در ادامه‌ي سلسله مطالب بررسي بازار و بازاري‌هاي قديم شهر كازرون،به بازار شاه حمزه مي‌رسيم كه از قسمت جنوبي امامزاده شاه حمزه و متصل به آن شروع شده و در راستاي شرقي غربي به ميدان نسبتاً وسيعي به نام ميدان (بازار) رنگرزي منتهي مي‌شود.ميدان رنگرزي بدان علت به اين نام مُسمّا شده كه از قديم در آن كارگاه رنگرزي وجود داشته است،البته موازي آن،بازار ديگري است كه جزء همين بازار محسوب مي‌گردد.بخشي از بازار شاه حمزه داراي سقف قديمي و طاق مانند است كه نورگيرهايي به نام خُورَك( سوراخ‌هاي گشاد) در سقف آن تعبيه شده است.با احداث خيابان‌ حضرتي (ولي عصر) و بازسازي امامزاده شاه حمزه،بخشي از بازار و مغازه‌هاي ابتداي اين بازار تخريب و يا تبديل شد.مجاورت بازار به بقعه‌ و مسجد شاه حمزه،معنويت خاصي به آن بخشيده است.قرار گرفتن در مسير دروازه‌ي قديم شهر (شرق كازرون)نيز رونق خاصي به بازار شاه حمزه داده بود.اين بازار از قديم آوازه خاصي داشته است.برپايي مناسبت‌هايي مانند جشن ميلاد امام زمان و آذين بندي و كارهاي متنوعي كه طي آن صورت مي‌گرفت در بازار شاه حمزه زبانزد بود.يكي از بانيان كه در گرم نگه داشتن اعياد نقش فعالي داشت،شهيد حاج اسماعيل پرويزي بود.
مغازه‌هاي عطاري اين بازار عبارت بود از: عطاري سيد عبدالصمد پورطباطبايي ـ سيدعلي اكبر صادقيان ـ سيد جلال صادقيان ـ سيد محمدتقي صادقيان ـ عطاري سيد محمدرضا شاه اميري و فرزندانش سيد فتح اله شاه اميري و سيد محمود شاه اميري ـ عطاري سيد صادق شاه اميري ـ حاج سيد لطف اله شاه اميري و فرزندش سيد عبداله شاه اميري ـ داروخانه حاج سيد اسداله شاه اميري ( از داروخانه‌هاي قديمي و اوليه شهر بوده است) ـ عطاري حاج خليل راستي.
وجود تعداد زياد مغازه‌هاي بقالي در اين بازار از ويژگي‌هاي منحصر به فرد آن است، من جمله : مغازه‌هاي غلامحسين قباد (رضواني) پدر شهيد احمد رضواني ـ خواروبارفروشي حسين و عوض صفاري ـ مغازه‌ي محمد خالقي (پدر شهيد وحيد خالقي) و غلامرضا حيدري ـ حاج صدراله مرحمتي(كه معامله با روستائيان و عشاير داشت) ـ مشهدي عباس رستمي ـ سيد علي پناهي ـ غلامرضا راستي ـ سيد محمدباقر مكي و سيدعبدالرضا مكي ـ مغازه سيد محمد زهرايي و مشهدي نجف ستوني ـ حاج شكراله آذرافروز (مغازه‌ي قند و شكر وچاي و..) ـ سيد ابراهيم عالي (قند و شكر و...) ـ محمود جهانپور ـ محمدكريم خادم حمزه (پدر شهيد غلامرضا خادم حمزه ) ـ كربلايي اسداله كرمي ـ خالو دانش ـ كربلايي مختار حسني
مغازه‌هاي خياطي این بازار عبارت بود از : حاج شکراله پرویزی (پدر شهید محمد پرویزی) و شهید حاج اسماعیل پرویزی، این دو بزرگوار ازمعتمدین و متدینین بنام این بازار بودند ـ خیاطی مشهدی کرامت مطهری ـ خیاطی محمد خادم حمزه.
