بازی «دو سر باختی» که چندی است نماینده شهرستان کازرون به راه انداخته است، بازتاب های مختلفی از سوی عوام و خواص در پی داشت. اگر چه عوام، واکنش های خود را بر پایه احساسات نشان می دادند، با این وجود از اساتید دانشگاه و نیز خواص علمی انتظار می رود که در این مبحث، نه تنها احساساتی نشوند، بلکه دیدگاه های خود را بر اساس اصول علمی و پایدار ابراز نمایند.

چندی پیش نوشته جناب دشمن زیاری عزیز را از طریق یکی از دوستان مشاهده کردم. حقیقت آن که با دیدن این یادداشت بسیار متعجب شدم که چرا سخنان این عزیز، به دور از پایه های علمی و احساسی است. آن هم در برابر نوشته ای که دست مایه طنز داشته است. شاید ایشان بگوید: «جواب تاختن، تاختن است». اما حقیر می گوید که جواب تاختن، تاختن است هنگامی است که «مرگ تفکر» فرا رسیده باشد. در زمانه ای که ابزارهای اطلاعاتی و رسانه ای، ذهن ما را پر کرده است و بر همین اساس می بایست به اندیشه و تفکر ما افزوده شود، چگونه است که ما به «مرگ تفکر» می رسیم؟

حقیر اما در این یادداشت، نمی خواهم وارد بحث «بازی دو سر باخت نماینده شهرستان» شوم که مباحث خود را در این باره قبلاَ در هفته نامه بیشاپور منتشر کرده ام. در این یادداشت به چند مورد تاریخی که جناب دشمن زیاری به اشتباه، و به دور از روش علمی و ارایه منبع آن ها را یادآور شده، می پردازم و امیدوارم که این امر باب یک گفت و گو را در میان دوستان ایجاد نماید:

ایشان نوشته اند: «بهتر بود به اصالت بختیاری و هم تبار بودن فرمانده بزرگ آن نبرد جانبازانه ناصردیوان لردگانی با بخش عمده‌ای از مردم چنارشیجان و سایر بخش ها و شجاع نظام اصالتا کرمانی و زاده روستای قلعه سید و حیدرخان کمارجی در کنار رییس علی دلواری اصالتا لر هم اشاره‌ای می‌شد.»

1- در پاسخ بگویم که با توجه به اسناد، تا به حال هیچ مدرک و سندی که اصالت خاندان مرحوم ناصردیوان را به بختیاری ها و غیره برساند، نیافته ایم. با توجه به اسناد، خاندان مرحوم ناصردیوان حداقل تا سه نسل قبل از ایشان، به عنوان خاندانی متنفذ و مورد احترام اهالی کازرون در این شهر زندگی می کرده اند. اگر چه خویشان و نزدیکان ایشان، به این امر اشاراتی دارند با این حال، این ها گفته هایی هستند که پایه های علمی ندارند. از آن سو در مصاحبه هایی که با مرحوم محمدخان امیرعضدی داشته ام یکی از مواردی که ایشان همواره به آن اشاره می نمود این بود که آن ها از خاندان عضدالدوله دیلمی هستند و بر همین اساس هم، نام خانوادگی خود را امیرعضدی انتخاب کردند. این موارد اگر چه می تواند در یافتن اجداد مرحوم ناصردیوان به ما مدد رساند با این وجود با توجه به فقدان اسناد متقن و قابل دفاع، نمی توان به آن ها اکتفا کرد.

2- در بررسی های که حقیر از مجاهدت های اهالی شهرستان کازرون علیه انگلیسی ها در جنبش ضد استعماری جنوب داشته ام، تا به حال از بخش چنارشیجان در این مرحله از تاریخ ایران نشانی نیافته ام. البته تاریخ نام دیگر مناطق شهرستان را هرگز فراموش نکرده و در اسناد به آن ها اشاراتی شده است، با این حال حقیر از چنارشیجان در این مقطع تاریخی نشانی نیافته ام.

3- در بررسی های حقیر، حیدرخان کمارجی در هنگامه جنبش ضد استعماری جنوب زنده نبوده است و نمی توان در تحولات خیزش جنوب، وی را در کنار مرحوم ناصر دیوان و رییسعلی دلواری قرار داد. حیدرخان کمارجی سال ها قبل از جنگ جهانی اول و خیزش ضداستعماری جنوب کشته شده بود.

