، دکتر روح الامینی و هوشنگ مرادی کرمانی بودیم و در هوای تمیز تمدن و تاریخ و فرهنگ و ادب کارامانیا نفس کشیدیم و این موهبتی الهی ست که پاس می داریمش. هیچ کدام از این ستاره ها را هم نمی توانیم با هم مقایسه کنیم. مقایسه گل رز با گل محمدی راه به جایی نمی برد. از اینکه دبیر علمی همایشی بودم که در شهر نخبه پرور کرمان برگزار گردید فراوان خرسندم و از خدا سپاسگزارم.