کارگاه‌های ساخت دولچه (دورچه) یا همان ظرف مخصوص نگهداري آب شرب،بیشتر در همین بازار قرار داشت.در شماره‌ی قبل توضیح دادیم که در این کارگاه‌ها از پوست‌های دباغی شده‌ی گوسفند،با ظرافت و هنرمندی خاصی، دَلوهای مخروطی شکل بزرگ و کوچک به نام دولچه(با لهجه کازرونی،دورچه) ساخته می‌شود که دارای سه پایه و درب چوبی است.پایه‌ها و درب چوبی آن توسط نجارهایی خاص (خراط) به طرز ماهرانه‌ای تراشيده و پرداخته شده و سپس با مواد رنگی طبیعی رنگ می‌شود.جالب این که برای دوخت این ظروف از نخ‌ها و تراشه‌های همان پوست‌ها استفاده می‌گردد.از این پوست‌های دباغی شده، ظروف دیگری به نام مَشک ساخته می‌شد که از آن‌ها برای حمل و نگهداری آب شرب و مواد لبنی و شیره گیاهی استفاده می‌گردید.بدنه دولچه و مشک به علت خاصیت تراوائی، همیشه مرطوب می‌ماند که با تبخیر رطوبت، بدنه و آب درون آن خنک می‌شود.متأسفانه در کازرون فقط یک کارگاه دولچه دوزی باقی مانده است لذا این صنعت دستی در حال انقراض است.بالاخره کارگاه‌های دولچه دوزی این بازار عبارت بود از: کارگاه دولچه دوزی مشهدی حبیب پایدار (تنها کارگاه باقی مانده ) ـ مشهدی محمد پایدار ـ محمدرضا پایدارـ غلامحسین دلپذیرـ مشهدی شکراله بادروزه ـ مشهدی محمدعلی …
کارگاه ملکی دوزی زیادی در این بازاروجود داشت.با نظری به بازارهای دیگر که قبلاً ذکر شد،نتیجه می‌شود بازارهای کازرون یکی از تولید کنندگان بزرگ کفش‌هایی هم چون ملکی و گیوه و شیوه بوده است(شیوه نوعی ملکی سبک است که کَفی آن به طرز ماهرانه ای و با صرف وقت زیادی ساخته می شد)
کارگاه و مغازه‌های مَلکی دوزی این بازار و میدان عبارت بود از: ملکی دوزی زین العابدین وصال(نما و درِ قدیمی این مغازه تا کنون حفظ شده است به گونه‌ای که تنها درب چوبی باقیمانده در بازارهای کازرون می‌باشد لذا جا دارد اداره میراث فرهنگی در نگهداری و تعمیر آن اهتمام ورزد) ـ شیخ اسداله بحرانی ( از ملکی دوزی های قدیمی بود که به شیراز مهاجرت نمود و به لحاف دوزی تغییر شغل داد.کیفیت و زیبایی لحاف و تشک های دوخته شده‌ی ایشان و فرزندانش در شیراز زبانزد و معروف بود) ـ ملكي دوزي محمد حسین و محمد تقی خشنود ـ اُرسی دوزی و کفش فروشی استاد نبی تام( تولید کننده کفش چرمی) ـ اُرسی دوزی و کفش فروشی استاد محمد رحیم رهسپارـ حسین سهولت کار ـ استاد محمدتقی منیری ـ سید محمود ملکوتی ـ ملک محمد لکی ـ استاد اسداله گنج آبادی ـ حاج سید احمد متقی ـ حاج ماندنی نیک ذات.
وجود این همه کارگاه ملکی دوزی در شهر کازرون و درکنار آن تعدادی مغازه‌های اُرسی دوزی به سبک جدید بیان کننده این است که می‌بایست در کازرون همانند شهر اصفهان،بعد از انقراض کفش ملکی،کارگاه های کوچک و بزرگ تولید کفش‌های جدید تأسیس می‌شد، که اگر چنین اتفاقی رخ مي‌داد اکنون کازرون همانند اصفهان نرخ بیکاری کمتری داشت!
مغازه‌های ندافی (لحاف دوزی) این بازارعبارت بود از: ندافی سید محمدهاشم مکی ـ سید محمد کاظم مکی ـ حاج مرتضي باقری پور
کارگاه های سنگ تراشی کازرون، اغلب در همین بازار قرار داشت، سنگ تراشی شغلی هنرمندانه و مهارتی و ایضاً سخت و طاقت فرسا بود، سنگ تراشان متناسب با مصنوعِ مورد نظر، قطعات کوچک و بزرگ سنگ‌های مخصوص و مرغوب را از کوه‌ها و دره‌های اطراف و گاهی در حفاری‌های شهر پیدا کرده و به سختی به کارگاه خود انتقال می‌دادند و با ابزارهای متنوع خود( چکش و قلم و سوهان و…) آن‌ها را تراشیده و پرداخته می‌کردند و وسایل و مصنوعات متنوعی می‌ساختند.من‌جمله:حوض‌های سنگی، ستون‌های سنگی نقش دار،هاون (جوغن)،قاب‌های سنگی،غلطک(بام گردون)،سنگ نبشته‌ها و قبور زیارتگاه‌ها،تندیس‌های سنگی(نمونه‌های تندیس حیوان شیر در برخی اماکن هنوز یافت می‌شود)، سکوهای سنگی،کرسی(چهارپایه) سنگی که در برخی مساجد هنوز وجود دارد، متأسفانه این صنعت در کازرون تقریباً از بین رفته است.سنگ تراشی‌های بازار شاه حمزه و میدان رنگرزی عبارت بود از:
محمد خلیل خادم حمزه ـ محمد جلیل خادم حمزه ـ عبدالرحیم خادم حمزه ـ کربلایی جواد خادم حمزه ـ محمدهاشم خادم حمزه ـ استاد مهراب خادم حمزه ـ حاج رجبعلی خادم حمزه.