ایشان در بخش دیگری از نوشته خویش بدون ذکر منبع نوشته اند:

«گازرگاه (کازرون کنونی) در زمان ساسانیان متشکل از سه ده نورد، دریست و راهبان بود که روی هم رفته به آن‌ها شهر بلدالعتیق (شهر کهنه) گفته می‌شد. بیشاپور به سال ۲۶۶ میلادی و به دستور شاپور اول پادشاه ساسانی ساخته شد، در حالی که کازرون هم زمان با گنجه در منطقه اران (کشور آذربایجان امروزی) در سده چهارم و 200 سال بعد از بیشاپور با این نام وارد تاریخ شد.»

اما اهل تاریخ و پژوهش مستحضرند که مکتوبات تاریخی بیشماری وجود دارد که قدمت کازرون را بیشتر از بیشاپور می دانند. ابن بلخی بنای کازرون و بیشاپور را به طهمورث دیوبند نسبت می دهد و می نویسد: «بنیاد آن هم (کازرون) طهمورث کرده بوده است و بعد از آن به عهد شاپوربن اردشیر چون عمارت - شاپور را – کرد از مضافات بشاپور بودست».

حمدالله مستوفی نیز می نویسد: «طهمورث دیوبند ساخته. چون شاپور بن اردشیر بابکان بشاور بساخت آنرا از توابع بشاور کرد».

از این دست مکتوبات که نشان از قدمت کازرون دارد بسیار است که در اینجا برای پرداختن به همه آن ها مجالی نیست.

اما تعجب آورترین جمله جناب دشمن زیاری عزیز این چنین آمده است: «بر اساس آن استدلال و سابقه قدیمی تر بیشاپور و تابعیت و وابستگی این شهر به عنوان رختشوخانه شاپور.............»

تعجب حقیر از این رو است که مگر می شود جناب دشمن زیاری از کتب تاریخی، آن هم در محدوده تاریخ کازرون، آنچنان دور باشد که چنین سخنی بر قلم جاری کند و حتی در برخی کانال های مجازی از آن دفاع کند. بنا به مکتوبات تاریخی و مورد استناد، کازرون به ویژه در قرن چهارم هجری، مکانی برای تولید و صدور پارچه های کتانی بوده است. پارچه های کتانی بافت کازرون نه تنها در ایران بلکه به نقاط دیگر نیز صادر می شده است. مرغوبیت این پارچه ها آنچنان بوده است که به کازرون، دمیاط عجم می گفتند. دمیاط نام شهری بود در مصر که به صنعت پارچه بافی در دنیای عرب معروف بود. صنعت پارچه بافی در کازرون تا سال ها ادامه داشت تا آن جا که عضدالدوله دیلمی بازاری بزرگ مخصوص تجار پارچه در کازرون ساخت که سالانه درآمد سرشاری برایش به ارمغان می آورد. ابن بلخی چگونگی تولید پارچه را در کازرون این گونه توضیح می دهد: «جامه ی توزی کی کنند، چوب کتان بیارند و دسته ها ببندند و آن را در حوض های آب اندازند و رها کنند تا بپوسد. پس بیرون آورند و کاه آن را دور کنند و بریسند و آن ریسمان کتان را به آب کاریز راهبان- یکی از محلات کازرون- بشویند و این کاریز راهبان، آب اندک دارد اما خاصیت این است کی کتان کی بدان می شویند، سپید آید و هر کجا ی دیگر کی شویند البته سپید نشود».

صنعت تولید پارچه و صدور آن تا قرن ها بعد ادامه داشت. یکی از مورخین قرن هشتم  می نویسد: «در کازرون پنبه بسیار است و قماش کرباسین به همه اطراف برند و کتان نیز باشد و قماش آن جا اگر جز به آب کاریز راهبان شویند، طراوت نپذیرد».

 جناب دشمن زیاری خوب می داند که تا همین اواخر یکی از محصولات کشاورزان کازرون، پنبه بود که در مزارع کازرون به عمل می آمد. حتی در کازرون کارخانه پنبه نیز تأسیس شد که بنای آن – محل کمیته امداد امام در خیابان 22 بهمن- تا سال 1359 باقی بود. به هر روی به کسانی که این کتان ها را در آب قنات راهبان که یکی از محلات قدیمی کازرون بود، می شستند، گازر می گفتند. با این وجود، این که جناب دشمن زیاری برای تحقیر و تاختن به طرف مقابل، کازرون را محل رختشویی بیشاپور می پندارد، به دور از یک نگاه علمی در شأن ایشان است.

در پایان ضمن عرض پوزش، سلامتی و بهروزی جناب دشمن زیاری عزیز را از خداوند منان مسألت می نمایم و دستان پر مهر ایشان را می بوسم.

*پژوهش گر تاریخ/روزنامه نگار/نویسنده کتاب ناصردیوان به روایت اسناد و کتاب جنبش های ضد استعماری جنوب و آزادیخواهان کازرون