دیگر مغازه‌های بازار شاه حمزه و میدان رنگرزی عبارت بود از: مغازه زرگری،طلاسازی و طلافروشی حاج غلامحسین راسخی و حاج علی اکبر راسخی که در میدان رنگرزی بود.مرحومین راسخی ازمتدینین و خیرین بودند ـ مغازه ساعت سازی محمد حسین حکیم زاده( که تقریباً قدیمی ترین ساعت ساز کازرون بود) ـ کارگاه لحیم گری عبدالنبی باستی( قیومی) و مشهدی حسین رضوی نژاد که در این کارگاه ها علاوه بر تعمیرات وسایل فلزی، صنایع دستی فلزی متنوعی هم‌چون سماور و قلیان و منقل فلزی معروف به ورشو با دقت و ظرافت و حوصله‌ی خاصی ساخته می‌شد
نانوایی اسداله احمدی فرد ـ مغازه‌های سلمانی و پیرایشگری محمد اسماعیل آزادی و ابوالقاسم قاسمي زاده و مشهدی عبداله جوکار ـ مغازه‌ی کربلایی محمدباقر داودی نژاد( پدر شهید کاظم داودی ) که کارگاه تولید و ساخت صندوق و چمدان و نعل اسب داشت ـ قصابی حاج محمد شیبانی ـ قصابی محمد هاشم خنیده.
مغازه‌های حاج علی آقا داودی و حاج غلامرضا داودی که کارگاه‌های تولید ابزار و یراق فلزی مخصوص چهارپایان هم چون نعل اسب داشتند ـ مغازه‌های بزازی حاج سید حسین سیادت ـ مغازه ….گلابی ـ حمام مشهدی حسین سلیمانی که در قسمت جنوب میدان رنگرزی قرار داشت ـ کارگاه نجاری احمد فروتن ـ کتابفروشی حاج حسنعلی داودی( از کتاب فروشی‌های قدیمی بازار بود که علاوه بر کتاب، برخی ابزار و وسایل برقکاری هم داشتند).
کارگاه نمدمالی حاج اسماعیل علی اکبری ـآسیاب حاج اسماعیل مصلحیان (جنب امامزاده شاه حمزه ) ـ کارگاه تعمیر دوچرخه ناصر و یداله صفاری ـ مغازه حاج محمد داودی ( گبه و گلیم و خُرده فروشی ) ـ مغازه خشکبار و پلاستیک فروشی حاج حسنعلی رجبیان ـ کارگاه لَوافی محمدروشناس ـ مغازه کباب پزی و آش پزی کربلایی شکراله علی اکبری ( کَل شگری) که کباب و آش ایشان در شهر معروف بود.مغازه خرده فروشی کربلایی حاجی سراجی ـ کارگاه‌های رنگرزی که در سطح شهرستان و بلکه در منطقه منحصر به فرد بود.در این کارگاه‌ها با رنگ‌های طبیعی (نیل) و با استفاده از ابزارهایی چون خُمره‌های بزرگ (طُغار) رنگرزی و حرارت آتش هیزم، پارچه و پشم‌های قالی بافی را رنگ می‌نمودند در ترکیب رنگ‌ها فکر و سلیقه‌ی هنرمندانه به کار می رفت.امروزه صنعت رنگرزی یکی از رشته‌های دانشگاهی را به خود اختصاص داده است.ظاهراً بنیان‌گذار اولین کارگاه رنگرزی در کازرون فردی شیرازی به نام غلامحسین لک زاده بوده که با تشویق کربلایی علی جلالی در کازرون ماندگار می شود و سپس کربلایی احمد تدین و کربلایی محمد علی جلالی و فرزندش محمد اسماعیل جلالی آن را ادامه داده‌اند (علی جلالی از نوادگان امیرالتجار است که این امیر از تاجران معروف کوی گنبد می‌بوده‌اند.